DAKAR (AA) - ALAATTİN DOĞRU - Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde halk 2 yıldır ertelenen cumhurbaşkanlığı ve genel seçimler için pazar günü sandık başına gitmeye hazırlanıyor.

Ülkeyi 2001'den bu yana yöneten 47 yaşındaki Cumhurbaşkanı Joseph Kabila, 2016 yılından bu yana seçimi erteleyerek iktidarını sürdürmeye çalışmakla suçlanıyor.

Anayasaya göre yeniden aday olma hakkı bulunmayan Kabila, yerine eski İçişleri Bakanı Emmanuel Ramazani Shadary'i aday gösterdi.

- Babadan devranılan yönetim

Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde Kabila devri, babası Laurent-Désiré Kabila'nın 1997'de iktidarı ele geçirerek cumhurbaşkanı olmasıyla başladı. Baba Kabila'nın cumhurbaşkanlığı görevinin dördüncü yılında 2001'de suikast sonucu öldürülmesinin ardından yerine 30 yaşındaki oğlu Joseph Kabila geçti.

Babasından savaşla bölünmüş bir ülke devralan Kabila, 2002'de büyük isyancı gruplarla barış anlaşması imzaladı. Anlaşma uyarınca, Kabila kabinede isyancı grupların liderlerine yer vererek bir ulusal birlik hükümeti kurma sözü verdi.

KDC anayasasında 2006'da yapılan değişiklikle cumhurbaşkanlığı görev süresi, 2 beş yıllık dönemle sınırlandı.

- Demokrasinden rejime kayan yönetim

Joseph Kabila, ülkede Temmuz 2006'da düzenlenen demokratik seçimleri kazanarak KDC'de yeni bir dönemi başlattı. Kabila bu seçimde kendisine rakip olan, yardımcısı ve eski isyancı liderlerden Jean Pierre Bemba'yı mağlup etti.

Mart 2007'de Bemba taraftarı askerler ve Kabila'ya sadık askeri birlikler arasında şiddetli çatışmalar çıktı. Yaklaşık 300 kişinin öldüğü olayların ardından, Bemba ülkeden kaçtı, ancak bir yıl sonra Brüksel'de savaş suçları işlediği gerekçesiyle tutuklandı.

İnsan Hakları İzleme Örgütü, Kabila'nın görevdeki ilk 2 yılına dair yaptığı değerlendirmede, 500 kadar muhalifi öldürdüğü, 1000'den fazla muhalifi de tutukladığı gerekçesiyle "acımasız baskıcı bir rejim" oluşturmakla suçlandı.

- Tartışmalı 2011 seçimi

Ülkede, Kasım 2011'de düzenlenen cumhurbaşkanlığı seçimi tartışmalı bir seçim olarak kayıtlara geçti. Kabila ile muhalefetteki iddialı isim Etienne Tshisekedi'nin yarıştığı seçimi, yine Cumhurbaşkanı Kabila kazandı.

Muhalefet, Tshisekedi'ye desteğin yüksek olduğu bölgelerdeki 2 bin sandığın değerlendirmeye alınmadığını iddia ederek, seçim sonuçlarını kabul etmediğini açıkladı.

Avrupa Birliği de seçim sonuçlarının şüpheli olduğunu belirtse de, Kabila 20 Aralık 2011'de yemin ederek 2. dönem görevine başladı.

Aralık 2014'te bazı muhalefet üyelerini de içeren bir kabine oluştursa da Kabila, ulusal birlik kabinesi kurma sözüne uymadığı gerekçesiyle eleştirildi.

- Seçimleri erteleme girişimleri

İktidarın, 2016 seçimlerini erteletecek ve Kabila'nın 2 dönemden uzun süre görevde kalmasını sağlayacak yasa hazırlığı içinde olması tepkiye yol açtı.

Başkent Kinşasa'da Ocak 2015'te yasa tasarısına karşı düzenlenen gösterilere polis sert müdahalede bulundu, olaylarda 50 kişi yaşamını yitirdi.

Yıl içerisinde belli aralıklarla düzenlenen Kabila karşıtı gösterilerde yüzlerce insan hayatını kaybetti.

Kabila, görevdeki son günü olması gereken 19 Aralık 2016'da koltuğunu bırakmayarak, iktidarını sürdürmeye kararlı olduğunu açıkça gösterdi.

