İSTANBUL (AA) - ANIL DİNÇER - İngiltere Parlamentosu tarafından yapılan oylama sonucunda, İngiltere’nin 31 Ocak itibariyle AB’den ayrılmasına ve 31 Aralık 2020 tarihine kadar geçiş döneminin tamamlanmasına karar verilmiştir. Brexit hala belirsizliğini korusa da, yasalaşması sonrası İngiltere’de birçok endüstride ve yaşamın çeşitli alanlarında gözle görülür değişimlere yol açacağı aşikardır. Bu değişimlerin yaşanacağı bir alan da dünyanın en prestijli futbol ligi olan Premier Lig’dir. İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden ayrılması kararının doğal bir sonucu olarak Premier Lig’de olumlu ve olumsuz şekilde; Avrupalı oyuncuların çalışma izni ve vize durumu, oyuncu transferleri, kulüplerin finansal durumu, kulüplerin global pazardaki gücü ve imajı ve altyapı gibi birbirini etkileyen birçok alanda değişim meydana gelecektir. Söz konusu analiz yazısında Brexit sonrası Premier Lig’deki Avrupalı oyuncuların durumunda ve sonrasında gerçekleşebilecek olasılık ve senaryoları sizler için inceledik.

Avrupalı Oyuncuların Çalışma ve Vize Durumu Ne Olacak?

Bilindiği üzere Premier Lig kulüplerinin çoğunluğunda birçok Avrupalı ve Avrupa Birliği pasaportuna sahip oyuncu bulunmaktadır. Örneğin, günümüzde Premier Lig’de oynayan oyuncuların yaklaşık %35-40’lık kısmını Avrupa Birliği pasaportuna sahip oyuncular oluşturmaktadır. Bunların yanında, son 3 sezonda Premier Lig Kulüpleri tarafından Avrupalı oyuncu transferlerinde harcanmış olan 2.1 trilyon lirada, Avrupalı oyuncuların Premier Lig kulüpleri için ne denli önemli olduğunu göstermektedir.

2016 yılında Brexit söylentileri ortaya çıkmaya başladığında, ligde bulunan 20 kulübün hepsi tasarıya şiddetle karşı çıkmış ve Premier Lig İcra Başkanı Richard Scudamore de tasarıyı uygun bulmadığını özellikle belirtmiştir. Bunun temelindeki neden ise tasarının yasalaşması halinde Premier Lig kulüplerinin Avrupalı oyuncu transferinde serbest geçiş hakkından (free movement) yararlanamayacak olmasıdır. Bir diğer ifadeyle, Avrupalı futbolcuların Brexit ile beraber İngiltere’de futbol oynayabilmek için çalışma izni ve vize almasının gerekecek olması ve şu an uluslararası oyunculara uygulanan çalışma izni ve vize kurallarına Avrupalı oyuncuların da tabi tutulacak olmasıdır.

Premier Lig’de Çalışma İzni ve Vize Şartları: Şu anki durumda İngiliz olmayan ve Avrupa Birliği pasaportuna sahip olmayan uluslararası oyuncular için çalışma izni iki farklı şekilde alınabilir. Birincisi, oyuncunun bağlı bulunduğu ülkenin milli takımında son iki senede yeterli sayıda maç oynamasıdır. Bağlı olduğu ülkenin FIFA sıralamasında 1-10 arasında yer alması durumunda, son iki senede milli takım maçlarının %30’unda yer alması buna örnektir. Bu rakam oyuncunun bağlı bulunduğu milli takımın FIFA sıralamasında 11-20 ve 21-30 arasında olması durumlarında ise %45 ve %60 olarak gözükmektedir. Milli takımda yeterli sayıda maç oynama şartını sağlayan oyuncular İngiltere’de doğrudan çalışma izni ve vize alabilmektedirler. İkinci yol ise birinci şartı sağlayamayan oyuncular için izlenen puan sistemidir. Bu sistemde, başvuruda bulunacak oyuncunun piyasa değeri, maaşı, oyuncu geçmişi gibi birçok durum bir arada değerlendirilmektedir.

