'Dezenformasyonla mücadele düzenlemesi' olarak bilinen Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'nin tümü üzerindeki görüşmeler TBMM Genel Kurulunda tamamlandı.
Dezenformasyonla mücadele yasası olarak bilinen basın kanunu ile bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair kanun teklifi hakkında tüm detaylar açıklandı.
DEZENFORMASYONLA MÜCADELE YASASI* HAKKINDA
*Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi
Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye Cumhuriyeti'nde de medya faaliyetleri yasal denetime ve kurallara uyulmaması halinde de yaptırımlara tabidir. Yeni iletişim araçlarını ve platformlarını konu alan hukuki düzenlemeler de teknolojiyle birlikte gelişmekte ve güncellenmektedir. İnternet medyasının ve sosyal ağların yaygınlaşması yeni potansiyeller kadar hak ihlallerini ve suistimalleri de beraberinde getirmektedir. Bireyin kişilik haklarından, devletin ulusal güvenliğe uzanan çeşitli alanlardaki gücü ve etkisi gün geçtikçe kontrolsüz biçimde artan yeni medya formları, hukukun üstünlüğü ilkesini tanıyan hiçbir ülkede denetimden, düzenlemeden ve yaptırımdan muaf değildir. İnternet tabanlı platformların denetlenemez ve sorgulanamaz kabul edildiği günler tüm dünya ile birlikte Türkiye Cumhuriyeti için de geride kalmıştır.
DEZENFORMASYONLA MÜCADELE YASASI AMAÇ VE KAPSAM
KAMUSAL HESAP VEREBİLİRLİK
internet haber sitelerinin süreli yayın kapsamına alınması Erişim Sağlayıcıları Birliği'nin görev ve yetki alanının genişletilmesi sosyal ağ sağlayıcılarının yükümlülük ve sorumluluklarına ilişkin ilave düzenlemeler yapılması anlık mesajlaşma uygulamaları gibi şebekeler üstü hizmetlere ilişkin gerekli düzenlemelerin yapılması amaçlanmaktadır. Erişim engelleme konusunda içerik ve yer sağlayıcının nerede bulunduğu ile değişen yetki farkının giderilmesi resmi ilan ve reklamların internet haber sitelerinde de belirli kurallar çerçevesinde yayınlanmasının sağlanması İnternet 'kamusal alan' niteliği taşımaktadır. Yasanın amacı burada hizmet veren platformlara, yayıncılara ve servis sağlayıcılara yükümlülükler getirmektir.
YASA NE GETİRİYOR?
- İnternet medyası yasal bir zemine oturuyor.
- İnternet medyası mensupları da basın kartı alıyor.
- Çocuklar korunuyor.
- Kişilik hakları korunuyor.
- Sosyal medya şirketlerinin temsilci atama sorunu çözülüyor.
- Yasaya uymayan platformlara reklam alamama cezası geliyor.
- Haber içeriğinde süreklilik korunuyor.
- Kasıtlı olarak yalan haber üretmek suç teşkil ediyor.
İNTERNET MEDYASI
İnternetten yayın yapanlar da gazeteler ve televizyon kanalları gibi Basın Kanunu kapsamına alınacak. Yeni yasa ile künye belirtmeksizin internet haberciliği yapmak mümkün olmayacak. Bir gazete için geçerli kurallar internet sitesi için de geçerli olacak. Dolayısıyla haber siteleri de içeriklerinden yasal olarak sorumlu tutulacak. Bu yasal zemin aynı zamanda internet medyasının ilan almak suretiyle gelirlere kavuşması anlamına da geliyor. Ek olarak “internet haber sitesi” ibaresi Basın Mevzuatı'na girecek. Böylece bu platformlarda çalışan kimseler artık Basın İş Kolu üzerinden mesleklerini icra edebilecekler. İnternet medyası bu güne kadar ticaret odalarına “telefoncu” “bilgisayarcı” hatta ''tesisatçı'' gibi faaliyet alanlarıyla ilgisiz alanlar üzerinden kaydediliyordu zira kendileri için tanımlanmış bir NACE Kodu yoktu.
BASIN MENSUPLARI
İnternet medyası mensupları basın kartı başvurusunda bulunabilecek. Bu yasaya dek internet merkezli haber sitelerinde çalışan medya emekçileri Basın Kanunu ile gazetecilere tanınan haklardan yararlanamamaktaydı. Gazetecilere tanınan hak ve imtiyazlardan faydalanmak için sahip olunması gereken Basın Kartı yeni yasayla birlikte şartları karşılayan internet habercilerine, spikerlerine, editörlerine ve yayıncılarına da verilebilecek. Dolayısıyla Basın Kanunu kapsamına alınmaları ile fiili durum, hukuki duruma uygun hale gelecek.
