Sadece mısra dizilişini değiştirerek şiiri ben şu şekilde okudum:
“Bakır tenli yayla kızları gördüm,
Bakır tenli yağız delikanlılar.
Ogün soyunup da
Ufka vardığı anda
Bakır oldu, canlı-cansız ne varsa
………………… kara gözlü çağlar.”
At üstünde koşanlar
Bakır tenli şu toprakta şehitler
Nebilerin nebisi
Bakır tenli sahabenin hepisi…”
(Bakırdan Tenler)
Mısra dizilişi, “yiğidin yoğurt yeyişi”dir yiğidine göre değişir. Ve genellikle şairler kendi okuyuş tarzlarına göre istif ederler mısralarını.
Şair İbrahim Terzioğlu da öyle yapmış. Mısralar en çok iki kelimeden oluşuyor. Çoğu kez tek kelimelik mısralar.
Tek kelimelik mısralar şiir sanatında vurucu ve etkili bir yöntemdir. Ama, doğrusu çok sık da kullanılmamalıdır. Çünkü bu “etki” ve “vurucu” gücünü kaybedebilir.
İbrahim Terzioğlu’nu tanımadan şiirlerini okusaydım, İbrahim Terzioğlu gibi bir kişiyi düşünürdüm, bu şiirlerin şairi olarak. Bir insan bunu bilerek yapamaz, yani kendini bu kadar gerçekçi ve yalın yazamaz.
Son sözü baştan söyleyiveren kişilere, halk arasında şirin bir argo ile “dobra” denilir. Bu aynı zamanda mertliği, açıksözlülüğü ve samimi olmayı da kapsayan bir kelimedir. İşte Terzioğlu böyle bir kişiliktir. Orijinal, özgün, eskilerin deyişiyle “kendine münhasır” bir şahsiyet.
Bir kamu kuruluşunun en tepesinde bulunduğu hâlde, şiir düşünüp, şiir yaşayabilen çok insan yokturk. Bu iddiada olan varsa da pek dikkate alınmaz söyledikleri. Terzioğlu, bir milyon nüfuslu bir beldenin iki numaralı yöneticisidir ve şiir vâdisinde iki kitabı vardır. Kitapları ciddiye alınacak kitaplardır.
* * *
Şiir, sanat geçmişimizin en önemli şubesidir. Ve yerlidir. Destan bizde gelenektir. Roman ve hikâye için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Biz hepimiz şairiz. Sıfır istisna ile hepimiz potansiyel şairiz. Kimimiz “medar’ı maişet” kaygısıyla şair tarafını erteler, bir kenara kaldırır. Buna rağmen vazgeçmez ozanlığından. Yeri geldiğinde de tetiğe basar:
“Ay bulutta bulutta
Mendilim kaldı dutta
Geleceksen gel gayri
Göynüm hâlâ umutta..”
Evinin avuç içi kadar bahçesine diktiği kadife çiçeklerinin kadife güzeli renklerine bakıp, dut ağacının dalları arasında kendine yer arayan aydedeyi seyrederken gönlündeki hasreti böyle basit kelimelerle, hiç şairâne olmadan, kolayca, su içer gibi rahat, söyleyiverir ve farkında olmadan iddiasız bir “söz âbidesini” diker, geçer.
İşte biz böyleyiz.
* * *
Bizim sembolistlerin pîri Ahmet Hâşim doğru tespitler yapmıştır ki, düşüncemiz aynıdır. Kim ne derse desin, şair bir gerçeğin habercisi değildir. Bir yasa koyucu da değildir. Şair, güzel bir olayın veya bir acının terennümcüsü de değildir. Onun söyledikleri, anlaşılsın, ibret alınsın diye söylenmiş sözler asla değildir. Şair anlaşılmak değil, hissedilmek için söyler. Söylediğini iyi hissettirebilmek için de malzemeleri vardır. Kâfiye, vezin, âhenk, yâni müzik onun yardımcılarıdır. Müzik, şiir okunurken yenilerin modası “fon müziği” asla değil, şiirin kendi musikisidir.
Şiir, söz ile müzik arasında bir güzel hâdisedir. Ki, güzeli “yedi uçmağ eder” yeryüzünü, Hz. Yunus’un dediği gibi.
* * *
Terzioğlu’nun kendine göre bir tarzı var. Bu tarzdır, kişiye özeldir, tartışılmaz. Fakat bazı klâsik kurallar vardır ki, bunların da gözardı edilmesi yanlış olur.
Şiirde mutlaka kelime tasarrufuna gidilmelidir. Mesela Dağlar şiiri dört sayfaya uzanan bir uzun şiir. Oysa bu şiir sadece dört mısra, sadece dört vurucu mısra
“…………………
Akşam olur
Gün soyunur sırtından
Tarla kızları geçer
Ki, tenleri bakırdan…”
Yeter bu kadar Bu mısralar müthiş. Daha önce söylenen sözleri, okuyucuyu bu mısralara hazırlamak için söylenmiş sözler olarak kabul etsek bile, bundan sonra söylenenler, yukardaki güzel mısraların etkisini unutturur, zayıflatır.
