TEHCİR FARKI 972 BİN 246
Gazeteci Murat Bardakçı, “Talat Paşa’nın Evrak-ı Metrûkesi” adlı yeni kitabında, 1915’te yaşanan tehcir olayıyla ilgili olarak dönemin Dahiliye Nazırı olan Talat Paşa’nın tehcir öncesi ve sonrası Ermeni nüfusundaki değişiklikleri içeren özel belgelerini ilk kez tümüyle açıkladı. Belgelere göre, 30 büyük yerleşim yerinde tehcir öncesi ve sonrası Ermeni nüfusu arasındaki fark 972 bin 246.

Milliyet'in haberine göre tehciri, “1.5 milyon Ermeninin öldürüldüğü soykırım” olarak değerlendirenlerin bulunduğunu hatırlatan Bardakçı, 972 bin 246 sayısının bu kadar kişinin hayatını kaybettiği anlamına gelmeyeceğini, farklı sebeplerden ölenlerin ve Osmanlı topraklarını terk ederek başka ülkelere göç edenlerin de bu sayıya dahil olduğunu vurguladı.



TALAT PAŞA'NIN ÖZEL NOTLARI

Everest Yayınları’ndan çıkan kitapta Bardakçı, 1915 olaylarına dair, Talat Paşa’nın özel arşivinden çıkan belgelere yer veriyor. Tehcirin yaşandığı dönemde Dahiliye Nazırı olan, daha sonra sadrazamlık görevi de üstlenen Talat Paşa, özel notlarında Osmanlı’nın önemli şehirlerindeki Ermeni nüfusundaki hareketliliği bütün detaylarıyla anlatıyor.

Talat Paşa’nın belgesinde, 1914’teki (hicri 1330) nüfus kaydı ve tehcir sonrası nüfus karşılaştırılıyor. Belgeye göre, Ermeni nüfusu 1914’te 1 milyon 256 bin 403. Tehcir uygulanan yerler ve İstanbul’daki Ermeni nüfusun toplamı 1 milyon 112 bin 614. Tehcir sonrasında ise bu sayı 284 bin 157 olarak görülüyor.

Doğu’da nüfus sıfıra inmiş

Belgeye göre, Ermeni isyanlarının olduğu Doğu illerinde tehcir sonrası hiç Ermeni kalmadığı görülüyor. 125 bin 657 Ermeninin olduğu Erzurum’da, 114 bin 704 Ermeninin bulunduğu Bitlis’te, 67 bin 792 Ermeninin olduğu Van’da, 56 bin 166 Ermeninin bulunduğu Diyarbakır’da ve 70 bin 60 Ermeninin bulunduğu Elaziz’de (Elazığ) tehcir sonrası nüfus sıfıra inmiş. 37 bin 549 Ermeninin olduğu Trabzon’da da durum farklı değil.

Tehcir sonrası Ermeni nüfusunda en büyük düşüşün yaşandığı vilayetlerden biri de Sivas. Belgeye göre, tehcir öncesi bölgedeki Ermeni sayısı 141 bin iken, tehcir sonrası nüfus 8 bin 97’ye düştü. Sivas’a tehcir sırasında 948 Ermeni göç etti. İzmit’te ise nüfus 56 bin 115’ten 3 bin 880’e indi. İzmit’e bu sırada göç eden Ermeni sayısı ise 142.

İSTANBUL TEHCİRDEN HİÇ ETKİLENMEDİ

Yine Ermenilerin yoğun olarak yaşadığı Adana’da nüfus 51 bin 723’ten 12 bin 263’e düştü. Kayseri’deki 47 bin 974 olan Ermeni nüfusu da 6 bin 650’ye indi. Kayseri’ye tehcir sırasında 111 Ermeni göç etti.

Talat Paşa’nın kayıtlarına göre, İstanbul’daki Ermeni nüfusu tehcirden hiç etkilenmedi. Tehcir Kanunu’nun uygulanmadığı birkaç vilayetten biri olan İstanbul’daki Ermeni nüfusu, tehcir öncesi ve sonrasında 80 bin olarak görülüyor. Ermeni nüfusundaki düşüşün en az yaşandığı Kütahya’da nüfus 4 bin 23’ten 3 bin 932’ye, İçel’de 350’den 252’ye iniyor. Bu şehirlere tehcir sırasında gelen Ermeniler nüfusu artırıyor.

Ankara’da ise Ermeni nüfusu 44 bin 661’den 12 bin 766’ya düşüyor. Ayrıca 410 Ermeni başka yerleşim yerinden Ankara’ya göç ediyor.

ÖLÜ SAYISI VERMEK İMKANSIZ

Gazeteci Murat Bardakçı, daha önce bazı bölümlerini yayımladığı belgelere tümüyle ilk kez bu kitapta yer verdiğini belirterek şunları söyledi:
"Bir kesim iddiayı 1915 yılında 1.5 milyon kişinin öldürüldüğüne kadar götürdü. Bu belgelerde görülen tehcir öncesi ve sonrasındaki nüfus sayıları arasında 972 bin 246 olarak görünen farkın tehcir sırasında bu kadar kişinin hayatını kaybettiği şeklinde yorumlanmaması gerekir. Zira bu sayıya çeşitli sebeplerden dolayı ölenlerin yanı sıra, Osmanlı topraklarını terk ederek başka memleketlere özellikle de Rusya'ya, Güney Amerika'ya ve Avrupa ülkelerine göç edenler de dahildir. Yorumun bu şekilde olmasını gerektiren önemli delillerden biri de tehcire tabi tutulan bazı kişilerin 1918 sonrasında dönmüş olmalarıdır. Dolayısıyla '1915 tehcirinde şu kadar Ermeni hayatını kaybetmiştir' şeklinde kesin bir hükmün verilmesi zor değil, imkânsızdır."