Geçmiş Transferler: Halihazırda Premier Lig’de oynayan ve Avrupa Birliği pasaportuna sahip olan oyuncuların büyük bir kısmı yukarıda belirtilen şartları sağlayamamaktadırlar. 2016 yılında Premier Lig, Championship ve İskoçya Futbol Ligi’ndeki 332 Avrupalı oyuncu şartları sağlayamamıştır. Örneğin; Benjamin Mendy, Ngolo Kante, Riyad Mahrez, Cesc Fabregas, Hector Bellerin, David De Gea, Juan Mata, Anthony Martial gibi birçok oyuncu milli takımlarında düzenli oynama kuralını sağlayamamış veya ikinci yolda belirtilen puan sistemini geçememiş olsalar da, sahip oldukları Avrupa Birliği pasaportu sayesinde Premier Lig’de oynamış ve ligin göze çarpan isimleri olmuşlardır. Dünyanın en iyi oyuncularından biri olarak anılan Portekizli oyuncu Cristiano Ronaldo dahi Manchester United’a transfer olduğu 2003 öncesi iki senede, Portekiz milli takımının maçlarının %30’unda oynama şartını sağlayamamıştır.

Olası Durumlar: Brexit sonrası, Avrupa’dan gelebilecek olan yeni yıldız adaylarının Premier Lig’de hangi statüde oynayacağı veya şu anki uluslararası oyuncular gibi çalışma izni ve vize almasının gerekli olup olmayacağı da büyük bir soru işaretidir. Ancak, bilinen tek gerçek vardır ki, Brexit’in Avrupalı oyuncuların İngiltere’de çalışma izni ve vize alma zorunluluğunu getirmesi ve buna bir çözüm bulunmaması durumunda, Premier Lig kulüpleri olumsuz açıdan etkilenecektir. Premier Lig kulüpleri çalışma izni ve vize şartlarını sağlayamayan oyuncuları bu zamana kadarki gibi kolaylıkla transfer edemeyecek ve şartları sağlayan oyunculara ise prosedürler gereği daha fazla ücret ödemek zorunda kalacaktır. Premier Lig’de önceki senelere nazaran geçtiğimiz yaz transfer döneminde Avrupalı oyuncu transfer sayısında görülen azalmalar da Brexit sonrası ortaya çıkan etkiyi göstermektedir. Bunun yanında son senelerde, Avrupalı oyuncuların Premier Lig’e gerçekleşen transfer sayısındaki %12 azalma ve tersine Premier Lig’den ayrılan Avrupalı oyuncu sayısındaki %23’lük artış; Brexit gerçekleşmeden Premier Lig’deki Avrupalı oyuncuları etkilediğini ortaya koymaktadır. Brexit sonrası Premier Lig tarafından yapılabilecek en etkili çözüm yolu yasakların veya kriterlerin en aza indirgenmesi olarak görülmektedir.

Premier Lig’de oynayan Avrupalı futbolcuların yanında, Avrupa’da oynayan veya transferi muhtemel olan İngiliz oyuncuların da karşılıklılık esasına dayalı olarak Avrupa ülkelerinde çalışma izni ve vize alması gerekli olacaktır. Bu durum hem Avrupalı kulüplerin hem İngiliz oyuncuların transfer sürecinde bir kez daha düşünmesine sebep olacaktır.

Kulüp Akademileri Bu Durumdan Nasıl Etkilenebilir?

Brexit’in bir diğer etkisi 18 yaş altı birçok Avrupalı oyuncuyu bünyesinde bulunduran Premier Lig kulüpleri akademilerine ilişkin olacaktır. FIFA regülasyonlarına göre, 16 ile 18 yaş arasındaki oyuncular Avrupa Birliği bölgesinde bulunan ülke kulüpleri tarafından transfer edilebilir.

Ancak, Brexit ile birlikte FIFA’nın sağladığı bu serbesti de ortadan kalkacaktır. Örneğin, bir çözüm bulunamaması durumunda, 16 yaşında Barcelona’dan Arsenal’e transfer olan Cesc Fabregas ve yine aynı yaşta Le Havre’den Manchester United’a transfer olan Paul Pogba gibi örneklerin önü kapanacaktır.

