Akran zorbalığı oldukça hassas ve gittikçe yaygınlaşan bir konudur. Sadece bunu önleyebilmek adına bile okul psikolojik danışmanları daha işlevsel konuma getirilmelidir. Çünkü zorbalığa maruz kalan çocukların büyük bir kısmı ilerideki hayatında zorbaya dönüşme ihtimali taşır. Bu da toplumsal hayat ve diğer insanlar için tehlike anlamına gelir.
Okul idaresi, öğretmeler, veliler, akran zorbalığı konusunda yeterince bilgi sahibi olmadıkları için, bu saldırıyı tanımlayamamakta, önlenebilir bir suç olduğunu bilmemekte, mağdur çocuk yaşadığı kötü olaylardan anne-babasına bahsedecek olsa “sen de ona vur, arkadaşsınız olur böyle şeyler” diyerek çocuğunu dinlemek istemediğini dolaylı yoldan ifade etmekte, “boş ver takma sen de büyüyünce ona yaparsın” demekte, çocuğunu ders çalışmamak veya okula gitmemek için bahane aramakla suçlamakta ve “ben seni tanıyorum Allah bilir sen o çocuğa neler yapmışsındır” demekte, “o çocukla konuşma uzak dur” diyerek kendince soruna çözüm bulmakta; sonuçta, mağdur çocuk kendini etkili dinlemeyen, anlamayan, suçlayan bir ebeveyn ile karşı karşıya kalmakta, sorun mağdur çocuk bakımından içinden çıkılmaz hale gelmektedir.
Bu sorunun çözümü okul, aile ve uzman olmak üzere üç ayaklıdır. Anne-babalar, öğretmenler, okul idarecileri “zorbalığa sıfır tolerans” anlayışıyla konuyu ele almalı, çocukları bilinçlendirmeli ve korumalılar.
Akran Zorbalığını Önlemek İçin Aileler ve Öğretmenler Neler Yapabilirler?
Aile
1. Aileler çocuklarının diğer arkadaşlarının yanında popüler olması yönündeki arzularını, çocuklarına yansıtmaktan kaçınmalıdır.
2. Ailelerin şiddet içeren davranışları normalleştirmemesi gereklidir. “Çocuktur, gençtir olur” denmemeli veya çocuk, şiddete karşı şiddete teşvik edilmemelidir. Aksi takdirde çocuk şiddeti kabul edilebilir bir davranış olarak görecektir.
3. Ailelerin içerisinde çocuklarını üzen, kızdıran veya şiddet uygulayan arkadaşları olup olmadığını ve eğer varsa nasıl olduğunu belli aralıklarla sormalıdırlar. Bu, çocuklarının akranları arasında kurban veya zorba konumunda olmasında önleyici bir unsur olabilmektedir.
4. Zorba veya kurban olması fark etmeksizin, ailelerin çocukları ile durumu tartışmak yerine çocukların duygularını ve hissettiklerini anlamaya çalışması oldukça önemlidir.
5. Çocuğu zorbalığa karışan ailenin çocuklarını dinledikten sonra okul ile iş birliği yapması ve olanak varsa okul dışı uzmanlardan da destek alarak çözüm üretmede işbirlikçi bir tutum içinde olmalıdırlar. Ancak aile çocuğunu buna zorlamamalı, çocuğunun hazır olduğundan emin olmalıdırlar. Çünkü aileler okuldan gittiğinde çocukların kendilerini korumasız, zayıf, yetersiz olarak hissetmeleri mümkündür.
Öğretmen
1. Öğretmenler öğrencilerin zorbalık hakkında konuşmalarını cesaretlendirmeli ve başlarına gelen olayları anlatabilmeleri için öğrencilere güven vermelidirler.
2. Aileler akran zorbalığı konusunda bilinçlendirilmeli ve sürece ebeveynlerin katılımı sağlanmalıdır. Gerekirse ev ziyaretleri yapılmalıdır.
3. Okulda çocuklar için gerektiğinde bireysel ya da grup olarak psikoloji destek sağlamalıdırlar. Bu anlamda öğrencilere yönelik davranış ve öfke kontrolü, kendi kendini denetleme stratejileri, kişiler arası sorun çözme becerileri, çatışma çözme becerileri, atılganlık eğitimi ve sosyal beceri eğitimi gibi konulara yönelik programlar hazırlanabilir ve/veya bu hizmetleri sunan bir uzman veya psikolojik danışmanlık merkezine gitmeleri teşvik edilebilir.
