Alaaddin bulvarında küçük çantasıyla Para Koleksiyonculuğu yapan Emekli Öğretmen Kemal Cırık, Koleksiyonculuğun önemini ve en değerli paraları anlattı. Tarihe ışık tutan belgeleri de elinde bulunduran Emekli öğretmen Cırık, “Bu işi, kâr amaçlı değil; hobi olarak yapıyorum” dedi. Cırık, Cumhuriyet Dönemine ait en nadir paraları anlatarak, gençlerin böyle hobilerle uğraşmasını istedi.
Para koleksiyonculuğu nasıl başladı?
Ben emekli öğretmenim 1971-72 Akşehir öğretmen okulu mezunuyum. Para koleksiyonum öğretmen olduğum yıllarda başladı. 1972 yılından bu güne kadar para koleksiyonculuğu yapıyorum. 1999 yılında Emekli olduktan sonra burada belediyemizden izinli olarak para koleksiyon işini yapmaya çalışıyorum.
Koleksiyon işinden resmi misiniz?
Darphane Kültür Müdürlüğüne üyeliğim bulunuyor. Bu işi resmi olarak yapıyorum ve aynı zamanda para kazanmak niyetinden çok hobi olarak yapıyorum.
Koleksiyonunuzu tanıtır mısınız?
Koleksiyonumuzda Osmanlı ve Cumhuriyet dönemine ait, demir ve kâğıt paralar var. Bunların yanında birçok dünya ülkelerinin demir ve kâğıt paraları bulunuyor. Paraların yanında Posta Pulları var. Geçmişte kullanılan Konya’nın ve İstanbul’un toplu taşıma araçlarında kullanılan jetonlar, PTT jetonları, telefon kontör kartları, eski yıllara ait milli piyango biletleri, eski tapu ve senet evrakları, bulunuyor.
Müşterileri potansiyeliniz nedir?
Öğlenleri geliyoruz bu küçük koleksiyon çantamı açarak insanlara sunmaya çalışıyorum. Koleksiyon meraklıları en çok askeri personel ve polis memurları oluyor. Koleksiyon işi daha çok tarihi belge niteliği taşıdığı içinde meraklıları bir hayli oluyor.
Koleksiyonun en nadir veya dikkat çeken eseri nedir?
Osmanlı dönemi kaymeleri (Paraları) ve Yeni Çeri Askerlerinin Maaş karşılıkları almaları için tahviller, çekler var. Yeni Çeri tahvillerinde; “Devlet-i Osmaniye’nin bir Yeni Çeri maaşı tutariye tahvilidir. Kim ki bunu getire, bir Reşadiye altın değerinde maaşını alan” yazıları yazıyor. Bunların yanında ilk çıkan Çiftçi 1 liramız var. Bu paranın ön yüzünde bir çiftçi öküzlerle çift sürüyor. Bunların yanında bozkurtlu 5 ve 10 liralarımız var. Bunların içinde en kıymetli olan ise ‘Mor Binlik’ dediğimiz paradır. Bu para koleksiyoncular için, Cumhuriyet döneminin en kıymetli parasıdır. Mor Binlik’in arka yüzünde Sakarya Devlet Demir Yollarının resmi bulunuyor.
Cumhuriyet dönemi paraları neden çok değerli?
Cumhuriyet döneminin ilk paraları 1927 yılında basılır. O zamanlar Türkiye Cumhuriyetinde darphane olmadığı için paralar İngiltere Darphanesinde bastırılır. Bu paraların değerini artıran bir başka özellik ise; paralar Darphanelerde basım sayısı belli olur. Paralar piyasadan kaktığında Merkez Bankası bu paraları geri toplamaya ve çağırmaya başlar. Geri dönen paralar basılan para sayısına yaklaştıkça piyasadaki paralar daha değerli olur. Yani piyasada nadir kalan paralar çok değerli olur. Cumhuriyet Dönemi paraları, harf inkılâbı yeni olduğu için paraların bir kısmı Latin harfleriyle bir kısmı da Arap harfleriyle basılmıştır.
En nadir para nedir?
Şu an piyasadaki en nadir Cumhuriyet Dönemi parası ‘Mor Binlik’tir. Merkez Bankasına dönmeyen, piyasada halen 23 adet bulunuyor. Bu 23 adet Mor Binlik’in yarısı yurt dışında olduğu için geri dönmemiştir. Kalan yarısı ise Türkiye sınırları içindedir ve en kıymetli nadir paradır. Bu paranın bir tanesi tarihinde bir kez 1970 yılında bir kez Müzayede çıktı. Müzayede de Ayşe Teçimer adında büyük bir koleksiyoncu satın aldı.
Cumhuriyet döneminden sonra değerlenen paralar nelerdir?
Sırasıyla basım yılına göre paraların değerleri süregelmektedir. Tür liralarının bol sıfırlı olması ve bu paraların yeni paralarla piyasadan kalkması 6 sıfırlı paraları değerli kılmıştır. Bunların yanında, sıfırlar kalktıktan sonra Yeni Türk Lirası serileri yaklaşık 5 yıl piyasada kullanıldı. Daha sonra bu paralarda piyasalardan çekildi. Yeni Türk Lirası yazan paralar piyasadan erken çekildiği için yakın tarihe rağmen değerleri arttı ve nadir bulunmaya başladı.
Bu paralar 5 yıl içinde 10 kat daha değerlendi.
Koleksiyoncular bu paraları nereden buluyor?
Koleksiyonculara paralar iki şekilde gelir. Biricisi, bu işi meslek olarak yapan çantacı dediğimiz arkadaşlar var. Bu arkadaşlar Türkiye’nin birçok ilinin gezerek koleksiyoncuları bulur ve tanışır. Çantacılar, nadir bulunan eserleri koleksiyonculara sunar. Koleksiyoncu elinde iki adet bulunan bir eserler değişebilir veya satın alabilir. Çantacılar da koleksiyoncuda birden fazla eser bulunursa bunu alır başka bir koleksiyoncuya götürür. Bu sistem böyle işler gider. İkincisi ise; normal vatandaşlar bir şekilde eskiden bulundurduğu nadir olan paraları koleksiyonculara satabilir veya başka bir eserle değişebilir.
Geçler bu işe meraklı mı?
Gençleri bu alanlarda çok göremiyorum. Bu iş ticari amaçlı olarak yapmaya bakmasınlar ve hobi olarak uğraşmaları gerekli. Sadece para koleksiyonu için demiyorum. Başka bir eserleri değerlendirebilirler. Tarihe belge vezninde olacak objeleri, evrakların koleksiyonculuğunu yapabilirler. Ben torunumu bu işe alıştırdım ve benden sonra bu işi hobi olarak yapacak. Bir öğretmen için gençlerin böyle işlerle uğraşmalarını tavsiye ediyorum.
Servet R. Çolak – Memleket