Kulüpler Finansal Açıdan Etkilenir mi?

Premier Lig kulüplerinin çalışma izni ve vize serbestisinin ortadan kalkması handikapının yanında, Brexit ile beraber finansal zorluklarla da karşı karşıya kalmaları muhtemel olacaktır. Brexit kararı sonrası Avro karşısında anlık olarak %7 değer kaybı gösteren Sterlin, hala değer kaybına devam etmektedir. Burnley Kulübü’nün Başkanı Mike Garlick’in de belirttiği gibi, Sterlin’in Avro karşısındaki değer kaybı İngiliz kulüplerinin günümüzün rekabetçi transfer marketinde elini daha da zorlaştıracaktır. Premier Lig kulüpleri günümüz futbolunda sahip olduğu satın alma gücünü bir nebze de olsa kaybedebilir.

Premier Lig’in ve Kulüplerin Global İmajında Değişiklik Olur mu?

Premier Lig en başarılı kulüpleri ve oyuncuları bünyesinde barındırmasıyla, global düzeyde imajı en yüksek ve en cazibeli futbol ligidir. 2000 senesinden itibaren Premier Lig’den 8 kulüp Şampiyonlar Ligi’nde final oynamış ve bunların 3’ü Avrupa’nın en büyük kupasını kazanmıştır. Sportif ve global başarıyı getiren en önemli etken, kulüplerde bulunan yıldız oyunculardır. Bu doğrultuda da Brexit ile birlikte Avrupalı birçok yıldız oyuncunun artık Premier Lig’de oynayamaması durumu, İngiliz futbolunun ve Premier Lig’in global düzeydeki imajını olumsuz yönde etkileyecek ve bunun da yayın gelirleri üzerinde negatif yansıması olacaktır.

Brexit’in Kulüplere ve İngiliz Futboluna Olumlu Etkisi Ne Olabilir?

Tüm belirtilen durumların yanında, Brexit ile birlikte Premier Lig’de olumlu değişimler de gerçekleşebilir. Avrupalı oyuncuların çalışma izni ve vize kısıtlamalarına tabi tutulması durumunda, Premier Lig kulüpleri Avrupalı oyunculardan boşalan kontenjanları genç yerli oyuncularla doldurmaya başlayacak ve kulüp akademilerinin önemi bir kez daha ortaya çıkacaktır. Bu nedenle, Brexit sonrası Premier Lig, İngiliz kulüp akademilerinin kendini gösterme ve değerini kanıtlama zamanı olarak nitelendirilebilir. Örneğin, İngiltere Futbol Federasyonu Teknik Direktörü Les Reed, Brexit’in genç İngiliz futbolcuların gelişimi için pozitif yansımaları olacağını belirtmektedir. Bu durumun da doğrudan İngiliz Milli Takımı’nı olumlu yönde etkileyeceği öngörülmektedir.

Gerçekleşmesi Muhtemel Durumlar

Sonuç olarak Brexit sonrası birçok bilinmeyen olmasına rağmen, ada futboluna ve Premier Lig kulüplerine dair birçok birbirini etkileyen değişim ortaya çıkacaktır.

1. Premier Lig kulüplerinin çalışma izni ve vize zorlukları ile önceki yıllara nazaran daha zor şekilde Avrupa’dan oyuncu transfer edecek olması ve ligde bulunan Avrupalı oyuncu sayısının düşecek olması
2. Sterlin’in Avro karşısında değer kaybetmesiyle beraber Premier Lig kulüplerinin Avrupa kulüpleri karşısında transfer rekabeti noktasında zorluk yaşaması
3. Avrupalı yıldız oyuncuların kaybedilmesi durumunda, Premier Lig’in global imajının zarar görmesi
4. Kulüp altyapılarında yetişen yerli oyuncuların şans bulup, kendilerini göstermelerine olanak sağlanması ve İngiliz Milli Takımı’nın bu durumdan yarar sağlaması

[Avukat Anıl Dinçer Spor Hukuku uzmandır]