ANKARA (AA) - YEŞİM SERT KARAASLAN - Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) halen deneysel olarak uygulanan yeni yöntemle özellikle patlama sonucu görme yetisini kaybeden gaziler, beyinlerine takılacak özel bir çip sayesinde tekrar renkleri, objeleri ve hareketleri önemli ölçüde seçebilecek. İlk sonuçları, bilimsel makalelerle açıklanan yeni yöntem, üç yıl içinde herhangi bir komplikasyon görülmemesi halinde uygulanmaya başlanacak.
Bu kapsamda, Gaziler Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde tedavisi devam eden görme yetisini kaybeden gazilerin, beyin fonksiyonlarını geliştirmeye yönelik özel programlarla görme rehabilitasyonu yapılarak hazırlıklar başlatıldı.
Sağlık Bakanlığı Gaziler Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Eğitim ve Araştırma Hastanesi Başhekim Yardımcısı Uzman Dr. Ayşe Turan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, görme rehabilitasyonu alanında en iyi uygulamaların yapıldığını belirterek "körlükle mücadele" konusunda da dünyada hem genetik hem teknolojik çalışmaların çok hızlı ilerleme gösterdiğini söyledi.
Türkiye'nin devlet olarak sağlık alanında en ileri uygulamalardan ilk olarak gazilerin faydalanması yönünde bir politika izlediğini vurgulayan Turan, bu kapsamda görme engeli bulunan gazilere yönelik, yurt dışında yürütülen çalışmaların içinde yer aldıklarını bildirdi. Turan, henüz klinik düzeyde olan çalışmaların hayata geçirilmesiyle uygulama için gazilerin de bu sürece hazırlıklı olması gerektiğinin altını çizdi.
Çok şiddetli patlama ya da kurşun isabet etmesine bağlı görme yetisini kaybeden gazilerin yaşam kalitelerinin korunabilmesi ve beyin fonksiyonlarının azalmaması için özel bir çalışma yapılması gerektiğini anlatan Turan, "Gazilerimizin beyin çalışmalarını güçlendirmek amacıyla bir ay süren bir program uyguluyoruz. Programda, üç boyutlu ortamda hareket edebilme, dengenin sağlanabilmesi, yürüme, İngilizce ve bilgisayar programlarını öğrenme gibi çeşitli çalışmalar yapıldı." dedi.
Turan, müzik dinleme, ritim tutma ve şarkı söyleme şeklindeki uygulamaların adeta beyne vitamin benzeri destek sağlayıp haraketli hale getirdiğinin fonksiyonel MR çalışmalarıyla ispatlandığını anlattı.
- Sağlık Bakanlığı harekete geçti
Turan, beyin fonksiyonları geliştirilen gazilerin, yurt dışında klinik düzeyde yürütülen özel bir yöntemden yararlanmasına olanak sağlandığına işaret ederek şöyle devam etti:
"Yurt dışında 'kortikal implant' diye isimlendirilen beyin içine yerleştirilen çip uygulamaları yapılmaya başlandı. Aynı zamanda 'retinal protez' diye isimlendirilen gözün içine yerleştirilen çiplerin de uygulanması ülkemizde başarıyla yapılmaktadır. Beyin ile elektronik sistemlerin işbirliği yaptığı çalışmalar, çok ileri yeni uygulamalardır. Şu anda deneysel amaçlı olarak kısıtlı sayıda insanda yapılıyor.
Deneysel olarak Amerika Birleşik Devletleri askeri teşkilatı DARPA Enstitüsü'nde kortikal implant uygulamaları, bazı gönüllü Amerikalı gazilere takıldı ancak bu uygulamaların herkese açılması için üç yıl bekleme süresi verildi. Bu üç yıl içinde beyinde iltihaplanma gibi bir komplikasyon olmaması, tepki olarak, takılan aleti vücudun atmaması halinde uygulanabilir bir yöntem olarak tedavi seçenekleri arasında yer alacak. Bu teknolojinin uygulanabilmesiyle Türkiye'de de gazilerimizin söz konusu yöntemden yararlanabilmesi amacıyla beyin fonksiyonlarına yönelik sürekli uyarı modelli hazırlık yapılıyor."
Gazilerin beyin fonksiyonlarının geliştirildiğini ve vücut kullanım gücünün artırılabilmesi için rehabilitasyon çalışmaları yürütüldüğünü aktaran Turan, "Türkiye'de ilk defa psikolog, hukukçu, fizik tedavi ve göz uzmanı, sosyal hizmet, spor ve özel eğitim uzmanlarıyla tam teşekküllü 20 kişilik geniş bir ekip oluşturuldu. Bu ekip, Türkiye'de ilk defa körlükle Mücadele Ulusal Referans Merkezi'ni meydana getirdi. Bu ekibin çalışmasıyla her gazimiz bir databanka kaydediliyor, ihtiyaçları belirleniyor ve kişiye özel tedavi ve rehabilitasyon eğitimi uygulanıyor." dedi.
