İsrail işgali altındaki tarihi Filistin topraklarında yapılan kazı çalışmaları, Geç Bizans Dönemi'ne ait bir pazaryerinin bulunmasıyla 1950'li yıllarda başlatıldı. Fakat ilerleyen senelerde daha derinlere inildikçe, Erken İslam Dönemi'ne ait sikkeler ve çeşitli seramik parçalarına rastlanıldı.

YENİ YAPI BİR ASIR DAHA ESKİ

Ülkenin kuzeyindeki Tiberya Gölü'nün (diğer adıyla Celile Gölü) yanı başında kazı yapan arkeologlar, daha önce 8. yüzyıldan kalma bir caminin kalıntılarının altında, bir asır daha eski başka bir cami olduğunu ortaya koydu.

Bölgedeki kazı çalışmalarına, Kudüs İbrani Üniversitesi'nde görevli ve İslam arkeolojisi konusunda uzmanlaşmış Katia Cytryn-Silverman başkanlık ediyor. Tarihi keşif hakkında konuşan Silverman, kazının birçok yönden değer taşıdığını söyledi. Eserin yaklaşık olarak 660 ila 680 yılları arasında yapıldığı sonucuna vardıklarını söyleyen Silverman, binanın boyutlarını ve planını incelediklerinde, dönemin diğer camilerine çok benzediğini kaydetti.

AKSA VE EMEVİ CAMİ'NİN CAMİİ OLARAK AÇILIŞINDAN DAHA ESKİ

Keşfedilen cami, Müslümanların ikonik yapılarından olan Şam'daki Emevi Cami (715) ile Mescid-i Aksa'nın (705) camii olarak açılışından daha eski döneme denk geliyor. Bu konuya atıfta bulunan Silverman, "Bu, dünyanın kazılabilecek en eski camisi. Diğer eski camiler hala kullanımda veya üzerine başka camiler inşa edilmiş. Bu da aramayı engelliyor" dedi.

İLK CAMİLERDEN OLDUĞU TAHMİN EDİLİYOR

Müslümanların ilk camisi, Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicret ettiği esnada konakladığı Kuba'da inşa edilmişti. Kuba Mescidi olarak bilinen bu yapı, 622 yılında yapılmıştı. Peygamber Mescidi Mescid-i Nebevi ise, 623 yılında yapılmış ve İslam dünyasında inşa edilen bütün camiler için ilk örnek teşkil etmişti. Tiberya Gölü kenarından yapılan bu eserin ise, ilk inşa edilen camilerden olduğu tahmin ediliyor.

PEKİ CAMİYİ KİM İNŞA ETTİRDİ?

İsrail'in Suriye sınırına yakın bir konumda bulunan bu bölge, 7. yüzyılda, Hazreti Ömer döneminde Müslümanların Bizans Ordusu'nu yenilgiye uğratmasıyla İslam beldesi oldu. Arkeolog Silverman da bölgeyi yöneten Müslüman liderlerin, burada yaşayan Hristiyanlara, Yahudilere ve Samirilere çok saygı duyduğunu söylüyor. Asırlarca Müslümanlara ev sahipliği yapan bu kadim topraklar, daha sonra İsrail tarafından işgal edildi.

Tiberya bölgesini, türbesi Türkiye sınırları (Kilis) içinde bulunan Şurahbil Bin Hasene fethetmişti. Caminin de Hz. Muhammed ile Habeşistan'a göç eden, birçok savaşa katılan, Peygamber tarafından Mısır'a elçi tayin edilen, Hz. Ebubekir döneminde Şam'ı alan sahabe Şurahbil Bin Hasene tarafından inşa ettirildiği düşünülüyor. Bu konuya da değinen arkeolog Silverman "Bu camiyi onun yaptırdığını kesin olarak söyleyemeyiz. Ancak bizler, 635 yılında fethedilen Tiberya'da, onun bir cami inşa ettirdiğine dair tarihi kaynaklara sahibiz" ifadelerini kullandı.