BAĞDAT (AA) -İDRİS OKUDUCU / HAYDAR KARAALP- Irak'ta geçen hafta hizmet yoksunluğu, işsizlik ve elektrik kesintisi nedeniyle patlak veren gösteriler 9'uncu gününe girerken, son günlerini yaşayan hükümetin sokakları dolduranların taleplerini yerine getirmesi ümit edilmiyor.
Terör örgütü DEAŞ ile girilen savaş, petrol fiyatlarında yaşanan sert düşüş ve ülkedeki yolsuzluk nedeniyle Irak'ın genelinde ciddi bir ekonomik kriz söz konusu. Savaş giderlerinin her geçen gün artmasıyla eş zamanlı olarak petrol gelirlerinin azalması bu mali krizin en büyük etkenleri arasında görülüyor. Irak merkezi hükümeti son 5 yıldır planladığı projeleri hayata geçiremezken, elektrik ve su gibi temel hizmetleri sunmakta da zorluk çekiyor.
Terör operasyonlarının 2014 yılından bu yana devam ettiği Irak'ın batı, orta ve kuzey kesimindeki kentlerde büyük bir göç ve yıkım yaşanırken, gösterilerin patlak verdiği, Şii nüfusunun yoğun olduğu güneyin payına ise büyük bir ihmalkârlık düştü. DEAŞ ile mücadele sırasında evlatlarını Irak için kurban verdiklerini dile getiren güneyli Şiiler, ödedikleri ağır bedelin karşılığını istihdam ve müreffeh bir yaşamın sunulması olarak hükümetten istiyorlar.
- İran elektriği kesti; gösteriler alevlendi
İran yönetimi her fırsatta Bağdat'a en yakın duran ülkenin kendisi olduğunu dillendirse de, borçları sebebiyle Irak'ın elektriğini keserek ülkenin güneyindeki petrol zengini Basra’yı ve diğer birçok kenti elektriksiz bıraktı. Bu durum da hava sıcaklığının 50 dereceyi aştığı Basra, Zikar, Meysan ve Musenna gibi kentlerde elektriksiz kalan halkın isyan etmesine neden oldu.
Irak Elektrik Bakanlığı Sözcüsü Musab el-Muderris, gösteriler patlak vermeden iki gün önce, 6 Temmuz'da AA muhabirine yaptığı açıklamada, biriken borçlar sebebiyle İran'ın Irak'a bin megavatlık elektrik akışını durdurduğunu, Meysan, Zikar ve Basra illerinde elektrik kesintilerinin süresinin daha da uzadığını ifade etmişti.
Elektrik kesintisinden iki gün sonra, 8 Temmuz'da, ülkenin tek gelir kaynağı ham petrol ihracatının büyük bir kısmını tedarik eden güneydeki Basra vilayetinde gösteriler patlak verdi. Ancak emniyet güçlerinin göstericilerin üzerine ateş açmasıyla geçici bir süreliğine bastırıldı. Basra halkı o gün, vilayette faaliyet gösteren petrol şirketlerinin önünde toplanarak, burada yabancıların değil kendilerinin istihdam edilmesini ve iş fırsatı yaratılmasını talep etti.
Gösteriler yer yer devam ederken, 13 Temmuz'da İran Enerji Bakanı Rıza Erdekaniyan, kendi ülkesinde yaşanan elektrik ve su sorununa ilişkin düzenlediği basın toplantısında, Pakistan, Afganistan ve Irak gibi komşu ülkelere enerji ihracatını durdurduklarını söyledi.
- Gösteriler Bağdat'a sıçradı
Ülkenin güney vilayetlerinde işsizlik sorunuyla başlayan gösteriler, meydana gelen elektrik kesintisiyle tırmandı. Basra, Musenna, Zikar, Meysan ve Necef'ten kısa bir süre sonra, 14 Temmuz'da gösteriler başkent Bağdat'a sıçradı. Öfkeli Iraklılar, Necef Uluslararası havalimanını basarak, uçakların kalktığı alana kadar girmişti.
