Sinemalarda gösterimde olan “Sultanın Sırrı” filminde Sultan İkinci Abdülhamid Han’ın Alman mühendis Paul Groskopf’ta hazırlattığı ve şifreli bir sandıkta sakladığı iddia edilen, Amerikalı ajanların ele geçirmek için mücadele ettiği petrol bölgelerini gösteren harita, “Abdülhamid’in Mirası: Petrol ve Arazi” isimli kitapta yayınlandı.
Timaş tarafından yayınlanan, Doç. Dr. Arzu Terzi tarafından kaleme alınan kitapta, Sultan Abdülhamid döneminde yapılan petrol arama çalışmaları ayrıntılı olarak ele alınarak inceleniyor. Kitapta Alman mühendis Paul Groskopf’tun hazırladığı harita ile birlikte bölgeden çekilmiş fotoğraflara da yer veriliyor. Kitapta yayınlanan fotoğraflar İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde bulunan Yıldız Abdülhamid dönemi albümlerinden seçilmiş ve büyük bir bölümü ilk kez yayınlanmış.
Bağdat-Musul petrollerinin I. Dünya savaşından itibaren başlayan süreçte radikal bir şekilde elden çıkışı hakkında pek çok yayın yapıldığını belirten Doç. Dr. Arzu Terzi, “Ancak meselenin bu boyutu kadar konunun kaynağını teşkil eden ve zamanın süper güçlerinin bu bölgedeki petrole ilgisinin artmaya başladığı dönem olan Sultan II. Abdülhamid devrine ait bilgilerin de etraflıca öğrenilmesi bugünkü siyasî gelişmelere bakış açısının netleşmesi bakımından son derece önemlidir.” dedi.
Bu dönemde meseleyi sadece petrol yataklarının çıkarma ve işletme imtiyazının padişahın şahsi emlakına geçirilmesi şeklinde değerlendirmenin doğru bir yaklaşım olmadığını ifade eden Doç. Dr. Terzi, şunları söyledi: “Çünkü bu petrol yataklarının çoğunun da içinde bulunduğu bölgedeki arazinin büyük bir kısmının padişah adına şahsî mülk haline getirilmesi de son derece önem taşımaktadır. Zira, bölgedeki büyük mücadelenin önemli bir kısmı petrol için yapılmakla birlikte, geçmiş asırlardan bu yana tartışmasız bir şekilde verimliliği bilinen toprakların ve Fırat ve Dicle’nin taşımacılık ve sulamada oynayacağı rolün aynı mücadeleye etkileri de yadsınamaz bir gerçektir.”
Petrol ve Bağdat Musul’da bulunan padişah arazileriyle ilgili çalışmaları sırasında Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde tasnifi tamamlanan belgelerin araştırmaya açılmasıyla, konuyla ilgili çok önemli bilgi ve belgelerin de ortaya çıktığını belirten Terzi “Bu durum araştırmanın derinleşerek devam ettirilmesi ve daha kapsamlı bir şekilde meselinin ortaya konmasını gerekli kılmıştır. Yapılan çalışmada ulaşılan önemli tespitlerin paylaşılması gerektiği düşüncesiyle elde edilen bilgiler Graskoph’un petrol haritasıyla birlikte ilk defa ilim âlemine sunulmuştur” ifadelerini kullandı.
Konunun daha iyi anlaşılmasını sağlamak amacıyla II. Abdülhamid döneminde çekilmiş fotoğrafların da kitabında ilk kez kullanılarak ilim âlemine sunulduğunu söyleyen Doç. Dr. Terzi, sözlerini şöyle tamamladı: “Kitapta kullandığım haritalardan biri de Alman Mühendis Graskopf’un hazırladığı bölge petrollerini gösteren haritadır. Bu harita dünyada ilk kez tarafımızdan 2003 yılında Tarih ve Düşünce dergisinde yayınlanmıştır. Aynı harita daha sonra Başbakanlık Devlet Arşivleri tarafından Osmanlı Döneminde Irak, kitabında neşredilmiştir. Haritada Alman Mühendis tarafından kuyular yuvarlak içine alınarak gösterilmiştir. Bu durum mühendisin raporunda da açıkça belirtilmiştir. Ancak Devlet Arşivleri haritayı yayınlarken yerleşim yerlerini göstermek amacıyla konmuş yuvarlak işaretleri de petrol araştırmaları yapılan yerler olarak değerlendirmiştir. Dolayısıyla bu neşir yanlıştır. Bundan dolayı kitabımızda Graskopf’un gerçek haritasını okuyuculara sunuyoruz.”