İSTANBUL (AA) - BEKİR GÜRDAMAR - Son dönemde döviz kurunda yaşanan artışın manipülatif bir hareket olduğu belirtilirken, TL'deki yüksek oranlı değer kayıplarının, genellikle Asya piyasalarının kapanışı ile Avrupa piyasalarının açılışı arasında gerçekleşen işlemlerle meydana geldiği dikkati çekiyor.
Piyasalarda derinliğin ve işlem hacminin az olduğu dönemlerde döviz kurlarında görülen hızlı yükselişler, yatırımcı algısı ve piyasaların yüksek işlem hacimli bölümlerini de olumsuz yönde etkiliyor.
Bu yılın ilk işlem günü ile hızlı bir şekilde yükselişe geçen dolar/TL, özellikle piyasalarda derinliğin ve buna bağlı olarak işlem hacminin az olduğu saat dilimlerinde etkisini artıran spekülatif işlemlerle bugüne kadar rekorlarını geliştirerek değer kazanmaya devam etti.
Son dönemde yaşanan TL'deki yüksek oranlı değer kayıplarının, ağırlıkla Asya piyasalarının kapanışı ile Avrupa piyasalarının açılışı arasında gerçekleşen işlemlerle meydana geldiği de dikkati çekiyor.
Yıla 3,53 seviyelerinden başlayan dolar/TL, 2017'nin ilk işlem gününde yurt içi piyasaların kapanmasının ardından hızlanan yükselişi ile günü 3,55'e yakın tamamlamıştı. 3 Ocak'ta ise Avrupa piyasalarının işleme açılacağı dakikalarda hızla yükselen dolar/TL, gün içinde 3,6050'ye kadar çıktı.
Dolar/TL 3,60 seviyesini 3 Ocak'ta aşsa da 3,60-3,70 arasında 4 işlem günü geçirdi. Dolar/TL'nin 3,70 seviyesini aşması, bu haftanın ilk işlem gününde saat 09.00'da başlayan hızlı yükselişin Avrupa piyasalarından destek bulması ile gerçekleşti.
10 Ocak'ta da saat 09.00'da yüzde 1'e yakın sıçrama gerçekleştiren dolar/TL, analistlerin direnç olarak nitelendirdiği 3,75'i aştı. Yurt içi piyasaların kapanışı ile yükseliş eğilimini sürdürerek ABD piyasalarında rekorunu 3,7987'ye taşıyan dolar/TL, bugün Tokyo piyasalarında, Türkiye'nin bankalararası piyasasının açılışına yakın 3,90 sınırına kadar yükseldi.
- "Bir taşla iki kuş vuran çok uluslu şirketler"
Analistler, kurlardaki hareketliliğin, özellikle bu hafta başından beri düşük hacimli bölümlerde dikkate değer bir şekilde artmasının tartışmasız bir gerçek olduğunu ancak bunun TL'deki değer kaybı ve sonuçlarını değiştirmediğini söyledi.
Kurda yaşanan tırmanışa bakıldığında, başka ülkelerde yatırımları bulunan bazı çok uluslu şirketlerin bu hareketliliklerden önemli avantajlar elde ettiğini belirten analistler, bu şirketlerin, düşük fiyattan aldıkları dövizi yüksek fiyat üzerinden kara dönüştürerek içeride bilançolarını güçlendirdiğini, ardından uygun gördükleri pozisyonda yeniden alıcı olarak piyasaya girdiğini anlattı.
Analistler, çok uluslu şirketlerin tekrar aldıkları dövizi bu kez diğer ülkelerdeki işletmelerine aktardığını, böylece “bir taşla iki kuş vurduklarını" ifade ederek, bu mekanizma sayesinde bilançolarını düzeltip Türkiye’deki aktif hanelerini de güçlendirdiklerini, yaklaşık 200 milyon dolarlık bir işlem hacmiyle kurda 2-3 kuruşluk oynama sağladıklarını vurguladı.
- "TCMB kararlı bir duruş sergilemeli"
Piyasada "carry trade" adı verilen ve "düşük faizli ülkeden borçlanarak daha yüksek faiz getirisi olan ülkelere borç verme" olarak özetlenebilecek para hareketinin de yurt içinde düşük faiz, diğer bazı gelişmekte olan ülkelerdeki yüksek faiz politikası nedeniyle kurumsal yatırımcılar tarafından kullanıldığı ifade ediliyor.
Analistler, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) dünkü zorunlu karşılıklardaki düzenlemeleri ve bankaların borç alma limitlerini azaltma adımlarının bunun gibi hareketleri sınırlama amaçlı olduğunu ifade ederek, TCMB Para Politikası Kurulu’nun (PPK), 24 Ocak’ta toplanacağını ve kararlı bir duruş sergilemesi gerektiğini kaydetti.
- "Faiz koridoru benzeri bir uygulamalara geri dönülebilir"
Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burak Saltoğlu, kurlardaki hızlı yükselişin altında Türkiye ile ilgili nedenler de bulunduğunu ifade ederek, "Birincisi iç politik belirsizlik, ikinci neden Fitch'in olası not indiriminin fiyatlara girişi, üçüncüsü ise enflasyonun artışı ve en azından gelecek birkaç ayda artma eğiliminin devamı beklentisi. Buna bağlı olarak TCMB'nin enflasyona ve kura tepki vermekte gecikeceği düşüncesi diyebilirim. Sıraladığımız bu nedenlerden iç ve dış politika etkilerine tepki veremeyeceğimize göre sorunu içerideki etkilerle sınırlamak önemli." şeklinde konuştu.