- "Renkli tam görme ve hareketler tespit edildi"
Turan, söz konusu her iki yöntemin görme yetisini kaybeden gazilerin tekrar görebilmeleri için önemli bir tedavi seçeneği olacağına işaret ederek şunları söyledi:
"İki değişik model söz konusu. Modellerden biri Türkiye'de de başarı ile uygulanmaktadır. Türkiye'de 20 kadar hastaya retina üzerine takılan protezlerle özellikle 'tavuk karası' denilen hastalarda başarılı sonuçlar elde edildi. İlk yapılan çalışmalar, hiç ışık görmeyenlerin bir miktar ışık ve hareket seçebildiğini ortaya koydu ancak ABD'de henüz deneysel olarak yapılan modelde ise renkli görme ve hareketlerin tespit edildiği bilgisi alındı. Bilimsel makaleler bunu gösterdi. Bu sonuç, hepimizi heyecanlandırdı. Bu yöntemde, 'interface' denilen beyin-makine ile birbiriyle karşılaşma ve algılama sistemleri kuruluyor. Beyin çalışmalarında diğer duyulara yönelik başarılar da elde edildi. Felçli olan kişilerin kol protezleri, ayak protezleri beyinden verilen komut ile çalıştırılması başarıldı. Elektronik robotik kıyafetlerin içinde yürüme sağlandı."
Yöntemden yararlanması öngörülen gazilerin genellikle komando olduğunu ve komandoların beyinlerinin son derece aktif olmasının da tedavi başarısını artırdığını vurgulayan Turan, "Bu nedenle gazilerimizin beyinlerini özel çalışmalarla uyur değil uyanık tutmak için çalışma yapıyoruz." dedi.
- "Eşimi ve doğacak çocuğumu görmek istiyorum"
Yöntemden yararlanmak için çalışmalarda yer alan gazilerden Jandarma Komando Yemliha İnci de Mardin'de Jandarma Özel Harekat birliğinde görev yaparken, Derik ilçesinde teröristlerle girilen çatışmada yaralandığını belirterek "Kafamdan kurşun yedim, kafamdan girdi, sağ gözümden çıktı. Şu an iki gözümle de göremiyorum." diye konuştu.
İnci, söz konusu yöntemin şifa olmasını temenni ettiklerini ifade ederek "2015'te görme yetimi kaybettim. O günden bugüne en çok eşimi görmeyi özledim ve şu an annesinin karnında olan çocuğumu görmek istiyorum. Yeni komandoyu görmek istiyorum. Şu an 5 aylık, annesinin karnında, 4 ay sonra dünyaya gelecek. O da asker olacak. Bana en büyük hediye, onun da komando olması olacak inşallah." sözleriyle duygularını anlattı.
- "Denizi, çimenleri, her şeyi görmek istiyorum"
Gazilerden Jandarma Komanda Hakan Gökmen, Tunceli Ovacık'ta görev yaparken bir operasyonda el yapımı patlayıcının infilak etmesi sonucu yaralandığını ve gözlerini kaybettiğini anlatarak "Tedaviyi sabırsızlıkla bekliyorum. Bu yöntem, Türkiye'ye de geldiği zaman ben ve görme engelli gazi arkadaşlarıma da uygulanacak. İnşallah başarılı bir sonuç elde edilir, çok umutluyuz." dedi.
Gözlerinin açılması halinde ilk olarak ailesini tekrar görmek istediğini vurgulayan Gökmen, "Daha sonra denizi, çimenleri her şeyi görmek istiyorum, Çok özledim her şeyi." diye konuştu.
- "Aynı karanlıkta 7/24 yaşıyoruz. Bunun değişmesini arzuluyorum"
Polis memuru Ali Osman Metin de Mardin Midyat'ta bombalı araçla yapılan saldırıda iki gözünü kaybettiğine dikkati çekerek "1,5 yıldır göremiyorum. Ateş düştüğü yeri yakıyor. Umutla bekliyoruz, mücadele ediyoruz." dedi.
Evli ve iki çocuk babası olan Metin, görme yetisine tekrar kavuşması halinde önce ailesini görmek istediğini dile getirerek "Her adımı yaşamak istiyorum. Aynı karanlıkta 7/24 yaşıyoruz. Bunun değişmesini arzuluyorum." diye konuştu.
Metin, bazı bürokratik engellerin kaldırılmasını, gaziler ile ilgili kanunların tek çatı altında toplanmasını ve tedavi imkanlarından da prosedüre takılmadan faydalanmak istediklerini kaydetti.
AA