ANKARA (AA) - ZUHAL DEMİRCİ - Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi'nin, Haşdi Şabi güçlerinin ismini taşıyan tüm büroların kapatılması talimatını daha çok ABD'nin baskısıyla aldığı görüşünü savunan uzmanlar, Haşdi Şabi'nin tamamıyla feshedilmeyeceği, düzenli ordunun içerisine entegre edileceği değerlendirmesinde bulundu.

Uzmanlar, AA muhabirine, Abdulmehdi'nin, Haşdi Şabi güçlerinin ismini taşıyan büroların kapatılması talimatını ve Sadr hareketinin de kendilerine bağlı milis gücü Seraya es-Selam'ın lağvedilmesi talimatı vermesine ilişkin açıklamalarda bulundu.

Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Irak Çalışmaları Koordinatörü Bilgay Duman, Sadr'ın bu kararı daha önce aldığını ve Irak'ta tek silahlı güç kaynağının devlet olmasını istediğini belirterek, Sadr'ın seçimlerin galibi olarak Irak'ta daha ılımlı ve bütünleştirici rol oynama çabasında olduğunu söyledi.

Irak'taki diğer silahlı grupların siyasetteki etkinliğinin, Sadr'ın ülkede oyun kurucu ve belirleyici rolünü etkilediğini ifade eden Duman, Sadr'ın silahlı güç olarak etkinliğini çok fazla gösteremediğini dile getirdi.

Duman, "Sadr'ın rakiplerinin silahtan güç alarak siyaset ürettikleri" yorumunda bulunarak, "Sadr, siyaseten de etkili olmak için devlet dışı silahlı güçlerin de silahsızlanması konusunda bir adım attı." dedi.

- "Abdulmehdi iktidarına zarar verdiğini görüyoruz"

Sadr'ın aldığı kararla hükümete verdiği desteği de gösterdiğine işaret eden Duman, öte yandan Sadr'ın bu kararıyla Abdulmehdi'yi destekleyeceğini, siyasetin yönlendiricisinin kendisi olduğunu göstermek istediğini vurguladı.

Duman, toplumda devlet dışı silahlı güçlere karşı rahatsızlığın bulunduğunu belirterek, "Sadr, halkın teveccühünü ve taleplerini iyi okuyor. Halktaki bu rahatsızlığı görerek, halkı da arkasına almak amacıyla böyle bir adımın desteklenmiş olabileceğini söyleyebilirim." diye konuştu.

Irak'ta Şii dini mercinin çok önemli olduğuna ve Şii milis güçlerin yaptığı eylemlerden rahatsızlık duyulduğuna işaret eden Duman, Sadr'ın bu adımıyla dini mercilere de bir mesaj verdiği görüşünü dile getirdi.

Duman, Abdulmehdi'nin bu kararı almasında ABD'nin baskısının da etkili olduğuna dikkati çekerek, ABD-İran gerginliğinin Abdulmehdi üzerinde çok ciddi baskı oluşturduğunu ve onun da bir denge bulmaya çalıştığını söyledi.

"Abdulmehdi'nin şu an devlet dışı silahlı güçlere çok ihtiyacı yok. Daha çok devletle entegre bir silahlı güç çok daha fazla fayda sağlayabilir. Devlet dışı silahlı gücün fayda sağlamasından öte Abdulmehdi iktidarına zarar verdiğini görüyoruz." diyen Duman, Abdulmehdi'nin bu durumun farkında olduğunu, söz konusu kararı almasında da bunun etkili olmuş olabileceğini kaydetti.

Ayrıca, ABD'nin baskısının da Abdulmehdi'nin kararında etkili olduğunu savunan Duman, şöyle devam etti:

"ABD-İran gerginliğinde, İran'ın kendine yakın silahlı grupları kullanabileceğine dair şüpheler var. Bu şüpheler, en büyük etkiyi Irak'ta gösterecek ve orada böyle bir çatışma ihtimali Abdulmehdi'yi daha zor bir duruma sokabilir."

Duman, Abdulmehdi'nin böyle zor bir durumla karşı karşıya kalmaktan kaçınmak için söz konusu kararı varmış olabileceğinin altını çizdi.

