Aradan tam 32 yıl geçti.
O gün 10 yaşında olanlar, bugün 40′ına gelip dayandı.
Bugün 30 yaşındaki bir genç bile 12 Eylül Darbesi’ni ve Türkiye’yi ihtilale sürükleyen süreci kitaplardan okuyarak öğrendi.
Daha düne kadar 12 eylülü masaya yatırmak mümkün değildi. Başbakan’ın gurup toplantısında ki gözyaşları, unuttuğumuz 12 Eylül’ün yeniden tartışılmasına yol açtı,darbecileri yargıya taşıdı.
O günlerle ilgili çok şey söylendi ve söyleniyor, farklı değerlendirmeler yapılıyor. Zaman zaman da kulaktan dolma bilgilerle yorumlarda bulunuluyor.
Bende bugün 12 Eylül 1980’de ve sonrasında ne oldu onu anlatmak istiyorum
Türk Silahlı Kuvvetleri 12 Eylül 1980 günü emir-komuta zinciri içinde gerçekleştirdiği askeri müdahale’nin adı 12 Eylül hükümet darbesi olarak kitaplara geçti.
Bu müdahale ile, Süleyman Demirel’in Başbakanı olduğu hükümet görevden alındı, Türkiye Büyük Millet Meclisi feshedildi, Değişik tarihlerde değişikliğe uğramış 1961 Anayasası kaldırıldı, dönemin siyasi partileri kapatıldı, liderleri askeri üstlere hapsedildi ve yargılandı. Yani demokrasi rafa kaldırıldı askeri bir dönem başladı.
Kısacası 12 eylül 1980 hükümet darbesi 27 Mayıs 1960 darbesi ve 12 Mart 1971 muhtırasından sonra silahlı kuvvetlerin yönetime üçüncü açık müdahalesidir.
O gün darbeye Gerekçe olarak, ülkede yaygınlaşan siyasi cinayetler, Türkiye Büyük Millet Meclisinin birçok tur ardından Cumhurbaşkanını seçememesi ve 6 Eylül günü Konya’da Necmettin Erbakan önderliğinde yapılan Kudüs Mitingi gösterildi.
12 eylül öncesi incelendiği vakit bu gerekçelerin dışında “Ekonomik sebepler ve dışarıdan siyasi sebepler” daha etkindir. Ancak herkes bunları pek dillendirmez.
12 Eylül öncesi dönemin Başbakanı Süleyman Demirel’in "70 sente muhtacız" sözü ile özetlenen dış ticaret açığındaki artış ve döviz darboğazı, işsizlik, yokluk ve grev’ler ile beraber ekonomik sebepleri başrolü oynuyor.
Birde o günler ABD Neoliberal reformları uygulayabilmek için dünyanın çeşitli ülkelerinde istediğini işbaşına geçirmek için askeri darbeleri desteklemekteydi.
NATO güney kanadının en önemli üyelerinden olan Türkiye’nin siyasi ve ekonomik iktidarsızlığı özellikle ABD tarafından gözleniyordu. 1979 yılında meydana gelen İran İslam Devrimi, ardından aynı yıl içinde Sovyetler Birliğinin Afganistan’ı işgal etmesi üzerine Türkiye’nin ABD politikaları için istikrarlı hale gelmesi önem kazanmıştı
Ve darbe yapıldı.
Darbesinin üzerinden 32 yıl geçti.
Peki darbeden sonra neler oldu?
Türkiye’yi tamamen değiştiren müdahale sonrasında TBMM kapatıldı, anayasa ortadan kaldırıldı, siyasi partilerin kapısına kilit vuruldu ve mallarına el konuldu. 650 bin kişi gözaltına alındı.1 milyon 683 bin kişi fişlendi. Açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı. 71 bin kişi TCK’nin 141, 142 ve 163. maddelerinden yargılandı. 98 bin 404 kişi “örgüt üyesi olmak” suçundan yargılandı. 7 bin kişi için idam cezası istendi. 517 kişiye idam cezası verildi. Haklarında idam cezası verilenlerden 50’si asıldı (18 sol görüşlü, 8 sağ görüşlü, 23 adli suçlu, 1’i Asala militanı). İdamları istenen 259 kişinin dosyası Meclis’e gönderildi. 300 kişi kuşkulu bir şekilde öldü. 171 kişinin “işkenceden öldüğü” belgelendi. Cezaevlerinde toplam 299 kişi yaşamını yitirdi. 14 kişi açlık grevinde öldü. 16 kişi “kaçarken” öldürüldü. 95 kişi “çatışmada” öldü. 73 kişiye “doğal ölüm raporu” verildi. 43 kişinin “intihar ettiği” bildirildi. 388 bin kişiye pasaport verilmedi. 30 bin kişi “sakıncalı” olduğu için işten atıldı. 14 bin kişi yurttaşlıktan çıkarıldı. 30 bin kişi “siyasi mülteci” olarak yurtdışına gitti. 937 film “sakıncalı” bulunduğu için yasaklandı. 23 bin 677 derneğin faaliyeti durduruldu 3 bin 854 öğretmen, üniversitede görevli 120 öğretim üyesi ve 47 hâkimin işine son verildi. 400 gazeteci için toplam 4 bin yıl hapis cezası istendi. Gazetecilere 3 bin 315 yıl 6 ay hapis cezası verildi. 31 gazeteci cezaevine girdi. 300 gazeteci saldırıya uğradı. 3 gazeteci silahla öldürüldü. Gazeteler 300 gün yayın yapamadı. 13 büyük gazete için 303 dava açıldı. 39 ton gazete ve dergi imha edildi.
Sanatçı Bülent Ersoy’a sahne yasağı bile geldi