- İnternet kesildi; sokağa çıkma yasağı geldi
Yeni hükümet kabinesini kurmak için görüşmelere devam edilen Bağdat'a gösterilerin sıçraması, mevcut Haydar el-İbadi hükümetini ciddi şekilde endişelendirdi. Hükümet gösterilerin daha fazla tırmanmaması için interneti kesip bazı sosyal medya uygulamalarına da erişim yasağı getirdi. Gösterilerin tehlikeli bir boyuta geldiği Basra, Kerbela, Necef ve Musenna'da sokağa çıkma yasağı ilan edildi.
- Haşdi Şabi ve siyasi parti ofisleri ateşe verildi
Resmi olmayan verilere göre, ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 60'ını oluşturan Şii nüfusu, gösterilerin patlak verdiği güney vilayetlerinde ikamet ediyor. Irak merkezi hükümetine ve özellikle çoğunlukla Şiilerden meydana gelen Haşdi Şabi'ye karşı ülkenin kuzey, orta ve batısında varlık gösteren terör örgütü DEAŞ tarafından saldırılar düzenleniyordu.
Valilik binaları ve petrol şirketlerini basan göstericiler, öfkelerini alamayıp Haşdi Şabi çatısı altında yer alan silahlı grupların ofislerini de gözlerini kırpmadan ateşe verdi. Ateşe verilen Haşdi Şabi ofislerinin arasında İran'a yakın Irak Hizbullah'ı ve Asayib Ehli Hak'ın büroları da yer alıyor. Bunun yanında öfkeli göstericiler, İbadi'nin üyesi olduğu ve eski Irak Başbakanı Nuri el-Maliki liderliğindeki Dava Partisi, Ammar Hekim liderliğindeki Hikmet Akımı ve Haşdi Şabi komutanlarından Hadi Amıri liderliğindeki Fetih Koalisyonu'nun da ofislerini ateşe verdi.
- İbadi'den gösterileri dindirecek adımlar
Başbakan İbadi göstericilerin talebini karşılamak için 10 bin memur ataması yapacağını açıkladı. İbadi Basra ve diğer güney kentlerindeki gösterilere neden olan su ve elektrik hizmetindeki sıkıntılara karşı da acil çözüm üretilmesi yönünde talimat verdi.
Irak'ın Basra ilinde başlayan ve ülkenin güneyindeki diğer illere yayılan gösteriler devam ederken, kamu hizmetlerinin iyileştirilmesi amacıyla Basra'ya yaklaşık 3 milyar dolar tahsis edilmesine başbakanın karar verdiği açıklandı.
- Görevden almalar
İçişleri Bakanı Kasım el-Araci Necef Emniyet Müdürü Hatim'i görevinden alarak yerine Tümgeneral Ala Garib'i atadı. Güvenlik güçlerinin kentteki gösterilere müdahalede yetersiz kalması nedeniyle söz konusu kararın alındığı kaydedildi. Başbakan İbadi de göstericilerin basarak içeri girdiği ve hakkında onlarca yolsuzluk iddiası bulunan Necef havalimanının yönetimini görevden aldı.
- Sistani devreye girdi
Ülkenin güney kesiminde süren gösteriler sonucunda, Necef merkezli Şii dini merci Ayetullah Ali es-Sistani'de devreye girerek göstericilerin taleplerini meşru buldu ve hükümete acil çözüm çağrısında bulundu. Bunun üzerine Başbakan İbadi de gösteri düzenlenen kentlerde dini mercilerin ve kutsal mekanların saldırılardan uzak kalmasını istedi.