4. Öğretim yılı başında hazırlanan okul rehberlik ve psikolojik danışma planlarında içerisine zorbalığı tanıtıcı ve önleyici etkinlikler eklenerek öğrencilerin ve öğretmenlerin zorbalık hakkında farkındalık kazanmalarına, zorbalığın hoş karşılanmadığı yönünde bakış açısı kazanmalarına yardımcı olacaktır.
5. Okul temelli zorbalık önleme programlarının etkili olabilmesi için zorba ve kurban öğrencilerin gelişimsel profillerinin çıkarılması ve çevre ile olan ilişkilerinin bilinmesi gerekmektedir.
6. Okul çalışanlarının katıldığı toplantılarda zorbalığı önlemede kullanılacak yöntemlerle ilgili kararlar alınmalı ve belirgin kurallar ortaya konmalıdır. Bu kurallar öğrencilere, ebeveynlere, eğitimcilere ve okul personeline ulaştırılarak kuralları anlamaları sağlanmalıdır.
7. Öğretmenler öğrencilerin zorbalık hakkında konuşmalarını cesaretlendirilmeleri ve başlarına gelen olayları anlattıkları takdirde herhangi bir sorunla karşılaşmayacakları yönünde öğrencilere güven kazandırmalıdırlar.
8. Çocuklarının zorbaca davranışlar sergilediğini öğrenen aileler, çocuklarını cezalandırmaya başvurabileceklerdir. Bunu iyi bir problem çözme becerisi olmadığı yönünde eğitimcilerin aileye bilgi vererek farkındalık kazandırılması gerekmektedir.
9. Zorbalığı önleyici çalışmalarda okulun bulunduğu bölgenin kültürel özelliği dikkate alınmalıdır.
10. Zorba öğrenciler öfkelerini dışa vurarak saldırganlaşabilmektedir. Öğrencilere öfkelerini kontrol etmeye yönelik teknikler öğretilmesi zorbalığı azaltmada etkili olacaktır.
11. Yaş olarak daha büyük öğrenciler, kendilerinden daha küçük öğrencilere destek olma yönünde cesaretlendirilmelidirler.pç
Son olarak ailelere tavsiyelerimiz:
• Zorbalık davranışlarına karşı daha ilgili ve dikkatli olun.
• Çocuğunuza daha çok zaman ayırın ve birlikte sosyal aktiviteler yapın.
• Çocuğunuza karşı ilgili ve samimi olun. Ona sevgi ve güven verin.
• Etkili bir şekilde dinleyin, paylaşın, ölçülü olmasını öğretin, korkaklıktan men edin, öfkesini ve sevincini kontrol etmesini öğretin, önce siz yalan söylemeyin sonra asla yalan söylemesine müsamaha göstermeyin.
• Problemleri çözmesi konusunda çocuğunuza fırsat ve sorumluluk verin.
• Aşırı otoriter ve cezalandırıcı bir ebeveyn olmayın.
• Okul idarecisi, öğretmen ve psikolog ile iş birliği içinde olun.
• Çocuğunuzu geçmişinize göre değil, onun geleceğine göre hazırlayın.
Kaynaklar:
- Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Okulda Uygulanan Zorbalığı Önleme Programının Zorbalığın Azaltılmasında Etkisi – Sevgi Albayrak Doktora Tezi
- Akran Zorbalığı Psikolog Ezgi Tanıl, Gamze Uzunorman
- Uzman Psikolog Esra İnciler
-http://www.aktuelegitim.com/akran-zorbaligi-ve-akran-zorbaliginin-turleri-nelerdir.html
- Akran İstismarı / Peer Abuse – Müjgan Alikaşifoğlu
- Akran Zorbalığı – Remzi Yıldırım
- Ünye RAM – Akran Zorbalığı Nedir? Ne Yapılmalıdır?
- Okulda Akran İstismarı – Doç. Dr. Taner Güvenir
- Ayas, T. (2008). İlköğretim okullarına yönelik geliştirilen zorbaca davranışları önleme programının etkinliğinin test edilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara
- Koç, Z. (2006). Lise öğrencilerinin zorbalık düzeylerinin yordanması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Rehberlik ve Psikoloji Danışmanlık Bilim Dalı, Ankara
-Pişkin, M. (2003). Okullarımızda yaygın bir sorun: Okul zorbalığı. VII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi. Malatya: İnönü Üniversitesi (09-11 Temmuz 2003)
- Kudret Eren Yavuz. Çocuğunuzun Duygusal Zeka Gelişimi için Küçük Sağlam Adımlar Timaş Yayınları. Eylül 2010
-Psk. Nergis Özdinç Azanpa. Akran Zorbalığı
-Sibel Kazar. Okullarda Akran Zorbalığına Dikkat