BAĞDAT (AA) - HAYDAR HADİ - Irak Başbakanı Haydar el-İbadi, mecliste bir türlü oylamaya sunulmayarak krize dönüşen 2018 yılı bütçesinin nüfus yapısına göre dağılımında ısrar ediyor.

İbadi, daha önce yaptığı basın toplantılarında, bu yılki bütçenin kentlerdeki nüfus sayısına göre dağıtıldığını ve bunda kendisinin rolü olduğunu söyleyerek, bu tutumunu sürdüreceğini belirtmişti.

Irak'ta daha önceki yıllarda yapılan bütçeler, kentlerdeki nüfus yapısına göre değil daha çok özellikle Bağdat ve Erbil arasında yapılan siyasi ittifaklara göre şekilleniyordu. Söz konusu ittifaklar sonucu ülke bütçelerinden yüzde 17’lik gibi önemli bir payı, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) alıyordu.

Başkent Bağdat'taki saraylarda yapılan siyasi birtakım anlaşmalarla Erbil'e sunulan bu pay petrol üreten kentlerin başında gelen Basra ve diğer güney kesim temsilcilerini kızdırıyordu. Bu yılki bütçe, ülke petrollerinin şah damarını oluşturan Basra'yı yine memnun etmese de Erbil'i ciddi anlamda kızdırdı ve yıllardır elde ettiği yüzde 17'lik payı elinden aldı.

Gelir kaynağı konusunda büyük ölçüde petrole dayanan Irak'ın 2018 bütçesinde IKBY'ye geçmiş yıllardakinin aksine yüzde 12,67'lik bir bütçe ayrıldı. Başbakan İbadi'nin düzenlenmesinde kişisel olarak katkısı olduğu ve bu oranı kendi kalemiyle taslak metin üzerine yazdığı ifade ediliyor.

Irak meclisindeki farklı partilere mensup 50'den fazla Kürt milletvekili, siyasi birtakım görüş ayrılıklarına sahip olsa da yüzde 12,67'yi görür görmez tepkilerini en yüksek sesle ortaya koyarak, İbadi'yi "Kürtleri aç bırakmak istemek"le suçladı.

Bağdat'ta bütçeye karşı en sert muhalefeti yapan Kürt vekiller, bütçenin bu şekliyle meclis gündemine gelmesine bile izin vermiyor. Vekiller, bütçenin görüşülmesinin beklendiği tüm oturumları boykot ederek, gerekli sayıya ulaşılmasına engel oluyorlar.

Kürtlerin bütçe oturumlarının gerçekleşmemesindeki çabasının tek başına yetmeyeceği bilinirken, petrol üreten kentlerin başında gelen Basra milletvekilleriyle sığınmacılar ve kentlerinin (Musul, Enbar ve Salahaddin) yeniden imarına ayrılan payı yetersiz bulan Sünni milletvekilleri de bütçe görüşmelerine katılmıyor.

Bütçeye bir eleştiri de Meclis Başkanı Selim el-Cuburi'den geldi.

İbadi'nin hazırlanmasında başrol oynadığı bütçenin anayasa maddeleriyle uyuşmadığını ifade eden Cuburi, krize dönüşen bu bütçenin bir süre daha meclis koridorlarındaki Şii Ulusal Koalisyonu ile Kürt milletvekillerin atışması ve kavgasına dönüşmeye devam edeceği sinyalini verdi.

Meclis Başkanı Cuburi, bütçeye dair Kürt, Sünni ve petrol üreten kent milletvekillerinin itirazlarını tek tek sıraladı ve bunların paket halinde düzenlenmesi için hükümete gönderildiğini ancak gelen yeni taslakta beklenilen değişikliğin yapılmadığını dile getirdi.

- "Kürtleri Irak halkından saymıyorlar"

Irak Meclisi Kürt milletvekili ve Maliye Komitesi üyesi Necibe Necip, konuyla ilgili AA muhabirine yaptığı değerlendirmesinde, İbadi'nin ülkede mali ve siyasi karar verme konusunda en yüksek yetkiye sahip olduğunu belirterek, "İbadi, Kürt milletvekillerinin bütçeyle ilgili hiçbir öneri ve itirazını göz önünde bulundurup değerlendirmedi. Kürdistan İttifakı olarak 2018 bütçesini bu şekliyle kabul etmeme konusunda görüş birliği içerisindeyiz." dedi.

"2018 bütçesi, Kürdistan bölgesi yapısını da lağvetti" diyen Necip, şunları söyledi:

"İbadi, bu bütçeyle Kürt halkının hakkını yedi ve bu halkı ulusal Irak halkından saymadı. Haşdi Şabi ve diğer tüm güvenlik birimlerine bütçe ayrılırken Peşmerge'ye hiçbir ödenek ayrılmadı. Orta ve güney kentlerin kalkınması ve yatırım işleri için tahsis edilen 5 bin 500 milyar doların sadece 28 milyon doları Kürdistan bölgesi için ayrılmış durumda. Bu da çok komik bir rakamdır ve adaletten yoksundur."

- "Bütçe, sadece 15 kentin bütçesidir"

Necip, Irak Başbakanı İbadi'ye eleştirilerini sürdürerek, şöyle devam etti:

"Başbakan İbadi bu bütçede, Kürtlerle "galip-mağlup" şeklinde muamele etti. Nüfusa göre dağılım ise bahanedir. Bununla siyasi birtakım çıkar (seçimlerde oy almak için) elde etmeye çalışıyor. Nüfus sayımı yapılsın o zaman bize ne kadar pay ayrılacaksa ona razı oluruz. İbadi, Kerkük petrollerinde kontrolü sağlayınca, Kürdistan bölgesindeki mali krizi de fırsat bilerek Kürt halkına karşı siyasi hedef gerçekleştirme peşinde. Siyasi hedefi de Kürdistan bölgesini zayıflatmak, Kürt halkının iradesini kırmak ve seçimlerde fazla oy almak. Ne kadar Kürt düşmanlığı yaparsak o kadar çok oy alırız mantığıyla hareket ediliyor. Bu bütçe, tüm Irak'ın değil sadece 15 kentin bütçesidir."

Kürt vekil Necip, bütçenin bu şekilde meclisten Kürtlere rağmen geçmesi halinde Kürtlerin, Irak halkının bir parçası olmadığı anlamına geleceği ve bunun için de tüm hukuki yolları sonuna kadar deneyeceklerini sözlerine ekledi.

- "İbadi, bütçenin nüfusa göre dağılımında ısrarcı"

İbadi'ye yakınlığıyla bilinen Türkmen kökenli milletvekili Abbas Beyatlı da Irak bütçesinin birinci derecede petrole dayandığını ifade ederek, petrol gelirlerinin ülkedeki ihtiyaçları karşılamaya yetmediğini, halihazırda yaklaşık 10 milyar dolar açık bulunduğunu söyledi.

Beyatlı, Kürtlerin bütçeye yönelik itirazlarına ilişkin ise "Başbakan ve hükümet, bütçenin kentlerdeki nüfus dağılımına göre ve adil şekilde dağıtılmasını istiyor ve bunda da ısrarcı. Kürtler, yüzde 17 istiyor ancak bu oran oradaki (IKBY) nüfus sayısını yansıtmıyor. Hükümet, artık siyasi anlaşma ve ittifaklar döneminin bittiğini ortaya koyuyor. Kürtlerin nüfus sayısına göre olan bütçe payları yüzde 12,67'dir." diye konuştu.

İbadi'nin ikinci dönem başbakanlık koltuğu için Kürtlerin siyasi desteğine ihtiyaç duyup duymayacağı sorusuna Beyatlı, Kuveyt'teki Irak'la ilgili konferansı işaret ederek, "Kuveyt'teki tüm dünya ülke temsilcileri, Başbakan İbadi'den önümüzdeki 4 yıl içerisinde neler yapacağına dair proje ve planlarını duymak istiyor." dedi.

Beyatlı, mayıs ayında yapılacak seçimlerden sonrası başbakanlık koltuğuna yeniden İbadi'nin oturacağı mesajını verdi.

Bütçenin bir şekilde meclisten geçeceğini savunan Beyatlı, bunun için 328 sandalyeli meclisin en büyük grubu olan ve 183 milletvekiline sahip Şii Ulusal Koalisyonunu gösterdi.

- "Petrol üreten kentler, bütçe paylarını insaflı bulmuyor"

Irak'ın bu yılki bütçesine Kürtlerin yanı sıra petrol üreten kentlerin vekilleri de itirazda bulunuyor.

Ülkenin en büyük petrol üretim kenti Basra milletvekili Hasan Hılati, bütçeden petrol üreten kentlere ayrılan payın adil olmadığını ve hükümetin bu konuda insaflı davranmadığını savundu.

Hılati, "Bütçeye, petrol gelirlerinin artması halinde petrol üreten kentlere ayrılan payda da artışa gidilmesi maddesinin eklenmesini istiyoruz." ifadesini kullandı.

- İbadi, Sünnilerin itirazlarını değerlendirdi

Sünni milletvekili Kamil Gureyri ise bütçede, terörden zarar gören Sünni kentlerine ayrılan payı az bulduklarını ve bu yöndeki itirazlarını İbadi'ye ilettiklerini aktararak, Irak Başbakanı'nın bu itirazlarını değerlendirdiğini söyledi.

Gureyri, "Bütçe meclis gündemine gelirse, oylamaya katılarak geçmesini sağlayacağız." diye konuştu.

Irak'ın 2018 bütçesinde 1 varil petrol 43 dolardan hesaplandı. Bütçe taslağında günlük 3 milyon 800 bin varil petrol ihracatı hedefleniyor. Bunun 250 bin varili IKBY ve 300 bin varili Kerkük petrollerini kapsıyor.

IKBY ve diğer kentlerdeki nüfus sayısına göre yazılan bütçede harcamalarının artması halinde kentlere ayrılan payda da artışa gidileceği, azalma yaşandığı takdirde ise bu kentlere verilen payların da azaltılacağı maddesi de yer alıyor.

Basra milletvekilleri de hükümetin bu kente geçmiş dönemlerde sattığı petrol gelirlerini "petro dolar" yasası gereği adil şekilde dağıtmasını ve bunun madde olarak bütçede tespit edilmesini istiyor.

Uzmanlar, ülkenin 2014'ten beri karşı karşıya kaldığı ekonomik krizi henüz atlatamadığı ve bu yılki bütçede de "kemer sıkma" politikasının devam ettiğini söylüyor.

Başbakan İbadi, ekonomik durumun düzelmesi için petrol dışındaki özel sektörün ayağa kalkması ve ona da yatırım yapılması gerektiğini vurguluyor.

AA