ROMA (AA) - ECENUR ÇOLAK - Johns Hopkins Üniversitesi (SAIS) Avrupa Çalışmaları ve Uluslararası Politik Ekonomi Öğretim Üyesi ve Avrupa ve Avrasya Çalışmaları Direktörü Prof. Erik Jones, İtalya'da 4 Mart'taki seçimden tek partili bir iktidarın çıkmamasının ardından öncelikli olasılığın erken seçim değil koalisyon hükümeti kurmak olacağını ancak ihtimallerin çok kısıtlı olduğu belirtti.

Jones, İtalya'da 4 Mart Pazar günü yapılan genel seçimin sonuçları ile ülkenin siyasi ve ekonomik sistemine ilişkin AA muhabirine değerlendirmede bulundu.

İtalya'nın "ilk cumhuriyet" döneminin (1946-1994) "Hristiyan demokratların" hükümette, "komünistlerin" de muhalefette siyaseti sürdürerek geçtiğini anlatan Jones, zaman geçtikçe siyasi sisteme yeni partilerin katıldığını söyledi.

"İlk cumhuriyet" döneminin sonunda siyasette 5 partili koalisyon modelinin başladığını belirten Jones, yine de "Hristiyan demokratların" hükümetteki en önemli parti konumunda kaldığını aktardı.

"İkinci cumhuriyet" döneminde (1994'ten bugüne) ise merkez sağ ve merkez sol arasında iktidarın el değiştirdiğini belirten Jones, çok partili hükümetlerin kurulduğunu ve birçoğunun ayakta kalmayı başaramadığını dile getirdi.

- "Merkezci partiler yeni hükümette ötekileştirilebilir"

Jones, "Şu an meçhul bir durumdayız. Her ne kadar bazı yorumcular 5 Yıldız Hareketini (M5S) Demokrat Partinin (PD) varisi olarak tanımlamaya çalışsa da M5S ne sağ ne de sol. Lig merkezci bir parti değil, kesin bir biçimde sağcı. Hatta birçok yönüyle İtalya'nın Kardeşlerine, Silvio Berlusconi'nin merkez sağ partisine (Forza Italia) olduğundan çok daha yakın. Bu bakımdan hiçbir şekilde merkeze ulaşabilen bir koalisyon kurmanın imkanı yok, sorun da bu. Hatta, merkezci partilerin yeni hükümette ötekileştirilmesi bile olası." dedi.

M5S ve Lig'in programlarında bütün siyasi görüntüyü bambaşka bir yöne çevirebilecek ortak noktalar bulunduğuna dikkati çeken Jones, PD'nin düşüşü sürerse "Polonya veya Macaristan'daki gibi geleneksel merkez-solun siyasi tartışmalarda tamamen yok sayılabileceği" bir durumla karşılaşılabileceği değerlendirmesinde bulundu.

Jones, alternatif olarak da İtalya'nın "Hollanda gibi siyasi mesafelerin umutsuz şekilde parçalanabileceği" bir yöne doğru gidebileceğine işaret etti.

Amerikalı akademisyen, geçiş döneminin istikrarsız olduğunu ancak gelecekteki kalıcı durumun daha önce görülmemiş bir şey olabileceğini söyledi.

Erik Jones, seçimin ardından izlenecek sürece ilişkin şunları kaydetti:

"M5S beklendiği gibi en büyük siyasi parti olarak ortaya çıksa da, merkez sağ net bir şekilde bu seçimin galibi oldu. Şimdi meydana gelecek koalisyonu görmemiz gerekiyor. İtalya'nın herhangi bir hükümetin kurulabilmesi için fikrinden cayacağından şüpheliyim. Kamuoyunun siyasi partilere bakış açısında, tekrar seçim yapılırsa farklı bir sonuç çıkacağına dair herhangi bir değişiklik görmüyorum. Bu yüzden de hükümetin kurulması tercih edilen seçenek olacaktır. Bu noktada da ihtimaller oldukça kısıtlı. Ya M5S ya da Lig hükümette mutlaka yer alacaktır. Eğer birlikte koalisyonu kurmazlarsa, PD ve merkez-sol partileriyle birlikte yürümeleri gerekecek. İşte bu da nispi sistem içindeki üç kutuplu siyasi atmosferin insafsız mantığı."

- "Kötü ekonomi, siyasette istikrarsızlığı besliyor"

İtalya'nın ekonomik durumuna da değinen Jones, ülkenin ekonomik performansı ve siyasi istikrar arasında ayrılmaz bir nedensel ilişki bulunduğunu aktardı.

