İstanbul Sanayi Odası (İSO), Haziran başında kamuoyu ile paylaştığı “İSO Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2015” araştırmasının ardından, araştırmanın ikinci ayağı olan “Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması”nın 2015 yılı sonuçlarını açıkladı.

Sıralama ölçütü olarak şirketlerin üretimden satışlarının kullanıldığı İSO Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2015 araştırmasının, temel bazı verileri şu şekilde ortaya çıktı.

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nda Temel Göstergeler

Not: Paylar net satışlara göre hesaplanmıştır.

2015 yılında İSO İkinci 500’ü oluşturan sanayi şirketlerinin 2014 yılında 71,8 milyar lira olan üretimden net satışları 2015 yılında yüzde 5,3 oranında artarak 75,6 milyar TL olarak gerçekleşti. Bu veriler, enflasyon ve GSYH deflatörü ile karşılaştırıldığında, 2015 yılında sanayi büyümesinin sınırlı kaldığını ortaya koydu.

İSO İkinci 500’de FAVÖK mutlak büyüklüğü, 2015’te 10,4 milyar TL olarak hesaplandı. 2014 yılında bu büyüklük 8,9 milyar TL idi. Böylece İSO İkinci 500, bir önceki yıla göre FAVÖK büyüklüğünü yüzde 16,5 oranında artırdı. Kısacası sanayiciler, son iki yılda FAVÖK oranlarındaki iyileşmeye ağırlık vererek 2014 ve 2015 yıllarında İSO İkinci 500’ün FAVÖK oranlarını iyileştirme başarısı gösterdi.

2015 yılında sanayicilerimiz esas faaliyetlerinden elde ettiği karını da 2014 yılına göre artırdı. Faaliyet karının net satışlara oranı son yılların en yüksek düzeyi olan yüzde 8,5’e ulaştı. Böylece sanayici 2014 yılında 6,2 milyar TL olan faaliyet karını yüzde 19,9’luk bir artışla 7,4 milyar TL’ye çıkarmayı başardı.

Fakat benzer şekilde finansman giderleri de artarak net satışlara oranla yüzde 3,2’den yüzde 4,3’e, yani 2 milyar 581 milyon liradan 3 milyar 785 milyar liraya yükseldi. Sonuç olarak faaliyet karlarındaki artışa rağmen finansman giderlerindeki yüksek artışın etkisiyle, İSO İkinci 500’ün karlılıklarında da, tıpkı İSO Birinci 500’deki gibi düşüş yaşandı.

Bu sonuçlar, İSO 500’de de görülen finansman gideri sorununun, İkinci 500 Büyük’te de kendini gösterdiğini ortaya koydu. Sanayiciler binbir emekle oluşturdukları faaliyet karının büyük bölümünü finansman gideri olarak harcamak zorunda kaldı. Finansman giderlerinin bir önceki yıla göre yüzde 46,6 artması bunu açıkça gösterdi. Sanayici elde ettiği 7,4 milyar TL’lik faaliyet karının 3,8 milyar lirasını, bir başka ifadeyle yüzde 51,1’ini, finansman gideri olarak harcadı.

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nda Finansman Giderleri/ Faaliyet Karı

Sanayicinin yaşadığı finansman sıkıntısı, İSO İkinci 500 verilerinin ortaya koyduğu bu tablo ile biraz daha açıkça görülüyor. Tıpkı İSO 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nda olduğu gibi İSO İkinci 500’de de sanayicinin AR-GE yaparak, yatırım yaparak, istihdam yaratarak, risk alarak kazandığı paranın yarısından fazlasını, yüzde 51,1’ini, finansman gideri olarak kaybettiği anlaşılıyor.

Tabloda da görüleceği gibi sanayiciler esas faaliyet karlarını önemli oranda artırma başarısını gösteriyor. Fakat finansman giderlerindeki artışlar bu karlılıkları eritiyor. Bunun sonucunda dönem kar ve zarar toplamı, 2015 yılında bir önceki yıla göre yüzde 3,4 oranında azalarak 4,5 milyar TL’den 4,4 milyar TL’ye gerilemiş bulunuyor.

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nda Teknoloji Yoğunluklarına Göre Yaratılan Katma Değer Dağılımı (%)

İSO İkinci 500’ün teknoloji yoğunluklarına göre yarattıkları katma değer dağılımına baktığımızda en sevindirici gelişme, yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payının bir önceki yıla göre artmış olması olarak görüldü. 2014 yılında yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun yüzde 4,3 olan payı, 2015 yılında yüzde 6,6’ya yükseldi.

Bu itibarla İSO 500’de orta-yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı yüzde 22,1’de kalırken, İSO İkinci 500’de bu payın artarak yüzde 30,7 olması önemli bir göstergedir.

Şirketlerin teknoloji yoğunluklarına göre yarattıkları katma değer dağılımında en yüksek payı yüzde 42,3 ile düşük teknoloji yoğunluklu sanayiler grubu aldı. Bu grubun 2014 yılı payı yüzde 45’ti. İSO İkinci 500 içinde yaratılan katma değer itibarıyla en yüksek ikinci payı yüzde 26,9 ile orta-düşük teknoloji yoğunluklu sanayiler grubu oluşturdu. Bu grubun 2014 yılı payı da yüzde 26,1’di. Orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payı 2014 yılında yüzde 24,6 iken 2015 yılında yüzde 24,1’e indi.

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nda AR-GE Harcamaları

2015 yılında anket yoluyla elde edilen veriler, İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun AR-GE harcamalarının 283,6 milyon TL olduğunu ortaya koydu. Bu rakam 2014 yılındaki anket verileri ile ölçülen 223,4 milyon TL tutarındaki AR-GE harcamalarına göre yüzde 26,9 oranında bir artışı ifade ediyor. 2015 yılında anket verileri ile toplanan AR-GE harcamalarının üretimden satışlara oranı da 2014 yılında yüzde 0,31 iken 2015 yılında da yüzde 0,37 oldu.

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nda AR-GE Harcaması Bulunan Kuruluşların Sayısı (Adet)

AR-GE harcaması yapan kuruluşların sayısına baktığımızda, bu konuda da artan bir ilgi olduğu dikkat çekti. Bu verideki 2012 yılından bu yana ortaya çıkan rakamlar, sanayi kuruluşlarının her geçen yıl AR-GE harcamalarına biraz daha fazla katılım gösterdiğini ortaya koydu. Son dört yıldır istikrarlı bir şekilde artan bu rakam bir önceki yıla göre 18 şirket daha artarak 180’e çıktı.

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nda Borç/Özkaynak İlişkisi

Grafikte de görüldüğü gibi 2015 yılında özkaynakların toplam varlıklar içindeki payı yüzde 39,5’e indi, toplam borçların payı yüzde 60,5’e yükseldi.

Bu veriler İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun, küresel gelişmelerin de etkisiyle 2015 yılında yaşanan mali dalgalanmalardan olumsuz etkilendiğini gösterdi. Buna bağlı olarak sanayi kuruluşlarının 2015 yılındaki özkaynak olanaklarının yeni yatırımları için zayıf kaldığı görüldü.

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nda Dönen ve Duran Varlıklar İlişkisi

Sanayimiz ile ilgili göstergelerden biri de duran varlıklar ile dönen varlıklar arasındaki döngüdür. 2015 yılında duran varlıkların toplam varlıkların içindeki payı yüzde 38,6 iken, dönen varlıkların payı da yüzde 61,4 olarak tespit edildi. Bu veri, İSO İkinci 500 Büyük Kuruluşu’nun 2015 yılındaki yatırımlarını istenen ölçüde artıramadığını gösterdi.

İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan:

“İSO İkinci 500’ün AR-GE ve Teknoloji Sonuçları Gelecek İçin Umut Veriyor”

“Sanayi sektörümüzün 2015 yılı verilerine dayanılarak gerçekleştirilen bu araştırma, bize KOBİ niteliğindeki sanayi kuruluşlarımızın üretim ve finansal yapılarıyla ilgili önemli ipuçları veriyor.