Bizim Destanımız için aynı şeyi söylemek mümkün. Şu kadarlık bir bölüm, tamamında anlatılan imajı sağlamaktadır.
“Altay’larda at kişnese
Tuna’dan bir ses gelir
Nakış nakış, ilmek ilmek
Gözlerimden yaş gelir
Buhara’dan bir kız gelmiş
Al kınalı elleri
(-Elleri al kınalı- değil)
Semerkand’da sultan imiş
Gözleri mor sürmeli
Gazne’de Mahmut olsam
Yâr beline dolansam
Hindistan’da Cihan Şah’a
Ulu bir Türk’ü sorsam.”
“Kırım” bendini şöyle anlar:
“Kırım’ın bahçesinde
Bülbül ötmekte, bülbül
Bâki’deki yârine
Nigâr bir sarışın gül…”
Ve şu kıtayı da final olarak düşünmüş, destanın zevkine varırdık:
“Fatih çıkmış semâlara
Bize seslenmekte ki
- İnsanlar fânidir,
Hizmetler bâki…”
Bunu ancak tarihini, vatanını, insanını seven bir hizmet ehli söyleyebilir.
* * *
Zengin şiir, derin ve etkili şiir, herkesin istediği yönde anlayabileceği şiirdir:
“Yazdım
Çizdim
Karaladım
Bir kapı araladım.”
(Kapı)
Uzaklarda yorgun argın
Al, yüreğim senin olsun
Buralarda aygın baygın
Al yüreğim senin olsun
(Yüreğim)
“Yüreğimi ödünç verdim
Alan geri vermiyor
Yüreksiz bedenimi
Artık kimse sevmiyor.”
(Yüreğim)
“Yorulmuş bedenim
Beynim hardadır
Ellerim ateşte
Gönlüm nardadır
Dizlerim tutmuyor
Ayak gitmiyor
Bu çileli ömrüm
Neden bitmiyor
Bülbül olan dilim
Güle mi hasret
Çınlıyor kulağım
Ey yâr merhamet
Ben ağladım
Kirpiklerim ıslandı
Deli gönlüm
Bir kapıya yaslandı
…………..”
(Hâlim)
Erzurum, Elazığ hayratlarını andıran bu mısralar, bu söyleyiş, bu tarz ne güzeldir. Keşke bütün kitap sadece bunlarla dolsa.
“Buralarda darda kaldım
Oralarda nerde kaldın
Turnam
Avuçlarım tende kaldı
Nefesimse sende kaldı
Yükseklerden uçup gittin
Derdime dert katıp gittin
Telli turnam sen nerdesin
Yad ellerde kiminlesin
Saçlarıma karlar yağdı
Dizlerim bak, fersiz kaldı
Herkes gitsin sen gitme, gel
Uzaklardan uzat bir el
Turnam…”
(Turnam)
Ne güzel bir söyleyiş. Sâde, basit, etkili. Halkın söylediği gibi
“Ben derdimi
Binbir dertle ölçerim.
Bir dert için
Binbir dertten geçerim.”
(Ben)
“Yüreğime hoş gelmişsiz
Yüreğim ay hoş gelmişsiz
Konağıma hoş gelmişsiz
Konağım ay hoşgelmişsiz
(Selâm)
Bu söyleyişler fevkalâde ilginç. Erzurum ağzıyla yani yöresel söylendiği halde ne kadar evrensel, ne kadar kuşatıcı, kucaklayıcı…
“Ben” adlı şiiri biz şöyle okuduk:
“Bir yaprak düşse
Ürperir bedenim
Kibrik olur kirpiklerim
Yanar bedenim.”
(Ben)
Ve “Gibi”yi şöyle okuyoruz:
“Yüreğime batıyorsun
Yüreğimi yakıyorsun
Yüreğimden akıyorsun
Coşkun nehirler gibi”
(Gibi)
“Ey uzun beyaz bulut
Al başımdan kederi
Ey uzak beyaz umut
Kavuştur sevenleri.”
(Umut)
* * *
İbrahim Terzioğlu 2001 yılında “Mavi Yıldız” adıyla bir kitap yayınladı. Orada başlayan tarzı “Bakırdan Tenler” ile gelişerek devam ediyor. Bu elbette iyiye işarettir.
İki kitap “Başlangıç” demektir. Terzioğlu iyi bir başlangıç yapmıştır. Halk ağzını bu kadar iyi bilmesi ciddi bir avantajdır. Komplekssiz bir kişiliği olması bir başka artısıdır.
Bilenler derler ki, şiir bir kristal tenceredir. Aşıklara aş kaynatır. Ve bir sacayağı üzerinde, yani üç ayaklı (en az) bir destek üzerinde oturursa kaynar, ateşe cevap verir. Bu üç ayağın biri kabiliyettir. İkinci ayak çevredir. üçüncü ayakise eğitimdir.
Terzioğlu’nda bu üçü de mevcut olduğuna göre, ondan daha da iyi şeyler beklemek hakkımız olmalı.
* * *
(Bakırdan Tenler, İbrahim Terzioğlu, Alp Yayınevi, Ank. 2006).