Kurban yerine sadaka verilemeyeceğini söyleyen İl Müftü Yardımcısı Dr. Hamza Küçük ile kurban üzerine keyifli ve bir o kadar da bilgi dolu bir röportaj gerçekleştirdik. Kurban’ın kanının akıtılmasının şart olduğunu belirten Dr. Küçük, ölen bir kişinin ardından ancak sevap amaçlı kurban kesilebileceğini anlattı... İşte merak edilen sorular ve en güncel cevapları...

-Kurban ve dini dayanağı nedir?

-Dini bir terim olarak kurban Allah’a yaklaşmak ve ibadet amacıyla Allah adına boğazlanan bir hayvanın adıdır. Kurban kelimesi Kur'an-ı Kerim’de kullanımı açısından Hz Adem’den beri var olan bir olgudur. Kur'an-ı Kerim’de Hz. Adem kıssasında kurban anlatılıyor. Ayette Hz. Adem’in oğullarının kurban adamaları ve birinin kurbanının kabul olması diğerinin kurbanının kabul olmaması anlatılır. Kurban adamak -ilahi dinlere inanılsın ya da inanılmasın- insanlarda var olan bir duygudur. Fıkıh kitaplarında da bu anlatılır. İlahi dinlere inananlar bir üst varlığa bizim müteal dediğimiz, Allah dediğimiz ilahi bir varlığa, ilahi dinlere inanmayanların ise kendilerinden üstün kabul ettikleri bir toteme kurban adarlar. Örneğin, ateistler dahi bu bağlamda kendi arkadaşlarından birisini kurban ederler. Ancak kurbanın en doğal, en makul, en kabul edilebilir şekli İslam dininde var. Bizim kurban anlayışımız malum Hz. İbrahim'e dayanmaktadır. Hz. İbrahim görmüş olduğu bir rüya üzerine oğlunu kurban etmek istemiştir. Allah, Hz. İbrahim’in samimiyetine inanarak gökten bir koç indirmiştir ve bu da Müslümanların hayatında kurban olarak süre gelmiştir. 

Kimimiz kurban edilecek hayvanın özelliklerini, kimimiz vekâletle kurbanı, kimimiz taksit ya da vadeyle alınan hayvanın kurban olup olmayacağını merak ediyor. Sizin bize ulaştırdığınız soruları biz de Dr. Hamza Küçük’e sorduk

-Dini bir vecibe olan kurbanı kimler kesebilir?

-Bizim dinimizde ibadetlerde temel mükellefiyet şartları var. Aynı şartlar kurban için de geçerlidir. Müslüman olacak, akıllı olacak, buluğ çağına ermiş ve hür olacak. Bunlar temel mükellefiyet şartlarıdır. Kurban kesilmesi için de bu şartları taşıması gerekir. Kurban Bayramı’na özel bir şart var. Kurban kesecek kişi nisap miktarına sahip olmalıdır. Yani kurban için belli bir bütçesi olmalıdır. Bu da günümüz rayiçle 81 gram altına tekabül eden 5 bin TL’ye denk gelir. Bu şartı taşıyan Müslüman kişiler kurban kesmekle yükümlüdürler. 

-Son yıllarda kurban kesen kurumlar ortaya çıktı. Banka hesap numaralarına yatırılan paralar aracılığı ile kurban kesiliyor. Bunlar caiz mi ve vekâlet yerine geçer mi?

-Dinen vekâlet yoluyla kurban kesmek caizdir. Yakınınıza, eşine dostunuza vekâlet verebildiğiniz gibi bu işi kurumlaştırmış kişilere vermek de caizdir. Ancak diyorum çünkü bu ancak çok önemli. Vekâlet yoluyla kurban kesen kurumlar vatandaşlara söylediği şekilde, dini kurallara uygun şekilde kurbanı kesiyorsa ve kişi bu kurumlara güveniyorsa sorun olmaz. Fakat günümüzde bu durumu suiistimal eden kişiler ortaya çıktı. Bu yüzden vatandaşlarımıza güvendiğiniz kişi veya kurumlara kurbanlarını vermelerini tavsiye ediyoruz. Biz yan kuruluşumuz olan Türkiye Diyanet Vakfı’nı tavsiye ediyoruz.

-Peki, hocam her şeyin kredi kartına endekslendiği
günümüzde kredi kartı ile kurban kesmek caiz midir?

-Bir havyanın kurban olabilmesi için belli şartları taşıması gerekir. Bu şartlar fıkıh kitaplarımızda yer almaktadır. Eğer bir hayvan kurban olma şartlarını taşıyorsa diğer işlemler kurbanla alakalı değil kurbana sahip olma ile alakalıdır yani alış veriş kısmıdır. Nasıl ki bir mağazadan gidip kredi kartı ile alış veriş yapabiliyorsanız kredi kartınızla da kurban alabilirsiniz.
 

-Kurban alırken nelere dikkat etmeliyiz?

-Kişi kurban satıcısına ‘Bana bir kurban hazırla’ der. Kurban Bayramı’na az bir zaman kala satıcıya giderek keseceği hayvanı belirler. Biz buna taayyün deriz. Kişi ‘Ben sizden şu hayvanı almak istiyorum’ demelidir. Bu şekilde alınan kurban olur. Ancak bunun dışındaki alışverişlere şüphe düşer. Bu yüzden belirlemesi gerekir. Burada oluşan şüphe kurbanla alakalı değil alış veriş ile ilgilidir. Bu yüzden alınacak olan kurbanın belirlenmesi gerekir

-Hocam kişi kurban kesmek yerine sadaka verebilir mi?

-Bizim klasik fıkıh kitaplarında bir tabir vardır. Kan atılması diye bir tabir vardır. O yüzden kurbanın mutlaka boğazlanması, kanının akıtılması gerekir ki değeri anlaşılsın. Kişi sadakasını versin sadaka sevabını alır. Ancak kurban vecibesi üzerinden düşmez yani kurbanını kesmesi gerekir. 

-Kişi ölen yakını için kurban kesebilir mi?

-Amaç ölen kişiye sevap göndermekse kurban kesebilir. Ancak ölen kişinin yaşarken kesmediği kurbanı için kesiyorsa bu mümkün değildir. Kişi ya ölmeden önce kurbanını kesecek ya da yine ölmeden önce ‘Benim kurbanımı kesin’ diye vasiyet edecek ancak bu şekilde kurban kesilebilir. Bu şartları taşımıyorsa kesilen kurban ancak kişiye sevap göndermek için kesilebilir.

-Peki hocam, bir kişi adak kurbanını Kurban
Bayramı’nda kesebilir mi ve kurbanı yerine geçer mi?

-Adak Kurbanı kesilebilir. Adak adayan kişi yer ve zaman belirtmemişse Adak Kurbanı’nı da kurbanda kesebilir. Ancak Adak Kurbanı kesen kişi kurbanını da kesmek zorundadır. Adak niyetiyle kestiği kurban kişiyi kurban vecibesinden kurtarmaz.

-Akika olarak bilinen erkek çocukları için

kesilen kurbanlar bu zamanda kesilebilir mi?

-Akika kurbanı daha çok doğumdan sonra 7 gün sonra kesiliyor veya ilk üç hafta da kesiliyor. Eğer doğum esnası bu Kurban Bayramı’na denk geliyorsa kurban kesilebilir. Ama akika kurbanı da normal kurban yerine geçmez.

-Kurban öncesi ve sonrası temizlik
hakkında bilgi verebilir misiniz?

-Eğer kişi kurbanı kendisi kesecekse, abdest almak şart olmamakla birlikte abdest alarak kurbanı kesmek daha güzel olur. Daha sonra kurbanın kesileceği yer iyi seçilmeli ve temizliğine dikkat edilmelidir. Zaten vatandaşlarımızın kamuya açık yerlerde kurban kesmesi yasaklandı. Belirlenen yerlerde veya kendi mülklerinde kesebilirler. Belirlenen yerlerde bu açıdan sorun yok. Ancak kendi mülklerinde kesecek olan kişiler kesim yerlerini iyi ayaralayacaklar. Açacakları kuyunun derinliğini iyi ayarlamalıdır. Çünkü kesilen hayvan hastalıklı olabilir bu yüzden derinliği iyi olmalıdır. Kesim sonrası sakatatların gömülmesi önemlidir. Deri işlemleri de önemlidir. Vatandaşlar hayvanların derisini günlerce, haftalarca bekletmemelidirler. Hem insan sağlığı hem de çevre kirliliği açısından önemli bir konudur bu. Hayvanların sakatatlarından yapılan yemeklerle ilgili olarak da sakatatların güzelce temizlenmesi haricinde bir ayrı bir kuralı yoktur. Bunun dışında, dinimiz her yönüyle temizliğe dikkat edilmesini emreder...

-Gebe veya yeni doğum yapmış bir hayvan kurban kesilebilir mi? Bu şekilde kesilen hayvanlar kurban vecibesini sağlar mı?

-Biz genelde dişi hayvanların kurban olarak kesilmesini tavsiye etmiyoruz. Dişi hayvanların kurban edilmesini din de tavsiye etmiyor, şu anki mevcut hayvan sıkıntısı da göz önünde bulundurulmalıdır. Ancak her şeye rağmen dişi hayvan kurban edildi. Bu hayvan da gebe çıktı. Bazı fıkıh alimlerimiz ‘Hem hayvan hem de yavru kurban edilir’ der. Bazı alimlerimiz de ‘Kurban edilmez’ diyor. Dediğim gibi bırakın hamile bir hayvanı dişi bir hayvanın kurban edilmesini biz tavsiye etmiyoruz.

-Hocam kurbanlık hayvan tüm şartları taşıyor, sıra kurban kesimine geldi. Kurban illa ki bayramın birinci günü mü kesilmek zorundadır?

-Hanefi, Maliki ve Hanbelî mezheplerine göre ilk üç gündür. Yani bayram namazı kılınan yerlerde namazdan sonra, ezan okunmayan mezralarda ise yine namaz vakti beklenir ve daha sonra kesim işlemi gerçekleştirilir. Bu kesim işlemi ise bayramın üçüncü gününün ikindi sonrasına yani akşam ezanının okunacağı vakte kadar kurban kesilebilir. Ancak Şafi mezhebine göre ise bayramın 4. gününe kadar kurban kesilebilir.

-Bir kurbana kaç kişi ortak olabilir?

-Koyun, keçi gibi küçükbaş hayvanlarda bir kişi kesebilir. Sığır ve develerinki farklı. Sığırlar bilindiği gibi 3 yaşından itibaren 1 kişiden 7 kişiye kadar ortak olunarak kesilebilir. Develer de 5 yaşından itibaren kesilir ve yine 1 kişiden 7 kişiye kadar ortak olunur

-Bir aileden temel mükellefiyetleri
sağlayanlar kurban kesebilir mi?

-Dinde mükellefiyet ferdidir. Fakat toplumumuzda genel bir yanılgı vardır. Baba ailenin reisidir ve baba keser. Ancak kadının kendine ait parası varsa kadın da kesebilir. Hatta çocuklarının da imkanları varsa onlarda kesebilir. Hatta hepsi birlik olup bir sığır kesebilir. Ataerkil olarak yaşayan bir ailede baba kestiyse diğerlerinin kesmesine gerek yok anlayışı var. Eğer durumları varsa aile bireylerinin hepsinin kesmesi gerekir.

-Peki yurt dışından getirilen hayvanlar
kurban olarak kesilebilir mi?

-Kesilebilir ancak belli şartları var. Eğer kurbanlık hayvanları besleyen kişi hayvanlara özel besleme yapmıyorsa yurt dışından gelen kurbanlıklar kesilebilir. Özel beslemeden kastım kişinin hayvanları dini açıdan sakıncalı ürünlerle beslememesidir. 

-Kilo satışı ile yapılan kurbanlarda bir sakınca var mı?

-Ortak olarak kesilen büyükbaş hayvanlarda kişiler kilo hesabını başta konuşmuşlarsa herhangi bir sakınca yok ve biz de ortaklı kesimleri tavsiye ediyoruz.

-Hocam son olarak Kurban Bayramı bayramlaşmalarında,
Ramazan Bayramı’ndaki gibi bir azalma var mı?

-Başta şunu belirtmek istiyorum; geleneksel Anadolu bayramlaşması azaldı. İnsanlar Ramazan Bayramı’ndaki gibi dışarıya çıkamıyor. Şöyle ki insanlarda bir kurban telaşı oluyor. Bu yüzden bayramlaşmalar Ramazan Bayramı’na nazaran daha fazla oluyor.

Yaşar Sarı- memleket.com.tr