Cumhur İttifakı ortakları AK Parti ve MHP'nin uzun süredir üzerinde çalıştığı, Milletvekili Seçimi Kanunu başta olmak üzere seçimle ilgili bazı kanunlarda değişiklik öngören 15 maddelik düzenleme iki partinin ortak yasa teklifi olarak dün TBMM Başkanlığı'na sunuldu.
Seçim barajını yüzde 7'ye düşürmekle birlikte ittifak sisteminin milletvekili paylaşımında radikal değişiklikleri öngören kanun teklifi AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Hayati Yazıcı ve MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız tarafından dün açıklandı. Teklifte yer alan belli başlı düzenlemeler şöyle:
BARAJ YÜZDE 7: Genel seçimlerde milletvekili çıkarabilmek için aşılması gereken seçim barajı yüzde 10'dan yüzde 7'ye düşürüldü. Seçim ittifakı yapılması halinde yüzde 7'lik barajın hesaplanmasında ittifak yapan siyasi partilerin aldıkları geçerli oyların toplamı esas alınacak ve bu siyasi partiler için ayrıca baraj hesaplaması yapılmayacak. AK Parti kaynakları, bu düzenlemede özellikle son seçimlerde CHP seçmeninin HDP'ye barajı aşabilmesi için verdiği "emanet oyların" da etkili olduğunu belirtiyor.
VEKİL DAĞILIMI: İttifakın aldığı oy toplamı yüzde 7'yi geçtiği takdirde, seçim çevrelerinde milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak içinde yer alan her bir partinin o seçim çevresinde aldığı oy sayısı dikkate alınarak d'Hondt sistemine göre yapılacak. Yani ittifak olarak yüzde 7 barajını geçen partiler, seçim bölgesinde gerekli oy oranına ulaşmadan, içinde bulunduğu ittifakın "artık oy"undan faydalanarak milletvekili çıkaramayacak. Her parti, kendi oyuyla milletvekili çıkaracak ve bu yolla her siyasi partinin kendi amblemi ile seçime girmesi teşvik edilecek.
TRANSFER ÖNLEMİ: TBMM'de grubunun bulunması artık seçime katılma hakkı elde etmede bir anlam taşımayacak. CHP, 2018 seçimlerine katılabilmesi için TBMM'de beş milletvekili olan İYİ Parti'ye 15 vekil transfer etmişti. Seçime katılma yeterliliği elde eden partinin bir sonraki seçimlere katılabilmesi için, Siyasi Partiler Kanunu'nda öngörülen ve parti tüzüğünde belirtilen süreler içerisinde ilçe, il ve büyük kongrelerini üst üste iki defadan fazla ihmal etmemiş olması gerekecek.
KIDEM YERİNE KURA: Mevcut sistemde il seçim kurulu, il merkezinde görev yapan en kıdemli hâkimin başkanlığında merkez ilçe seçim kurulu başkanlarından sonra gelen en kıdemli iki üyeden oluşuyor. Yapılacak düzenleme ile bir başkan, iki asıl ve iki de yedek üyeden oluşacak il seçim kurulları, artık il merkezinde görev yapan ve 1. sınıfa ayrılmış hakimler arasından ilk derece adli yargı adalet komisyonunca yapılan kura çekimiyle tespit edilecek.
500 BİN VATANDAŞA OY İMKÂNI: Yerel seçimlerde seçmenin yerleşim yeri adresine göre oluşturulan bir yıl önceki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme işlemleri yapılacak. Adresi kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde gözükmeyenler, en son seçmen olduğu adrese göre seçmen listelerine kaydedilecek. Türkiye'de bu durumda 500 bin vatandaş bulunduğu ifade ediliyor.
D'HONDT SİSTEMİ NEDİR?
D'Hondt sistemi, Belçikalı hukukçu ve matematikçi Victor D'Hondt tarafından 1878'de tasarlanmış nispi temsil sistemidir. Türkiye’de 1961’den bu yana –1965 Millet Meclisi genel seçimi ile 1966 Millet Meclisi ara seçimi dışında– bütün milletvekili genel ve ara seçimlerinde d’Hondt sistemi uygulanmıştır; günümüzde de yürürlükte olan sistem budur.[1]
Arjantin, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Doğu Timor, Ekvador, Finlandiya, Galler, Hırvatistan, İskoçya, İsrail, İzlanda, Japonya, Kolombiya, Macaristan, Makedonya, Paraguay, Polonya, Portekiz, Romanya, Sırbistan, Slovenya, Şili, KKTC'de uygulanan seçim yöntemidir.
D'HONTSİSTEMİ NASIL ÇALIŞIYOR?
Örnek bir hesaplamaya göre, yedi milletvekili çıkaracak bir seçim bölgesinde A partisi 60 bin, B partisi 25 bin, C partisi de 14 bin oy almış olsun. Her partinin aldığı oy toplamı, sırasıyla 1’e, 2’ye, 3’e, 4’e bölünür ve o seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısına ulaşıncaya kadar bu işleme devam edilir.
A partisine birinci olduğu için bir milletvekili verilir. A partisinin oyu ikiye bölünür. A partisinin oyu hala en çok olduğu için A partisinin oyu bu sefer üçe bölünür. (60000/3=20000)
Bu işlemden sonra en çok oy B partisinde olduğu için B’ye bir milletvekili verilir ve oyu ikiye bölünür. (25000/2=12500) Kalan sayılar arasında en büyük A olduğu için bir milletvekili daha verilir ve A’nın oyu bu defa dörde bölünür. (60000/4=15000)
Ortaya çıkan sayılar arasında en büyük oy yine A’nın oyu olduğundan yine bir milletvekili verilir ve bu kez de oyları beşe bölünür (60000/5=12000). Bu işlemden sonra en büyük oy C’ye aittir ve C’nin hanesine bir milletvekili eklenir; C’nin oyları ikiye bölünür (14000/2=7000). Bu yedinci ve son işlem sonucunda en büyük sayı B’ye ait olduğu için son milletvekilliğini B partisi alır.
Sonuç olarak, bu bölgeden A Partisi dört, B Partisi iki, C Partisi de bir milletvekili çıkarır.
KONYA'DA VEKİL SAYISI ETKİLENİR Mİ?
Son yapılan milletvekili seçimlerinde Konya'da 1 milyon 543 bin 959 kişiden 1 milyon 382 bini oy kullandı.
Kullanılan oyların yüzde 74,9'unu Cumhur İttifakı milletvekilleri aldı.
KONYA 2018 MİLLETVEKİLİ SEÇİMİ SONUÇLARI:
- AK Parti oyların 804 bin 75'ini,
- MHP oyların 209 bin 665'ini,
- CHP oyların 130 bin 874'ünü,
- İYİ Parti oyların 121 bin 299'unu,
- HDP oyların 50 bin 166'sını almıştı.