Öncelikle enflasyonun daha da artacağı beklentisinin önüne geçmek gerektiğini belirten Saltoğlu, "Bu TL'nin maliyetini artırmak şeklinde olabilir. Kalıcı yüksek faiz artışlarına alternatifler de aranabilir. Örneğin, bence faiz koridoru benzeri bir uygulamaya geri dönülebilir. Çok ani ve kalıcı faiz artışları yerine, TL'ye geçici daraltıcı etkiler uygulanabilir ki TL'yi satmanın maliyeti olsun." dedi.
- "Enflasyon seviyelerine yaklaşan bir TL faizi volatililteyi azaltır"
Prof. Dr. Burak Saltoğlu, özel sektörün açık pozisyonu hakkında güvenilir, şeffaf bilgilerin edinilmesi ve belki de kısmen paylaşılmasının önemli olduğunu vurgulayarak, "Ekonomi yönetiminin, bu tür durumlara, tek bir kanaldan ve kafa karıştırmadan açıklama yapması son derece önemli." ifadesini kullandı.
Bu tur durumlarda her türlü ülke para birimine özgü spekülatif ataklar olabileceğini belirten Saltoğlu, "Yakın zamanda bu hareketler poundda yaşandı, geçmişte Malezya ringiti yaşadı, Rusya rublesi de öyle... Bize özgü bakmak yanıltıcı olabilir. Spekülatif harekete tepki, eğer ciddi rezervimiz olmuş olsaydı bunları satmak olabilirdi ama maalesef yok." diye konuştu.
TL'nin maliyeti ile oynamak dışında kısa vadeli çözümün olmadığını vurgulayan şunları kaydetti:
"Bu da mümkünse kalıcı olmayan bir hamle ile TL'nin çekiciliğini artırarak yapılmalı. Yurt dışı kaynaklı eğer bir giriş bekliyorsak onu hızlandırabiliriz. Ama ezber çözüm gibi görünmekle beraber, gelinen nokta itibarıyla en azından gelecek dönem enflasyon seviyelerine yaklaşan bir TL faizi volatililteyi azaltır. "
- "Çözümün tek anahtarı TCMB değil"
İstanbul Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kerem Alkin de Fed'in para politikasındaki sıkılaştırma süreci, ABD'de 20 Ocak'ta başlayacak başkan Donald Trump döneminin ekonomi ve dış politika tercihlerinin ne olacağına ilişkin belirsizlik ve Türkiye'nin döviz arzıyla ilgili sıkıntı yaşamasının kurların ateşinin yükselmesine neden olduğunu anlattı.
Alkin, ekonomide normal şartlarda döviz kurlarındaki dalgalanmanın ekonomide varolan bir sıkıntının göstergesi olduğuna işaret ederek, şu değerlendirmelerde bulundu:
"Eğer ekonomide sıkıntı olsaydı o zaman sadece döviz kurları değil, Türk hazine tahvillerinin risk primi olan CDS oranlarının da çok hızlı yükselmesi gerekirdi. Ayrıca, Türk tahvillerinin 2 ve 10 yıl vadeli olanlarının ikinci el piyasa faiz oranlarının yükselmesi ve Borsa İstanbul'da da hissedilir sert bir düşüş yaşanması gerekirdi. Enteresandır, döviz kurunda bu hareket yaşanırken, ne CDS'ler ne 2 ve 10 yıl vadeli tahvilin ikinci el faizi ne de BIST 100 endeksi bu tabloyu teyit ediyor. Dolayısıyla göstergelerden 3 tanesinde dünya ve Türkiye'deki piyasa risklerine bağlı olarak makul bir hareket varken, sadece döviz kurlarında bu kadar sert bir hareket söz konusuysa bu manipülatif bir hareket olduğunu çok net kanıtlar."
Bu süreçte para ve maliye politikası alanıyla ilgili her türlü imkanın devreye alınması gerektiğini belirten Alkin, çözümün tek anahtarının TCMB ve sadece para politikası araçları değil, kurlardaki yükselişin engellenmesi için aynı zamanda maliye politikası araçlarının da devreye alınması gerektiğini söyledi.
- "1994'te süper faizli bono kullanılmıştı"
Prof. Dr. Kerem Alkin, TL'nin reel getirisini artıracak tedbirler alınması gerektiğini, bununla ilgili olarak Türkiye'nin geçmişinde sonuç vermiş çalışmalar bulunduğunu, 1994 krizindeki "süper faizli bono"nun bunlardan biri olduğunu anlattı.
Vatandaşın döviz kurlarının hiçbir zaman böyle bir getiri sağlamayacağına ikna olması ile koşa koşa elindeki dövizi bozdurup bonolar aldığını belirten Alkin, "Amacımız, vatandaşın döviz bozdurmaya devam etmesini sağlayarak yurt dışından kaynaklanan küçük meblağlı (200-250 milyon dolar) etkileri bertaraf etmek." dedi.
TL'nin reel getirisini artıracak tedbirlerle dışarıdan gelen manipülatif atağın sakinleştirilebileceğini vurgulayan Alkin, ayrıca, bankalardaki TL cinsi mevduat ve katılım hesaplarına uygulanan gelir vergisi stopajının bir süreliğine sıfırlanabileceği önerisinde bulundu.
Alkin, hisse senedi piyasasını da cazip hale getirecek küçük değişiklikler yapılabileceğini ifade ederek, "Bu adımlarla dövizde olan vatandaşa 'ben aptal mıyım, burada TL cinsinden yatırım araçlarında büyük bir cazibe var, ben buraya yöneleyim' dedirttiğimiz anda kurda sakinleşme başlar." dedi.
AA