Bu yılın son kitaplarından biri hafta sonu itibariyle elime geçti. Kitabın adı oldukça cezbedici: “Bayrak, Kalpak, Revolver-İttitahat ve Terakki Cemiyeti”.  

Adından da anlaşılacağı üzere eser, siyasi tarihimizin  en çalkantılı dönemlerinden birini ve bu döneme damgasını vuran ve yalnızca dönemine  damga vurmakla kalmayıp günümüze kadar da çok fazla tartışılan  İttihat Terakki Hareketini ele almış…

Editöryal olarak yayınlanan İhtimal Yayınlarından çıkan  kitap,  -dönem kitapları  konusunda genç yaşına rağmen oldukça tecrübeli bir isim olan ve daha önce Yüzüncü Yılında Ermeni Meselesi İddialar, Yalanlar Gerçekler çalışmasıyla önemli bir işe imza atan- Hakan Boz tarafından hazırlanmış.

Boz bu eserin hazırlanma gerekçesini “İttihat ve Terakki ideolojik önyargıların kurbanı bir hareket” cümlesiyle  aslında çok kısa ve çok net bir şekilde özetliyor.

Türk siyasetinin ana aktörlerinin ve fikir hareketlerinin kendisinde  yeşerme imkanı bulduğu, cumhuriyetimizin beslendiği kaynak ve  “siyaset labaratuvarı” olan bu harekete karşı  kimler niçin önyargıyla yaklaşmıştı? Bu önyargıların haklılık payı var mıydı?  İttihatçılar İmparatorluğun  kaçınılmaz sonunun  günah keçileri mi ilan edilmişlerdi?  İttihat ve Terakki’yle Cumhuriyet kadroları ne kadar ilişkiliydi?  Ermeni tehcirini niçin gerçekleştirdiler? Balkan savaşlarındaki rolleri ne oldu? Osmanlı İmparatorluğunu felakete sürükleyenler gerçekten mahşerin  üç atlısı diye nitelenen Enver, Talat ve Cemal  Paşalar  ve onların maceracı politikaları mıydı? İttihatçılar Osmanlı’yı batıran hayalperestler mi, yoksa Osmanlı’yı kurtarmak için canlarını bile veren  Kara kalpaklı son fedailer miydi?    İttihat Terakki’nin amacı neydi? İttihat Terakki mason bir örgüt müydü yoksa bir Türk WASP’ı mıydı?  Bu ve bunun gibi kafanızdaki pek çok soruya cevap vermek üzere ele alınan bir kitap Bayrak Kalpak Revolver…

İşte bütün bu soruların cevabının çoğunu Editör Hakan Boz’un önsözüyle başlayan,  İttihat ve Terakki hareketine farklı açılardan bakmaya çalışan eserin içindeki makalelerde  bulmak mümkün.

Özenle hazırlanmış ve herbiri yetkin bu makalelerden ilk bölümü daha çok İttihat ve Terakki’nin doğuşu ve kurucu kadroları üzerine kaleme alınmış. Bu makalelerden ilkinde   Orhan Koloğlu,  “II. Abdülhamid’in 32 Saltanat Yılı”  çalışmasıyla  İttihat ve Terakki’nin doğuş sürecini ela almış,  H. Raşit Yılmaz  “İmparatorluğa Veda Arifesinde Bir Nesil İttihatçılar” makalesiyle cemiyetin ilk dönem varoluş mücadelesini konu edinmiş,  Erol Cihangir “ Cihan Harbi’ne Giden Yolda İlk Jeopolitik Kırılma: Enver’in Trablusgarp Savaşı”  adlı makalesinde  İttihat ve Terakki’nin bir numarası  Enver Paşa’yı Trablus Garp Savaşı üzerinden analiz emiş. Ilyas Kara’nın makalesinde ise  “Bâb-ı Âli’ye Sefertası ile Giden Başbakan: Talat Paşa” yazısıyla Cemiyetin ikinci adam Talat Paşa ele alınmış. Nevzat Artuç İttihat ve Terakki Troykasının daima üçüncü sırada anılan ismini -Cemal Paşa Üzerine Bir Değerlendirme”yle anlatmış.

İkinci bölümde  ise İttihat Terakki’nin ulus devlet inşasındaki rolü üzerine yazılan makalelere yer verilmiş. A. Baran Dural “Yıkım ile İnşa Arasında Bir Kilometretaşı:24 Temmuz’da Yakılan Ulus-Devlet Ateşi” makalesiyle Osmanlı modernleşmesi üzerinde İttihat Terakki etkisini yazarken, Mustafa Yiğit  İttihat Terakki’ye ruhunu üfleyen adam olarak nitelediği Ziya Gökalp’in cemiyet üzerindeki siyasi etkisini  “İttihat Terakki İdieloğu olarak Ziya Gökalp” makalesinde ele almış,  Afşın Efkarlıoğlu ise   günümüzde de çok merak edilen  İttihatçıların Kürt politikasını  “-İttihat Terakki ve Kürtler” makalesiyle anlatmış. 

Cemiyetin sosyo kültürel ve ekonomik hayata bakışı ve etkisi üzerine makaleleri içeren üçüncü bölümüne   M. Emin Elmacı İttihat Terakki’nin Kapitülasyonlarla mücadelesini konu edindiği “İttihat ve Terakki’nin Sosyoekonomik Değişmezleri: Kapitülasyonlar” makalesiyle girizgah yapılmış.  Diğer bir çalışmada ise Bahar Aşcı “İttihat Terakki ve Milli İktisat Düşüncesi” makalesinde cemiyetin milli iktisat düşüncesine yer vermiş. R. Bülent Şenses “Osmanlı Ordusunda Islahatlar ve İttihat Terakki Dönemine Yansımaları (1883-1918)” makalesiyle İttihat Terakki’nin en önemli icraatlarından biri olan ve tartışılan orduda islahat meselesini ele almış.  Erol Akcan İttihat ve Terakki’nin az bilinen yönlerinden biri olan gençlik teşkilatını “İttihat ve Terakki’nin Paramiliter Gençlik Kuruluşları” çalışmasında anlatmış. Ercan Uyanık İttihatçıların yeni bir toplum inşaa ederken eğitimi planlayışını  -İttihat ve Terakki Dönemi Eğitim Reformları (1908-1918)” makalesiyle okuyucuya aktarmış.  

Eserin  son bölümü ise  İttihatçıların siyasi hayattaki finalini ele alan  bir makaleyle başlamış.   Oğuzhan Yücel “İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Son Evresi” adlı makalesiyle Birinci dünya savaşından mağlup çıkan bir devletin yönetici kadrosunun 1926 yıla kadarki seyrini konu edinmiş. Ikbal Vurucu  tarih üzerinden birbirine ateş eden nominalist aydınları ele aldığı  makalesini  “Yeni Türkiye’de Tarih Savaşları” adıyla kaleme almış. Kitapta son makale Fahri Türk ‘ün  romancı  Ahmet Ümit’in  İttihat ve Terakki dönemi üzerine yazdığı -Elveda Güzel Vatanım” romanı hakkındaki eleştirisi üzerine…

Kalpak, Kalpar,  Rovelver…İttihat ve Terakki’nin bilinmeyen, unutulan zaman zaman da bilerek es geçilen pek çok yönünü ele almasıyla okunmayı hak eden bir eser…