ÇOCUKLAR VE GENÇLER
Çocuklara yönelik uygulamalar konusunda ayrıştırılmış hizmet sunumunun sağlanması garanti altına alınacak. Çocukların, gençlerin ve ailenin, internetin yasa dışı içerikleri hakkında bilinçlendirilmesi ve güvenli kullanımı konusunda bilgilendirilmesi için Erişim Sağlayıcıları Birliği'ne ilave görevler verilecek. Önceki düzenlemeyle zararlı içeriklerin ortadan kaldırılmasında içerik ve yer sağlayıcısına aktif yükümlülük getirilmişti. Yeni sistem ile yükümlü taraflar arasına erişim sağlayıcıları da eklenecek. Bunun yanında bilinçlendirme çalışmalarının kapsamı genişletilecek ve yetkili kurumların sayısı artırılacak.
KİŞİLİK HAKLARI
Bir içerik için verilen kaldırma kararı, içeriğin her site ve platformdan kaldırılması için yeterli olacak. Kişilik hakkının zedelenmesi şikayeti ile Sulh Ceza Mahkemesi'ne başvuru yapıp içeriğin kaldırılması talebinde bulunan ve talebi mahkemece kabul edilen kişiler artık diğer siteler için başvuru yaptığında mevcut karar bu adresler için de uygulanacak. Her site için ayrı karar çıkarılması gerekmeyecek. Bu madde kapsamında hâkimin verdiği içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararına konu kişilik hakkının ihlaline ilişkin yayının başka internet adreslerinde de yayınlanması durumunda ilgili kişi tarafından Erişim Sağlayıcıları Birliği'ne müracaat edilmesi hâlinde mevcut karar bu adresler için de uygulanacak.
SOSYAL AĞ TEMSİLCİLERİ
Sosyal ağlara Türkiye ofisi açma ve ofisin yönetimine bir Türk vatandaşı atama zorunluluğu getirilecek. Belirli bir kullanıcı sayısı olan sosyal ağ şirketlerinin ülkemizde temsilci bulundurması daha önceki düzenlemeler ile zorunlu hale getirilmişti. Bu temsilcilerin Türk vatandaşı olmamaları ve Türkiye'de ikamet etmemeleri nedeniyle hukuki olarak muhatap bulamama sorunu devam etmişti. Yeni düzenleme ile sosyal ağlara Türkiye ofisi açma ve Türkiye temsilcisi bulundurma zorunluluğu getirilecek. Temsilcinin gerçek kişi olması hâlinde bu kişinin Türkiye'de mukim ve Türk vatandaşı olması gerekecek. Türkiye'den günlük erişimin on milyondan fazla olması halinde; yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcı tarafından belirlenen tüzel kişi veya gerçek temsilci, sosyal ağ sağlayıcının sorumlulukları saklı kalmak kaydıyla teknik, idari, hukuki ve mali yönden tam yetkili ve sorumlu olacak. Bu temsilcinin tüzel kişi olması halinde doğrudan sosyal ağ sağlayıcı tarafından sermaye şirketi şeklinde kurulan bir ofis olması da zorunlu hale gelecek.
REKLAM VERME YASAĞI
Sosyal medya şirketlerinin Türkiye Cumhuriyeti yasalarına uymaması halinde bu sosyal ağlara Türkiye'den reklam verme yasağı getirilecek. Bilindiği gibi sosyal ağların gelir modeli tamamen reklam almaya dayanmaktadır. Yeni yasa ile Türkiye Cumhuriyeti yasalarını tanımayan sosyal ağların Türkiye merkezli reklamları almalarının önüne geçilebilecek. Türkiye'de mukim vergi mükellefi gerçek ve tüzel kişilerin, ilgili yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcıya altı aya kadar reklam vermesinin yasaklanmasına karar verilebilecek. Kurallara uymayan sosyal medya şi̇rketleri̇ne, i̇nternet haber si̇teleri̇ne, i̇leti̇şi̇m platformlarına i̇dari̇ yaptırımlar uygulanacak. Bunların başında BTK’nın vereceği̇ i̇dari̇ para cezaları, yayın i̇çeri̇ği̇ni̇n çıkarılması gi̇bi̇ yaptırımlar söz konusu olmakla beraber Basın İlan Kurumu’nun ‘i̇lan geri̇rleri̇ni̇ kesmesi̇’ söz konusu olabi̇lecek. Yasa ile internet alanında kullanıcıyı cezalandırmak değil, sosyal ağ şirketlerini denetleyerek bu alanı güvenli̇ ve şeffaf kılmak hedeflenmektedir.
İÇERİKLERİN KORUNMASI
Haberin yayınlandığı hali ve uğradığı her değişikliği tarih bilgisi ile birlikte kaydetme zorunluluğu getirilecek. İnternet medyasında üretilen haber içerikleri, yayınlandıkları ilk hali ve uğradığı değişiklikleri kapsayacak şekilde internet medyasınca kayıt altında tutulacak. Böylece içerik cezai yaptırımdan sıyrılmak maksadıyla değiştirilemeyecek ya da silinemeyecek. Bu içerikten doğacak sorumluluklar açısından tarih tespiti mümkün hale getirilecek. Diyelim ki aleyhinize bir haber yayınlandı ve bu konudaki içerik sizin uyarınıza rağmen değiştirilmedi. Konu mahkemeye taşındı. Mahkeme içerikleri istedi. İçeriklerin değiştiğini ve aleyhinize olan içeriğin silindiğini düşünün. Davanız reddedildi ve haberi yapan ceza almaktan kurtuldu. Bu mağduriyet artık yaşanmayacak çünkü içeriğin tüm kayıtları tutulmak zorunda olacak. Kayıtlar tutulmazsa veya kayıtlara müdahale edilirse bu durumdan internet yayınını yapan medya kurumu sorumlu olacak.