Seçime dair de herhangi bir planın yapılmadığı KDC'de, Kabila karşıtı gösteriler şiddetlendi. İçişleri Bakanı Shadary'nin emrindeki emniyet güçlerinin protestolara müdahalesinde 40 kişi yaşamını yitirdi.

Muhalefet ve hükümet, 31 Aralık 2016 gecesi seçimlerin 2017'nin sonunda yapılması ve o tarihe kadar Kabila'nin görevde kalması konusunda anlaştı.

Buna rağmen, organizasyon sorunları gerekçe gösterilerek seçim tarihi bir kez daha ertelendi.

Uluslararası toplum, muhalefet ve sivil toplumun baskıları sonrası Bağımsız Ulusal Seçim Komisyonu (CENI), 5 Kasım 2017'de yeni seçim tarihini 23 Aralık 2018 olarak açıkladı.

Diğer yandan Uluslararası Ceza Mahkemesi, geçen haziranda Bemba'yı savaş suçlarından akladı. Bemba, cumhurbaşkanı seçimlerinde aday olacağı söyleyerek ülkesine geri döndü.

- Kabila'nın adayı AB'nin yaptırım uyguladığı Shadary

Cumhurbaşkanı Joseph Kabila, ağustos ayında cumhurbaşkanlığı seçiminde aday olmayacağını, iktidar koalisyonu "Kongo Ortak Cephesi"nin adayının eski İçişleri Bakanı Emmanuel Ramazani Shadary olduğunu açıkladı.

AB, seçim sürecini ertelemek ve göstericilere baskı uygulamaktan sorumlu tuttuğu Shadary'nin mal varlıklarının dondurulması ve seyahat yasağı uygulanmasını içeren yaptırım kararı aldı. Bu karar, KDC ile AB ilişkilerinin gerginleşmesine yol açtı.

AB Dışişleri Konseyi'nin Shadary'ye yönelik yaptırımları 10 Aralık'ta 1 yıl daha uzatma kararı alması, Kabila'nın adayını uluslararası düzeyde zora soktu.

Yönetim AB'den yaptırımları seçim yapılana kadar kaldırılmasını talep etti. İsteği reddedilen KDC yönetimi, 27 Aralık'ta AB'nin büyükelçisini 48 saat içerisinde ülkeyi terk etmesini istedi.

- Muhalefetin mitingine engelleme

Seçim komisyonunun eylül ayında açıkladığı kesin aday listesinde muhalefetten sadece 4 isim yer aldı. Çok sayıda bağımsız adayın yer bulduğu listede muhalefetten öne çıkan 2 isim bulunuyor.

Martin Fayulu, muhalefet partilerinin Cenevre'de yaptığı müzakereler sonrası açıkladıkları, "Lamuka Koalisyonu"nun adayı olarak biliniyor. Ancak Fayulu'nun Kinşasa ve diğer kentlerde miting düzenleme girişimleri, polis müdahalesi ile engellendi.

Muhalefetin bir diğer önemli ismi de Demokrasi ve Sosyal İlerleme Birliği'nin (UDPS) adayı Felix Tshisekedi olarak görülüyor.

- Seçime son erteleme

Seçim Komisyonu CENI, on beş gün önce Kinşasa'da komisyona ait bir depoda çıkan yangında seçimde kullanılacak elektronik ekipmanların yüzde 80'inin yandığını, bu nedenle 23 Aralık'taki seçimi 30 Aralık'a ertelendiğini açıkladı.

Komisyon, ayrıca yanan ekipmanların tamamının yenilenememesi nedeniyle başkentte bin 92 oy kullanma merkezini iptal ettiğini duyurdu.

Bu açıklamanın üzerinden bir hafta geçmeden, CENI, ülkenin doğusunda ebola salgını, ayrılıkçı grupların bölgede sivillere yönelik saldırıları ve etnik çatışmaları gerekçe göstererek doğuda Beni ve Butembo kentleri ile batıda Yumbi kentinde seçimleri Mart 2019'a erteledi.

Muhalefet, karara tepki göstererek, başkent Kinşasa'da ölü şehir temalı bir günlük grev çağrısında bulundu.

Son ertelemeyle, pazar günü seçim yapılacak ülkede, 3 kentte en az 1 milyon kişi mart ayına kadar oy kullanamamış olacak. Bu durumda Cumhurbaşkanı Joseph Kabila, seçim sonuçları kesinleşene kadar görevini sürdürecek.