Jones, "Şu an kötü ekonomik performans, siyasette istikrarsızlığı besliyor, tam tersi değil. Ama uzun vadede bakarsak, siyasi istikrarsızlığın da kötü ekonomik durumdan sorumlu olduğunu söyleyebiliriz." diye konuştu.

Hükümetlerin ömürlerine bakıldığında, ikinci cumhuriyet döneminin ilkinden siyasi olarak daha istikrarlı olduğunu kaydeden Jones, ancak şaşırtıcı şekilde, bazı kısa ömürlü hükümetlerin ülkede en önemli reformları da gerçekleştirenler olduğunu belirtti. Jones, Berlusconi'nin merkez sağ koalisyonu gibi uzun ömürlü hükümetlerin, reform yasalarını geçirmekte "yetersiz" kaldığını ifade etti.

- "İtalya'nın yaşlanan nüfusu büyük bir sorun"

Ülkenin demografik yapısından da bahseden Jones, "İtalya'nın yaşlanan bir nüfusa sahip olması, ev halkının refahından yatırıma, göç akışlarından hükümet finansmanına kadar her şeyi etkileyen büyük ve karmaşık bir sorun. İtalya'nın bu durumun kaçınılmaz sonuçlarına karşı hazırlanmaması da problem teşkil ediyor. Aslında en popüler siyasi partiler, bunun tam tersini yapmak istiyor. Lig'in son emeklilik reformunu eski haline çevirmek istemesi de buna iyi bir örnek olarak gösterilebilir." dedi.

İtalya'daki sistem reformu önerilerine de değinen Jones, 2016 yılında teklif edilip reddedilen anayasa değişikliği reformunun daha güçlü bir siyasi yönetim getirebileceğini ancak İtalyanların çoğunluğunun "temsilciyi etkili hükümete tercih ettiğini" kaydetti.

Bu yüzden şu anki nispi temsil seçim sisteminin geldiğini hatırlatan Jones, "İtalya'nın başkanlık sistemine değil tam tersi yöne doğru gittiğini" ve bu durumun değişeceğini düşünmediğini dile getirdi.

- Meclisteki dağılım

4 Mart'taki seçimde Eski Başbakan Silvio Berlusconi'nin "Forza Italia" (Haydi İtalya), Matteo Salvini'nin liderliğindeki aşırı sağcı "Lig", Giorgia Meloni'nin liderliğindeki aşırı sağ görüşlü "İtalya'nın Kardeşleri" ve "Biz İtalya'yla" partilerinden oluşan seçimin kazananı merkez sağ ittifakı, toplamda yüzde 37 oya ulaştı. Yurt dışı oylarına ayrılan sandalye dağılımının da belli olmasıyla ittifakın 630 sandalyeli Temsilciler Meclisi'ndeki sandalye sayısı 263, 315 sandalyeli Cumhuriyet Senato'sunda ise 137 oldu.

Luigi Di Maio liderliğindeki sistem karşıtı 5 Yıldız Hareketi ise yüzde 32,6 oyla Temsilciler Meclisi'nde 222 sandalye kazanırken, Cumhuriyet Senatosu'nda 112 sandalyeye ulaştı. Sistem karşıtı siyasetiyle şimdiye kadarki en iyi seçim sonucunu alan M5S böylece, hem Temsilciler Meclisi'nde hem de Cumhuriyet Senatosu'nda tek başına en büyük parti oldu.

Şu anki iktidarın sahibi merkez sol ittifakının, yüzde 22,8 oy oranıyla toplam sandalye sayısı 118 oldu.
İttifak, Cumhuriyet Senatosu'nda ise 59 sandalyeye ulaştı. Böylece 2013 yılında yapılan seçimlerin galibi merkez sol ittifakı, Temsilciler Meclisi'nde 345'ten 118'e, Cumhuriyet Senatosu'nda ise 123'ten 59'a düşen sandalye sayısıyla çok büyük bir gerileme yaşayarak parlamentoda 3. sıraya yerleşti.

Demokrat Parti'den ayrılan Senato Başkanı Pietro Grasso liderliğindeki Özgür ve Eşit (LeU) Partisi de aldığı yüzde 3,3 oyla Temsilciler Meclisi'nde 14, Cumhuriyet Senatosu'nda 4 sandalye kazandı.

AA