İSO 500’e göre nispeten daha KOBİ ölçekli olan şirketleri kapsayan İkinci 500’deki yüksek teknoloji yoğunluklu sektörlerin brüt katma değer içindeki payının artması sevindiricidir. 2014 yılında yüzde 4,3 olan yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler payının yüzde 6,6’ya çıkmış olması gelecek adına iyimser olmamızı sağlıyor.

Bu çerçevede şirketlerimizin AR-GE’ye verdikleri önemin artmakta olduğu sonucunun da vurgulanması gerekiyor. Hem AR-GE yapan şirket sayısında ve hem de yapılan harcamalardaki istikrarlı artış, önümüzdeki yıllarda şirketlerimizdeki teknoloji yoğunluğunun artacağını göstermektedir.

Özellikle uluslararası karşılaştırmalarda önemli bir gösterge olarak kabul edilen EBITDA (FAVÖK) verilerine baktığımızda, sanayicilerin son iki yılda bu konuya ağırlık verdiğini ve ciddi bir başarı elde ettiklerine tanıklık ediyoruz.

İSO İkinci 500 verilerinin umut veren bir başka verisi de şirketlerin net satışlara oranla faaliyet karlarının yüzde 8,5 ile son yılların en yüksek düzeyine ulaşmış olmasıdır. Sanayici 2014 yılında 6,2 milyar TL olan faaliyet karını yüzde 19,9’luk bir artışla 7,4 milyar TL’ye çıkarmayı başarmıştır.

Fakat sanayicilerin esas faaliyetlerinden kazandıkları bu karın yüzde 51,1’ini finansman gideri olarak kullanmak zorunda kalıyor olması, üzerinde düşünülmesi gereken bir konudur. Buradan çıkan sonuç İSO 500 ile benzer çok benzer. İkinci 500’deki sanayiciler de bin bir emekle oluşturdukları faaliyet karının büyük bir bölümü finansman giderine harcamak zorunda kalıyor. Finansman giderlerinin bir önceki yıla göre yüzde 46,6 artması bunu açıkça göstermektedir.

İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun finansman yapısıyla ilgili dikkat çeken bir başka veri de mali borçların kompozisyonunda karşımıza çıkıyor. 2015’te kısa vadeli mali borçların yüzde 12,5 ile ciddi bir şekilde artmaya devam ettiğini ve kısa vadeli mali borçların toplam mali borçlara oranının yüzde 50’ye çıktığını görüyoruz. Bu durum KOBİ’lerimizin yatırımlar için uzun vadeli ve uygun maliyetli finansman bulmakta zorlandığını ortaya koyuyor. Kısacası sanayicimizin kullanmak zorunda olduğu finansmanın olumsuz kalitesi, İSO 500’de olduğu gibi burada da kendini gösteriyor.

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu verileri ışığında, sanayimizin AR-GE ve teknoloji faaliyetlerine odaklanarak faaliyet karlarını ve rekabet güçlerini arttırmakta olduğunu söyleyebiliriz. İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu firmalarımız daha uygun koşullar içinde hak ettikleri karlara ulaşabilirlerse AR-GE ve teknoloji alanında çok önemli sıçrama yapabileceklerini 2015 yılında göstermiş bulunmaktadır.

Ancak firmalarımız kendi kontrolleri dışında karşı karşıya kaldıkları belirsizlik ve dalgalanmaların yarattığı ilave mali yükler nedeniyle arzu ettikleri veya hak ettikleri karlara ulaşamamaktadır. Bu da yeterli iç kaynak yaratılmasını sınırlayarak AR-GE ve teknoloji faaliyetlerine aktarılacak kaynakları azaltmaktadır. Bu nedenle uygun koşulların sağlanması ve AR-GE desteklerinin orta ölçekli firmalarına yoğunlaştırılması büyük önem ve öncelik taşımalıdır.

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu araştırması, bu sonuçlarla birlikte aynı zamanda sanayimizin ihtiyaç duyduğu dönüşüm için taşıdıkları potansiyeli de ortaya koymaktadır. Ekonomimizin yeni yol haritaları oluşturulurken, araştırmanın bu anlamda da değerlendirilmesi ve analiz edilmesi, yeni nesil sanayimizin oluşumuna önemli bir katkı sunacaktır.”

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nda Kısa Vadeli Mali Borçlar/Mali Borçlar (%)

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun borçlanma yapısına bakıldığında, sanayi kuruluşlarının uzun vadeli borçlanmakta zorlandıkları görüldü. Bu çerçevede İSO İkinci 500’ün kısa vadeli mali borçları yüzde 12,5 arttı. Uzun vadeli mali borçlardaki artış oranı ise yüzde 3,3 oldu.

Bu da sanayi kuruluşları açısından uzun vadeli kaynak bulma imkânının azaldığına işaret etti. İSO İkinci 500’de kısa vadeli mali borçların toplam mali borçlara oranı da yüzde 50 olarak gerçekleşti.

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nda Kar/Zarar Eden Kuruluşlar Sayısı (Adet)

İSO İkinci 500’ün FAVÖK verileri karlı şirket sayısında iyileşmeye işaret etti. Faiz, amortisman ve vergi öncesi kara göre 2014 yılında 480 olan karlı şirket sayısının 2015 yılında 483 şirkete çıktığı görüldü. Dönem kar ve zarar toplamı açısından ise 398 şirket kar ederken, 102 kuruluş da zarar ettiğini açıkladı.

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nda Çalışan Sayısı ve Ödenen Maaş ve Ücretler

Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu kapsamındaki istihdam ve ücret hareketlerine bakıldığında ücretler yüzde 11,8 oranında arttı. 2014 yılında 224 bin 437 olan istihdam da 2015’te 218 bin 601 olarak gerçekleşti.

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nda Yabancı Sermaye Paylı Kuruluş Sayısı (Adet)

İSO İkinci 500 içinde yer alan yabancı sermaye paylı kuruluş sayısı son 12 yıldır 75 ile 65 arasında gidip geliyor. İSO İkinci 500’de yabancı sermaye paylı kuruluş sayısı 2015 yılında 67 oldu.

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2015 Yılının En Büyük 10 Sanayi Kuruluşu

Not: (+) işareti yeni giren kuruluşları, (-) işareti geçen yıla göre İSO Birinci 500’den
İSO İkinci 500’e düşen veya adının açıklanmasını istemeyen kuruluşları göstermektedir.

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu çalışmasında 2015 yılında üretimden satışlara göre ilk sırada 223 milyon 718 bin liralık üretimden net satışlarıyla Emas Makina yer aldı. Emas’ı 223 milyon 668 bin lira ile Or-pa Pazarlama ve Tekstil izledi. Üçüncülük, 223 milyon 171 bin lira ile Güçlü Fındık’ın oldu.

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2015 Yılının En Fazla İhracat Yapan 10 Sanayi Kuruluşu

Not: (-) işareti geçen yıla göre İSO Birinci 500’den İSO İkinci 500’e düşen veya
adının açıklanmasını istemeyen kuruluşları göstermektedir.

Araştırma sonuçlarına göre, İSO İkinci 500 Büyük’ün ihracatı, 2015’te 7,9 milyar dolar olarak gerçekleşti. En yüksek ihracat yapan şirketler sıralamasında, 84 milyon 739 bin dolarlık ihracatıyla ATK Tekstil birinci oldu. TYH Uluslararası Tekstil 80 milyon 540 dolar ile ikinci sırada yer alırken, üçüncü sıradaki şirket isminin açıklanmasını istemedi.

LİSTEYE 86 YENİ ŞİRKET GİRDİ

İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun özel sektör/kamu dağılımında bir önceki yıla göre bir değişiklik olmadığı ve kamu kuruluşu sayısının yine altıda kaldığı gözlenirken İSO İkinci 500’den İSO Birinci 500’e çıkan firma sayısı 38 oldu. Bu yıl İSO İkinci 500 listesine 86 yeni firma girdi. Bunlardan 24 tanesini İSO Birinci 500’den İSO İkinci 500’e düşen sanayi kuruluşları oluşturuyor. Bu arada listeye bu yıl İSO 1000 dışından giren yeni firma sayısı 62 olarak gerçekleşti.