LONDRA (AA) - Avrupa’nın belli başlı ülkelerinde silahlı kuvvetler farklı örgütlenme ve eğitim sistemlerine sahip olsa da, sivil idareye tabi olma paydasında buluştukları görülüyor.
Kıtanın son 100 yılına damgasını vuran iki dünya savaşında ana aktörler olarak ortaya çıkan İtalya, Almanya, Fransa ve Birleşik Krallık'ta silahlı kuvvetlerin, her ülkenin özel tarihi koşullarına bağlı olarak şekillendiği görülüyor. Ancak hepsinin ortak özelliği olarak ordunun sivil idareye tabi olması öne çıkıyor.
- İtalya
İtalya’nın devlet yapısında, askeri kanat doğrudan demokratik seçimlerle işbaşına gelen sivil iradeye bağlı. Genelkurmay Başkanlığı ve altındaki Kara Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı ve dördüncü kuvvet komutanlığı olarak geçen Carabineri (Jandarma) Kuvveti, Savunma Bakanlığının uhdesinde bulunuyor. Ayrı bir kuvvet komutanlığı statüsünde olmayan Sahil Güvenlik Komutanlığı ise Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı altında yer alıyor.
İtalya’da, terfi ve atamaların belirlenmesinde ise Türkiye’deki Yüksek Askeri Şura (YAŞ) benzeri bir karar merci bulunmuyor. Üst düzeydeki atamalara sivil irade karar verirken, kuvvet komutanlıkları içerisindeki alt düzeydeki atamaları ise komutanlıklarının ilgili bölümleri belirliyor.
Ülkede, genelkurmay başkanının ataması, bakanlar kurulunun tavsiyesi doğrultusunda savunma bakanı, başbakan ve cumhurbaşkanının imzasını taşıyan üçlü kararnameyle yapılırken, kuvvet komutanlarının atamaları ise yine bakanlar kurulunun önerisi ile genelkurmay başkanı, savunma bakanı, başbakan ve cumhurbaşkanının dörtlü kararnamesiyle gerçekleşiyor.
İtalya’da, üniversite seviyesine denk eğitim veren her kuvvetin kendine bağlı harp okulu bulunuyor.
İtalya’da, iç ve dış ulusal güvenlik meselelerin ele alındığı Yüksek Savunma Konseyi cumhurbaşkanının başkanlığında yılda en az iki defa toplanırken, bunun dışında cumhurbaşkanı veya başbakanın gerekli gördüğü hallerde konseyi toplantıya çağırabiliyor.
Türkiye’deki Milli Güvenlik Kuruluna benzeyen anayasal bir yapı olan Yüksek Savunma Konseyinde sivil yönetimin ağırlığı bulunuyor. Konsey, cumhurbaşkanı başkanlığında, başbakan, savunma, dışişleri, içişleri ve ekonomi bakanları ile genelkurmay başkanının katılımıyla toplanıyor. Gerekli hallerde genelkurmay başkanına ek olarak ilgili kuvvet komutanı da toplantıya davet edilebiliyor.
İtalya’da zorunluk askerlik hizmeti, 1 Ocak 2005 itibariyle yürürlükten kaldırılmış durumda.
-Almanya
Almanya'nın Nazi geçmişi nedeniyle bu ülkede ordu, sivillerin güçlü denetimi altında bulunuyor.
Bundeswehr olarak da bilinen Federal Ordu, anayasaya göre savunma bakanına bağlı. Savaş halinde ise başkomutanlığın başbakana geçmesi öngörülüyor.
İkinci Dünya Savaşı sonrasında yeniden yapılandırılan federal ordu, parlamento tarafından denetleniyor.
Savunma bakanına bağlı dört müsteşar görev yaparken, bunların ikisi milletvekilleri arasından seçiliyor. Savunma bakanıyla birlikte politikaları şekillendiren parlamenter müsteşarlar, parlamento ile yakın işbirliğini de yürütüyor.
Orduda en yüksek rütbeli asker olan genelkurmay başkanı (Generalinspekteur), ordunun liderliğini yaparken, aynı zamanda federal hükümetin askeri konulardaki en yüksek danışmanı oluyor.
Alman ordusunda, kara, hava ve deniz gibi kuvvet komutanlıkları genelkurmay başkanına bağlı olarak görev yapıyor.
Alman ordusuna katılmak isteyenler, federal ordununHamburg ve Münih kentlerinde bulunan üniversitelerinde, 60 farklı dalda öğrenim görebiliyor.
Bunun dışında Bremen ve Koblenz gibi kentlerindeki yüksekokullarda da özellikle teknik dallarda eğitim veriliyor.
Subay olabilmek için iki askeri üniversiteden birini tamamlama zorunluluğu bulunan ülkede, bu üniversitelerde mühendislik, işletme, ekonomi, tarih, siyaset ve sosyal bilimler gibi farklı alanlarda eğitim olanakları bulunuyor.
17 yaşından itibaren eğitime başlayabilen öğrenciler üniversite eğitimleri boyunca maaş alıyor. Öğrencilere üç yılda lisans öğrenimini, dört yıldaysa yüksek lisansı tamamlama fırsatı tanınıyor.
Alman ordusunda üst düzey kademelere gelebilmek çok aşamalı akademik eğitimlere bağlı. Kurmay subay olabilmek için federal ordunun Hamburg’daki Liderlik Akademisini başarıyla tamamlamak gerekiyor.
-Fransa
Fransa’da cumhurbaşkanı silahlı kuvvetlerin de başkomutanı konumunda. Ancak anayasa ordunun fiili sorumluluğunu başbakan başkanlığındaki hükümete veriyor.
Ülkede jandarma gücü içişleri bakanlığına bağlı olarak çalışıyor ancak savunma bakanlığına karşı da sorumlulukları bulunuyor.
Fransa’da hem lise, hem üniversite düzeyinde askeri eğitim veriliyor. Askeri liseler yalnızca ordu mensuplarının, savunma bakanlığı çalışanlarının çocuklarına mahsusken, haksızlığı önlemek için burs kazanan öğrenciler de girebiliyor.
Er olmak için hiçbir diploma sahibi olmak gerekmezken, 5 yıllık kontratlarla 25 yıla kadar görev yapma imkanı doğuyor.
Ülkede rütbeli asker olabilmek için ise 2 kategori bulunuyor. En az lisans yada yüksek lisans mezunu olan ve askeri sınavlara giren kişiler sözleşmeli rütbeli asker olabiliyor. Yine 5 yıllık sözleşmelerle 25 yıla kadar çalışabilen rütbeli askerler, başladıkları rütbeden daha yukarıya yükselemiyor.
Bir diğer rütbeli asker tipi ise kariyer subayı olarak biliniyor. Yine lisans yada yüksek lisans diploması gereken kariyer subaylığında da askeri sınavlara girmek gerekiyor. Şartları sağlayan adaylar, 3 ila 5 yıl arası değişen bir askeri eğitimden sonra kariyerlerine başlıyor ve yükselme şansı yakalıyor.
Napolyon Bonapart döneminde kurulan ve Fransa’nın en prestijli okulları arasında yer alan Politeknik Okulu’nda lisans ve yüksek lisans düzeyinde askeri teknik eğitim veriliyor. Aslında bir teknik okul olan Politeknik’te öğrenciler askeri eğitimi de ek olarak alıyor.
Fransa'da zorunlu askerlik ise sadece 1 gün.
- Birleşik Krallık
İngiltere, Galler, İskoçya ve Kuzey İrlanda'dan oluşan ada devleti Birleşik Krallık’ta silahlı kuvvetlerin çekirdeğini tarihsel olarak deniz kuvvetleri oluşturuyor. Ülke aynı zamanda 1918’de dünyanın ilk hava kuvvetlerini kurmuş olmakla da övünüyor.
Silahlı Kuvvetlerin başkomutanı monarşinin başında bulunan Kraliçe 2. Elizabeth. Askerler, kraliçeye ve monarşiye sadakat yeminiyle göreve başlıyor. Ancak ordu anayasal teamüle göre fiilen başbakana ve savunma bakanına bağlı. Ülkede savaş veya kritik savunma politikası kararları bakanlar kurulu ve başbakan tarafından alınıyor.
Deniz ve hava kuvvetlerinin personel sayılarının yaklaşık 30’ar bin, kara kuvvetlerinin ise 90 bin civarında olduğu Birleşik Krallık’ta, üç kuvveti çatısı altında toplayan silahlı kuvvetler savunma bakanlığı bünyesinde faaliyet gösteriyor.
Silahlı kuvvetlerin profesyonel yönetimi, üç kuvvet komutanının da üstünde yer alan Savunma Kurmay Başkanının uhdesinde bulunuyor. Her üç kuvvet komutanlığı içinden de atanabilen Savunma Kurmay Başkanı aynı zamanda savunma bakanının askeri danışmanlığını yapıyor.
Ülkenin savunma politikaları ve silahlı kuvvetlerin çeşitli yönleriyle idaresi, savunma bakanlığı bünyesindeki Savunma Konseyi, Kurmay Başkanlar Konseyi, Donanma Kurulu, Kara Kuvvetleri Kurulu ve Hava Kuvvetleri Kurulu gibi organlar tarafından yürütülüyor. Savunma bakanı, bir kısmı sivil ve asker kişilerden teşekkül eden bütün bu heyetlere başkanlık ediyor.
Birleşik Krallık'ta jandarma veya muadili niteliğinde bir kuvvet bulunmuyor.
Zorunlu askerlik uygulamasının bulunmadığı Birleşik Krallık’ta subaylık kariyerine 18 yaşından itibaren girilebiliyor. Adaylardan orta öğretim sürecinde tamamlanan GCSE testinden İngilizce ve matematik ile bir fen dalı veya yabancı dil alanlarında belirlenen asgari puanı alması ve belirli sağlık kriterlerini karşılaması bekleniyor. Subaylık kariyerine 29 yaşına kadar girilebilen ülkede, üniversite mezunları diğer adaylardan beklenen bazı sınav derecelerinden muaf olabiliyor.
Kuvvet komutanlıkları bünyesindeki okul ve kurslarda askeri ve ordunun ihtiyaç duyduğu teknik alanlarda personel yetiştirilen ülkede, ayrıca çatısı altında lise düzeyinden kurmay düzeyine kadar eğitim verilen çok sayıda alt okulu barındıran Birleşik Krallık Savunma Akademisi bulunuyor.
Savunma bakanlığının sivil kadrolarına da lisans üstü düzeyde eğitim veren Savunma Akademisinin bünyesinde Kraliyet Savunma Çalışmaları Koleji, Birleşik Kuvvetler Komuta ve Kurmay Koleji, Shrivenham Liderlik Merkezi, Silahlı Kuvvetler Din Adamları Merkezi, Nükleer Departman, Teknoloji Okulu, Eğitim Destek Savunma Merkezi, İş Becerileri Koleji gibi alt okullar yer alıyor. Savunma Akademisi ülkedeki bazı üniversitelerle işbirliği halinde hizmet veriyor.
AA