- "Abdulmehdi'nin kararının arkasında ABD baskısı da var"

BİLGESAM Ortadoğu Araştırmaları Uzmanı Ali Semin, Irak Meclis Başkanı Muhammed El Halbusi, Irak Cumhurbaşkanı Berhem Salih ve Irak Başbakanı Abdulmehdi'nin gerçekleştirdiği üçlü toplantıda, devlet dışı milis güçlerin silahlarının devletin kontrolü altına alınması yönünde karara varıldığını belirterek, bunun sebebini Haşdi Şabi ve Şii milislerin son zamanlarda Amerikan şirketleri ve üslerine dolaylı saldırılarda bulunması şeklinde değerlendirdi.

Öte yandan Sadr'ın, devletçi profil çizdiğine ve bu yönde politikalar uyguladığına işaret eden Semin, Sadr'ın devletle karşı karşıya kalmamaya özen gösterdiğini vurguladı.

Semin, "Sadr, İran'a çok fazla karşı olmasa da İran'a karşı devletçilik ve ulusalcı politika izleyerek bazı mesajlar da vermek istiyor." dedi.

Bu kararla, Haşdi Şabi'ye "Silahı bırakın fakat siyasi bir oluşuma dönüşebilirsiniz" mesajı verildiğini de aktaran Semin, "Bunun, Haşdi Şabi'nin tamamıyla feshedilmesinden ziyade biraz isim değişikliği olduğunu ve Haşdi Şabi'yi devlete entegre etmeye çalıştıklarını söyleyebiliriz." ifadesini kullandı.

Semin, bunun nedeni, Haşdi Şabi'nin feshedilmesiyle yaklaşık 150 bin kişinin işsiz kalacağı ve radikalleşmeye yönelebilecekleri şeklinde değerlendirerek, "Bu kararın nedeni, Amerika ile İran arasında bir vekalet savaşının ortaya çıkmasından sonra Irak'ın bu iki güç arasında sıkışmaması ve güç mücadelesine dönüşmemesidir. Abdulmehdi'nin bu kararı almasında kesinlikle ABD'nin baskısı da var." diye konuştu.

- "Abdulmehdi ara buluculuğa soyunmaya çalışıyor"

Söz konusu kararla Haşdi Şabi'nin ABD'nin hedefinden uzaklaştırılmaya çalışıldığına işaret eden Semin, bu kararda İran'ın da etkisi olabileceğini kaydetti.

Semin, "İran'ın Amerikan üslerine saldırı ihtimali var ve bu nedenle ABD tarafından İran'a bağlı milis güçlerin devletin kontrolüne geçmesi için Irak'a çok büyük baskı yapılıyor." dedi.

Abdulmehdi'nin ABD ve İran arasında sıkıştığına dikkati çeken Semin, "Abdulmehdi, son günlerde ABD ile İran arasında ara buluculuğa soyunmaya çalışıyor, bazı adımlar atmaya çalışıyor çünkü biliyor ki eğer bir çatışma olursa ABD ile İran arasındaki en belirgin ve yakın saha Irak'tır." ifadelerini kullandı.

- "ABD, Irak'taki İran etkisini kırma çabasında"

Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA) Dış Politika Araştırmacısı Can Acun da Sadr'ın, Abdulmehdi'nin aldığı bu kararı desteklediğini belirterek, Sadr'ın ülkede önemli siyasi aktör olduğunu ve hükümeti doğrudan değil dışarıdan desteklemeyi tercih ettiğini söyledi.

ABD'nin İran'a uyguladığı yaptırımlar ve baskının arttığı bir dönemde, Irak'a Haşdi Şabi konusunda baskı yapmaya çalıştığını ifade eden Acun, Abdülmehdi'nin de bu bağlamda Haşdi Şabi unsurlarını düzenli ordunun içine entegre etme kararı aldığını kaydetti.

Söz konusu kararı Haşdi Şabi'nin tamamen tasfiye edilmesi şeklinde değerlendirmenin doğru olmayacağını söyleyen Acun, "Haşdi Şabi'nin bir şekilde Irak merkezi unsurlarının içine entegre olması, İran'ın Irak merkezi ordusundaki ağırlığını da artırabilir. Bu riski de görmek gerekiyor." yorumunda bulundu.

Acun, Abdulmehdi'nin bu kararı almasındaki temel etkenin iç siyasi dengeler ve ABD'nin artan baskısı olduğunu vurgulayarak, "ABD, İran'a karşı mücadelesinin en önemli ayaklardan biri olarak Irak'ı görüyor. ABD, Irak'taki İran etkisini kırma çabasında bu bağlamda da Abdülmehdi'ye ciddi anlamda baskı yaptığını biliyoruz." diye konuştu.