YALAN HABER
TCK'ya eklenen yeni madde ile ‘halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma' suçu tanımlandı. TCK’ya "Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” başlığı ile Madde 217/A eklenecek. “(1) Sırf halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayan kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. (2) Suçun, failin gerçek kimliğini gizlemek suretiyle veya bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkraya göre verilen ceza yarı oranında artırılır."
YALAN HABER
'Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma' suçunun oluşması için 5 ana şart aranacak. Yeni düzenlemede suçun oluşması için şu beş şart aranacak: 1. Yayılan haber gerçek olmamalıdır. 2. Ülkenin güvenliği ve kamu sağlığı ile ilgili olmalıdır. 3. Halk arasında panik, korku ve endişe oluşturma kastı taşımalıdır. 4. Kamu barışını bozmaya elverişli olmalıdır. 5. Aleni (yani ilgisi olmayan kişilere ulaşabilir) olmalıdır. İtibar suikasti ve sosyal medya mağduriyetlerinin artması ile devletler "ultima ratio" yani “son çare” olarak meseleyi suç kapsamına almaktadır. Ülkemizde getirilen düzenleme de bu doğrultuda geliştirilen çözümlerden farklı değildir. TCK'ya eklenen yeni madde ile ‘halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma' suçu tanımlanacak.
YALAN HABER
'Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma' suçunun oluşması için 5 ana şart aranacak. Sosyal medya şirketlerinin yapılan yargılama ve soruşturmalarda kullanıcı bilgilerini bildirmemesi veya kullanıcılara yanıltıcı bilgi sunmamaları konusunda etkin bir uyarı yapmaması devletleri bu alanda kamu düzenini sağlamak için suç ihdas etmeye yöneltmiştir. Düzenleme bir kimsenin “yalan söylemesi” durumuna indirgenebilecek nitelikte değildir. Zira söz konusu yalanın toplumu etkileyecek düzeye gelmesi halinde dahi bu eylem ancak diğer 4 şartın da oluşması halinde suç olarak görülmektedir. Bu maddenin ''dar yorumlanabileceği'' yönündeki kaygılar bu anlamda yersiz kalmaktadır. ''İfade” kapsamındaki suçların çoğu gibi araçsallaştırılması riskine dikkat çekilmesine karşın bu bağlamdaki dosyaların pek çoğunda değerlendirme kriterleri Yargıtay’ın yaklaşımlarına ve AYM’nin kararlarına göre gelişmektedir.
YALAN HABER
TCK'ya eklenen yeni madde ile cezalandırma değil uyarma ve davranış değişikliğine sevk etme hedeflenecek. Bilmeden yanlış bir bilgiyi yaymak, bir resim üzerinde oynamak, gerçek olmayan içerik üretmek, ses veya fotomontaj yapmak suç olarak nitelendirilmemektedir. Suç niteliği atfedilen alan oldukça sınırlı ve belirgin olma özelliği taşımaktadır. Verilecek ceza 1-3 yıl arasında olduğu için işlendiğinde ertelenmesi, paraya çevrilmesi veya hapis dışında bir yaptırıma tabi tutulması mümkündür. Yargılama sonunda ceza verilse bile hapis yolu kapalıdır. Zira bu cezanın infazı yoktur. Bu da yapılan düzenleme ile yalan haberi bilerek yayan kimse dahil bu tip eylemlerde bulunan kişileri cezalandırmanın değil uyarmanın ve davranış değişikliğine sevk etmenin hedeflediğini göstermektedir. Suçun niteliği itibarıyla tutuklama kararı da verilemeyecektir ve karar temyize açık olacaktır.
ÖZET
Ülkemizde haber üreten ve yayın yapan internet medyası sosyal ağ şirketleri halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayan kuruluşlar ve kişiler Medyada 'Dezenformasyonla Mücadele Yasası', 'Sosyal Medya Yasası' ve ne yazık ki 'Sansür Yasası' olarak isimlendirilen Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi ile faaliyetlerinden sorumlu tutulmakta ve kamusal bir alan olan internetin denetlenebilmesi, sorumluluk sahibi ve etik bir tutumun yaygınlaştırılması ve internet kullanıcılarının her türlü suistimalden, ihlalden ve saldırıdan korunması hedeflenmektedir. Bu bilgi notu, yasanın kapsamına ve uygulanmasına ilişkin soruları, itirazları ve eleştirileri yanıtlamak için oluşturulmuştur. Detaylı bilgi için Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin web sitesi üzerinden kanun teklifinin metnine ulaşabilirsiniz: Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi