BAĞDAT (AA) - ALİ CEVAD - Irak'ta merkezi hükümetin 2018 yılı bütçe tasarısında Erbil'e ayrılan payda yüzde 5'lik kesintiye gitmesi iki taraf arasındaki krizin büyümesine neden oluyor.
Irak meclisinde hazırlanan 2018 bütçe taslağının basına sızmasıyla Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'ne (IKBY) ayrılan payın önümüzdeki yıl yüzde 12,67'ye indirilmesinin planlandığı ortaya çıktı. ABD işgali sonrasında oluşturulan yeni yapılanmayla 2004 yılından bu yana Irak bütçesinin yüzde 17'lik kısmı Erbil yönetimine tahsis ediliyordu.
Merkezi hükümetin 19 milyar dolar açıkla 91 milyar dolar olarak planladığı 2018 bütçe tasarısı ülkenin toplam 3,8 milyon varil günlük petrol ihracatına dayanıyor.
Hazırlanan bütçe taslağında ülkenin günlük toplam petrol ihracatının sadece 250 bin varillik kısmının IKBY'ye bağlı bölgelerden çıkarıldığı belirtilirken, buna karşılık Kerkük'ten günlük çıkan petrol miktarının 300 bin varil olduğu kaydediliyor.
- Reddedenler ve destekleyenler
IKBY'nin gayrimeşru referandumu sonrası Kerkük başta olmak üzere tartışmalı bölgelerde kontrolü ele geçiren Bağdat yönetimi, bütçe kesintiyle Erbil'e karşı adımlarına yenisini eklerken Irak meclisindeki Kürt milletvekilleri, kısıtlamanın anayasal olmadığını savunuyor.
Kürdistan Demokrat Partisi Milletvekili Necibe Necip, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Irak Başbakanı Haydar el-İbadi'nin bölge halkına karşı yeni bir savaş açtığını öne sürdü.
Bağdat'ın geçmişte yüzde 17 pay ayrılan bütçeyi onayladığını belirten Necip, "Bu yeni bütçe taslağına göre IKBY, Bağdat'tan yüzde 12,67 oranıyla 6,77 milyar dolar pay alacak. Bölgedeki memurların yıllık maaşları sadece 8,47 milyar dolar." diye konuştu.
Irak meclisinin en büyük grubu Şii Ulusal Koalisyonu ise bütçeye ilişkin düzenlemenin Ticaret ve Planlama Bakanlığı tarafından ülkenin tüm bölgelerindeki vilayetlere ilişkin istatistiklerine göre hazırlandığını belirtti.
Koalisyona bağlı milletvekili Muhammed es-Sahyud, "Aslında IKBY'ye daha önce tahsis edilen bütçe anayasa ve hukuka aykırıydı. Bütün vilayetler eldeki verilere binaen nüfuslarına göre bütçeden pay alıyor. Buna göre IKBY'nin hakkı da yüzde 12,67'dir." değerlendirmesinde bulundu.
IKBY'nin uzun yıllar Bağdat'ın nüfus sayımına ilişkin oluşturduğu komisyonların bölgede çalışma yapmasına engel olduğunu hatırlatan Sahyud, "Bölgedeki nüfusa ilişkin gerçek verilerin ortaya çıkması için tüm ülkede vatandaşların ortak tek kimlik sahibi olmasına dair merkezin aldığı kararı IKBY onaylamıyor." dedi.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı İyad Allavi liderliğindeki Vataniyye Koalisyonu üyesi Abdurrahman Şemmeri de bütçe taslağının anayasaya aykırı olduğu iddialarını reddederek, "Çalışmalar tamamen anayasaya ve hukuka uygun olup tüm vilayetler nüfuslarına göre bütçeden payını alacak." ifadelerini kullandı.
IKBY'nin 25 Eylül'de düzenlediği gayrimeşru referandum üzerine merkezi yönetime bağlı güçlerin operasyona başlamasının ardından bölge milletvekilleri Irak meclisindeki oturumlara katılmayı reddediyor.
- Bütçe krizi nasıl başladı?
IKBY'nin Mayıs 2014'te Kerkük başta olmak üzere kendi bölgesindeki kuyulardan Irak merkezi hükümetinden bağımsız bir şekilde petrol ihraç etmek istemesinden sonra, dönemin Başbakanı Nuri el-Maliki, Erbil'in anayasal hakkı olan yüzde 17'lik bütçe payını göndermeme karar almıştı.
Merkezi hükümet, IKBY'nin boru hatlarıyla Türkiye üzerinden ihraç ettiği petrolden elde ettiği gelirin Irak ulusal şirketi SOMO'ya teslim edilmemesi halinde bütçenin gönderilmeyeceğini bildirmiş, IKBY ise bu talebi reddetmişti. Bu şekilde ortaya çıkan kriz, petrol fiyatlarında meydana gelen sert düşüşle daha da derinleşmeye başlamıştı.
Bu dönemde günlük ortalama 550 ila 600 bin varil petrol ihraç eden Erbil yönetimi, fiyatlardaki düşüş nedeniyle memur maaşlarını ödeyemez hale geldi. IKBY, 260 bin Peşmerge dahil 1 milyon 200 bin memurun maaşının ödenmesi için aylık ortalama 700 milyon dolara ihtiyaç olduğunu, ancak gelirlerinin 400 milyon dolarla kısıtlı olmasından ötürü maaşların kesintili bir şekilde ödenmesine karar vermişti.
Irak güçleri, 16 Ekim'de düzenledikleri operasyon sonucunda Kerkük kent merkezi başta olmak üzere, IKBY'nin elinde tuttuğu önemli Bay Hasan ve Havana Petrol Kuyularında 48 saat içinde kontrolü sağladı. Bu gelişmenin ardından Erbil yönetimi günlük 300 bin varil petrolü kaybetti.
IKBY Başbakanı Neçirvan Barzani de dün yaptığı basın açıklamasında, Kerkük'teki gelişmeden sonra petrol gelirlerinin yarı yarıya düştüğünü doğrulamıştı.
AA