Yasa dışı alkollü içki üretimiyle mücadelede önemli bir adım olan ve 3 kademeden oluşan Etil Alkol Takip Sistemi, üretim miktarının yerinde tespiti, ticaretin tek platform üzerinden yapılması ve dağıtımın izlenmesi aşamalarını kapsıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı Resmi Gazete'de bugün yayımlanarak yürürlüğe giren Etil Alkol ve Metanolün Üretimi ile İç ve Dış Ticaretine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik değişikliğine dayanarak, yasa dışı alkollü içki üretiminde hammadde olarak kullanılan etil alkol arzının teknolojik yöntemlerle kayıt altına alınmasına, ürünün piyasa hareketlerinin takibine ve kontrolüne dair usul ve esasları belirleyecek bir tebliğ hazırlayacak.

2024 yılı ilk çeyreğinde tamamen devreye alınması planlanan sistem sayesinde etil alkol üretim miktarı; işletmelere monte edilen akış ölçer cihazları ile tespit edilecek, ticaret; internet ortamında oluşturulan platform üzerinden yapılacak, dağıtım ise ulaştırma elektronik takip ve denetleme sistemi (U-ETDS) ile izlenecek. Etil alkol üretim miktarının yerinde tespiti amacıyla bu konuda ruhsatlı tesislerdeki üretim hatlarına debimetre (akış ölçer) cihazları monte edildi. Çalışma kapsamında ayrıca bu cihazlardan elde edilen verilerin elektronik ortamda Bakanlığın veri merkezine aktarılması da sağlandı. Bu sayede ülkemizde üretilen etil alkol miktarı Bakanlık tarafından eş zamanlı olarak izlenmeye ve kayıt altına alınmaya başlandı. Proje kapsamında ihtiyaç duyulan yazılımların tamamı Bakanlığa bağlı Bilgi Teknolojileri Genel Müdürlüğü bünyesinde geliştirildi.

Projenin ikinci aşamasını ise sektörde faaliyet gösteren işletme ve kurumlar arasında gerçekleşecek ticaretin, Bakanlık tarafından oluşturulacak elektronik platforma taşınması oluşturuyor. Etil alkol alışverişinin bu platformda yapılmasıyla kayıt dışı ticaretin de önüne geçilmesi amaçlanıyor. Etil Alkol Takip Sistemi'nin üçüncü aşaması da ülke içinde bir yerden başka bir yere nakledilen etil alkolün fiziki takibinin sağlanmasını içeriyor. Bunun için Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından geliştirilen Ulaştırma Elektronik Takip ve Denetleme Sistemi (U-ETDS) ile entegrasyon sağlanarak ülke içinde nakledilen etil alkol, yükleme noktasından son varış noktasına kadar takip edilebilecek. Böylece ülkede üretilen ya da ithal edilen etil alkolün halk sağlığını tehdit edecek kaçak ticarete konu olmasının önüne geçilmesi hedefleniyor.

Faaliyetlerine son verilen üretim tesisleri ekonomiye kazandırılacak

Etil Alkol ve Metanolün Üretimi ile İç ve Dış Ticaretine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik değişikliği aynı zamanda faaliyetlerine son verilen üretim tesislerinin yeniden ekonomiye kazandırılmasını içeriyor. Yönetmelik öncesi mevzuata göre çeşitli nedenlerle belgesi iptal edilen üretim tesisinin yeniden faaliyete geçmesine ilişkin şartları belirleyen herhangi bir düzenleme bulunmadığı için üretim izin belgesi iptal edilen tesisler atıl hale gelebiliyordu. Söz konusu yasa hükmü kapsamında izin belgeleri iptal edilen üretim tesislerine yeniden izin belgesi düzenlenebilmesi amacıyla Etil Alkol ve Metanolün Üretimi ile İç ve Dış Ticaretine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik'in ilgili maddesinde değişikliğe gidildi. Değişiklik ile hem üretim izni iptal edilen veya yenilenmeyen tesislerin devredilmesi hem de çeşitli nedenlerle üretim izni iptal edilen firmalara izin iptalini gerektirir hususların ortadan kalkması halinde, yeniden üretim izni verilmesi için yeni teknoloji şartı aranmayacak. Böylece kapatılan tesislerin yeniden ekonomiye kazandırılması mümkün hale gelebilecek.

Yönetmelikte yapılan değişiklikle ayrıca ihtiyaç halinde etil alkol ve metanol deposu açılması Bakanlığın iznine tabi oldu. Bu ürünlerin satış ve sevkiyat takibinin arz zinciri içerisinde elektronik ortamda yapılmasına ilişkin usul ve esasların Bakanlık tarafından belirlenmesi hüküm altına alındı. Üretimde etil alkole ihtiyaç duyan farklı sanayi dallarındaki işletmelerin taleplerinin karşılanabilmesi için de yönetmelikte düzenlemeye gidildi. Değişiklikle bu kapsama giren kişi ve kuruluşların talepleri Bakanlıkça değerlendirilebilecek.-

Tıbbi kullanım amaçlı etil alkol ambalajlarına özel etiket ve işaretlerin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar da düzenlendi. Yapılan değişiklik ile piyasanın daha etkin bir şekilde kontrolünün sağlanması amacıyla karekod, bandrol, hologram, pul ve damga gibi özel etiket ve işaretlerin uygulanmasına ilişkin usul ve esasların Bakanlıkça belirlenebileceği hükme bağlandı. Yönetmelik değişikliği ile ayrıca belge süresi uzatılmayacak etil alkol toptan satıcıların ellerindeki ürünlerin zaman içerisinde tasfiye şartları da belirlendi. Etil alkolün kullanım alanı çok geniş sanayide çok geniş bir kullanım alanı olan etil alkol, aynı zamanda sağlık sektörünün de olmazsa olmazlarından biri durumunda bulunuyor. İlaç yapımının yanı sıra sağlık kurumlarına ait binaların ve kullanılan ekipmanın dezenfekte edilmesinde de etil alkolden elde edilen ürünler kullanılıyor.

Türkiye'de 2022 yılında 268,9 milyon litre etil alkol kullanıldı. Kullanılan alkolün 142,5 milyon litresi (% 53) yurt içinde üretildi. Bireysel kullanım için satışı yasak Etil alkolün satışı sadece yasal kullanım yetkisi bulunan sanayi kuruluşları ile sağlık kurumlarına yönelik yapılabiliyor. Mevzuata göre bireysel kullanım için etil alkol satışı yapılamıyor. Diğer taraftan 4733 sayılı Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkol Piyasasının Düzenlenmesine Dair Kanun'da yapılan düzenlemeyle etil alkolün internet üzerinden satışı 2020 yılında yasaklanmıştı.

"Bu sistem ile sahte alkollü içki sorununu kısa sürede ülkemizin gündeminden çıkarmayı hedefliyoruz"

Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı konuya ilişkin açıklamada bulundu. Yumaklı, Etil Alkol Takip Sistemi'nin en önemli hedeflerinden birinin sahte içki kaynaklı can kayıplarının önüne geçmek olduğunu belirterek bunun yanında kayıt dışılığın engellenmesini amaçladıklarını bildirdi. Bakanlık olarak etil alkol konusunda üretim aşamasından son kullanım aşamasına kadar tüm sistemi kapsayan kontrol mekanizması oluşturacaklarını vurgulayan Yumaklı, "Etil Alkol Takip Sistemi, stratejik bir ürün olan etil alkolün vatandaşlarımızın hayatını riske atacak ve devletimizi zarara uğratacak şekilde piyasaya arzının önüne geçecek son derece gelişmiş bir sistem olarak planlandı. Sistemin geliştirilmesi üzerinde paydaşlarımızla birlikte çalıştık ve bu iş birliğimiz devam edecek. Bu sistem ile sahte alkollü içki sorununu da kısa sürede ülkemizin gündeminden çıkarmayı hedefliyoruz" ifadelerini kullandı.