- Basılan havalimanında uçuşlar yeniden başladı
Irak Ulaştırma Bakanı Kazım Fincan el-Hamami göstericilerin basarak içeri girdiği ve tahribata yol açtığı Necef havalimanında uçuşların bugün yeniden başladığını duyurdu. Hamami Necef havalimanından yaptığı basın açıklamasında, havalimanına 18 uçuşun gerçekleşeceğini söyledi.
- Gösteri bilançosu
Irak'taki güvenlik yetkililerinden alınan bilgiye göre, 8 Temmuz'da patlak veren gösterilerde 4 kişi hayatını kaybederken aralarında güvenlik güçlerinin de olduğu 128 kişi yaralandı. Bağdat başta olmak üzere, ülkenin orta ve güney kesimindeki internet kesintisi ve sosyal medya uygulamalarına konulan ulaşım engeli devam ediyor. Aynı zamanda bazı vilayetlerde sokağa çıkma yasağı da sürüyor.
- “Hükümetin çözüm projesi uzun vadeli değil”
Iraklı siyasi analist ve akademisyen Dr. Hüseyin Allavi AA muhabirine yaptığı açıklamada, göstericilerin taleplerinin meşru olduğunu belirterek, “Ancak bu gösteri ve taleplerin zamanlaması hükümetin ömrünün son günlerine denk geldi. Hükümet devlet işlerini yürütmeyi sürdürüyor ve gösterilere karşı birtakım çözüm projeleri açıkladı; ancak bu çözüm uzun vadeli midir? Kesinlikle değil. Çünkü açıklanan çözüm projeleri yeni kurulacak hükümetin çalışma programına bağlı" dedi.
Göstericilerin taleplerinin yerine getirilmesi için, topun seçim yarışını kazanan siyasi grupların sahasında olduğu yorumunu yapan Allavi, bu grupların fırsatı değerlendirip buna göre hizmet odaklı bir hükümet oluşturması sınavıyla karşı karşıya olduğunu söyledi.
Hüseyin Allavi gelişmeleri “Hükümet Basra'daki taleplere karşı iyi davrandı. Diğer kentlerden de göstericileri temsilen heyetler Başbakan’la görüşecek ve ona göre çözüm yolları aranacak. Ancak bu artık hükümetin tek başına yapabileceği bir iş değil. Buna seçimi kazanan ve hükümeti kurmakta etkili olacak siyasi grupların da müdahil olması gerekiyor. Hükümet kurmanın gecikmesi de gösteri krizini alevlendirdi" şeklinde değerlendirdi.
Siyasi analist ve yazar Muhammed Selam da halkın patlama noktasına gelerek sokaklara dökülmesinin birikmiş nedenleri olduğuna dikkati çekerek, “Bunların başında işsizlik geliyor. Yüzlerce üniversite mezunu işsiz dolaşıyor. Devlet tüm kurumlarıyla ulusal ekonomiyi ve sanayi sektörünü çalıştıramadı. Tüm temel üretim alanlarını durdurarak, yurtdışından gelen ithalata bağlı bir politika izledi. Ekonomik durgunluk oluşunca, işsizliğin artması da beraberinde geldi. Tarım alanındaki sorunlar da komşu ülkelerden gıda ithal etmemize neden oldu" dedi.
- “Asıl muhalefet sokakta”
“Basra'da özellikle halkın sokaklara çıkmasına neden olan asıl faktör İran'ın kavurucu sıcaklıklarda elektrikleri kesmesi oldu” diyen Selam, “2003'ten 2014'e kadar 850 milyar dolarlık bütçe, vatandaşın yaşamının iyileştirilmesi, temel kalkınma ve hizmet alanlarında kullanılmadı” değerlendirmesini yaptı.
Hükümetin bu taleplere karşı çözüm üretme konusunda aciz kalacağını da sözlerine ekleyen Selam, “Irak'ta yıllardır asıl muhalefet parlamentoda değil, vatandaşların haklarını talep etmek için çıktıkları sokaktadır. Parlamentonun varlığının hiçbir anlamı yok” dedi.
AA