ANKARA (AA) – ERKAN AVCI - Dünyada son yüzyılda farklı ülkelerde yaşanan çok sayıda yıkıcı depremde yüz binlerce kişi hayatını kaybederken bir o kadarı da evsiz kaldı.
AA muhabirinin ABD Jeolojik Araştırmalar Merkezinden derlediği bilgilere göre, son yüzyılda dünya tarihinin en şiddetli 10 depremi Güney Amerika ve Asya-Pasifik ülkelerinde yaşandı.
- Kaydedilen en şiddetli deprem 9,5 büyüklüğünde
Şili'de 22 Mayıs 1960'ta meydana gelen deprem, dünya tarihinde bugüne kadarki kaydedilen en şiddetli deprem olarak biliniyor. 9,5 büyüklüğündeki deprem, yaklaşık bin kilometrelik bir alanda hissedildi. Depremde bin 655 kişi hayatını kaybederken binlerce insan yaralandı, milyonlarca kişi evsiz kaldı. Deprem Şili'de 550 milyon dolarlık hasara neden oldu.
Deprem sonucu oluşan tsunami, 10 bin kilometrelik alana yayılarak Hawaii, Japonya ve Filipinler'e kadar ulaştı. Dev dalgalar sonucu Hawaii'de 61, Japonya'da 138, Filipinler'de de 32 kişi yaşamını yitirdi.
Ülkenin güneyinde bulunan Puyehue Yanardağı da depremden etkilenirken sarsıntı sonrası yanardağ haftalarca aktif kaldı.
- En şiddetli ikinci deprem 3 dakika sürdü
Alaska'da 28 Mart 1964'te meydana gelen 9,2 büyüklüğündeki deprem, en şiddetli ikinci deprem olarak kayıtlara geçti. 3 dakika süren deprem, tsunamiyi tetikledi. Sarsıntı ve ardından oluşan dev dalgalar, 128 kişinin hayatını kaybetmesine sebep olurken yaklaşık 310 milyon dolarlık hasar oluşturdu.
Bu şiddetteki bir depremde az sayıda can kaybı yaşanması mucize olarak değerlendirildi.
- Endonezya'daki deprem 14 ülkeyi etkiledi
Sumatra'da 26 Aralık 2004'te meydana gelen deprem ise bugüne kadarki en uzun süren deprem olarak biliniyor.
9,1 büyüklüğündeki deprem, yaklaşık 10 dakika sürdü. Sarsıntı sonucunda oluşan metrelerce yüksekliğindeki dev dalgalar, Endonezya'nın yanı sıra Asya'nın kuzeyi ve Afrika’nın doğusunda 14 ülkeyi etkiledi.
Yaklaşık 230 bin kişinin hayatını kaybettiği deprem, en çok ölüme yol açan doğal afetlerden biri olarak kabul ediliyor. Deprem ve tsunami nedeniyle 1 milyon 700 milyon insan evsiz kaldı.
- 9 büyüklüğündeki deprem nükleer santralde sızıntı oluşturdu
En fazla depremin yaşandığı ülkelerden biri olan Japonya'nın Tohoku bölgesinde 11 Mart 2011'de meydana gelen deprem, ülkedeki bugüne kadarki en şiddetli deprem olarak tarihe geçti.
Ülkenin kuzeydoğusundaki Miyagi eyaletinin 130 kilometre doğusunda, denizin 24 kilometre altında meydana gelen deprem, 9 büyüklüğündeydi. Okyanus tabanında 1 kilometrelik kırık oluşturan depremin ardından ülkenin kuzeydoğu kıyılarında tsunami yaşandı.
Deprem ve sonrasında tsunaminin neden olduğu 19 bin can kaybına bir de Fukuşima nükleer santralinde meydana gelen sızıntı eklendi. Nükleer reaktörlerin ağır hasar alması sonucu yayılan radyasyona engel olunamadı.
- 1 milyon dolar hasar oluştu, can kaybı yaşanmadı
Rusya'nın kuzeydoğusundaki Kamçatka'da 4 Kasım 1952'de 9 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Hawaii kıyılarında yüksek dalgaların oluşmasına neden olan depremde herhangi bir can kaybı yaşanmadı ancak 1 milyon dolarlık maddi hasar oluştu.
- Şili depremi 1,8 milyon insanı etkiledi
Şili'de 27 Şubat 2010'da yerin 35 kilometre altında oluşan 8,8 büyüklüğündeki depremde 500'den fazla insan hayatını kaybetti, binlerce kişi yaralandı.
Deprem sonrası oluşan tsunami, Şili'nin yanı sıra Peru, Ekvador, Kolombiya, Kosta Rika ve Panama gibi Latin Amerika ülkelerini de vurdu.
1,8 milyon insanı etkileyen deprem, 30 milyar dolarlık da ekonomik hasara neden oldu. Depremde 500 binden fazla ev tamir edilemeyecek şekilde hasar gördü.
- Ekvador-Kolombiya kıyıları 8,8 büyüklüğündeki depremle sarsıldı
Ekvador ve Kolombiya kıyıları yakınlarında 31 Ocak 1906'da meydana gelen 8,8 büyüklüğündeki depremde, yaklaşık bin kişi yaşamını yitirdi.
Depremin akabinde oluşan tsunami, okyanusu geçerek Japonya'ya kadar ulaştı.
- Alaska'daki deprem tsunamiyi tetikledi
Alaska'nın Rat Adaları açıklarında 4 Şubat 1965'te 8,7 büyüklüğünde deprem kaydedildi. Deprem 10 metre yüksekliğinde tsunamiye neden oldu. Dalgalar Hawaii'nin ardından Japonya'ya kadar ulaştı. Küçük çapta hasara yol açan depremde can kaybı yaşanmadı.
- Endonezya üç ay arayla ikinci yıkıcı depremi yaşadı
Ülkenin kuzeybatısında bulunan Sumatra, Aralık 2004'te 9,1 büyüklüğündeki yıkıcı depremin yaralarını sarmaya çalışırken yaklaşık 3 ay sonra bir kez daha sarsıldı.
Sumatra'da 28 Mart 2005'te yerin 30 kilometre altında 8,6 büyüklüğünde deprem kaydedildi.
Afette bin 400'den fazla insan hayatını kaybederken depremin tetiklediği tsunami nedeniyle yüzlerce kişi yaralandı.
- Tibet'te yüzlerce bina ve tapınak hasar gördü
Tibet'te 15 Ağustos 1950'da yaşanan 8,6 büyüklüğündeki depremde en az bin 500 kişi öldü. Çin ve Hindistan'da birçok şehri de etkileyen deprem, heyelanlara da yol açtı. Bunun sonucunda yüzlerce bina ve tapınak zarar gördü.
- Büyüklüğüne oranla yıkımı çok depremler
Son yüzyılda büyüklüğü daha küçük ancak neden olduğu can kaybı çok daha fazla depremler de yaşandı. Bu depremlerden bazıları şöyle sıralanıyor:
- Haiti Depremi – 2010
Dünyada son yüzyıl içinde en fazla ölüme yol açan depremlerden biri 12 Ocak 2010'da Haiti'de yaşandı. Ülkenin güneyinde meydana gelen 7 büyüklüğündeki depremde resmi rakamlara göre 316 bin kişi öldü, 300 bin kişi yaralandı. Büyük bir yıkıma neden olan depremde 1,3 milyon kişi evsiz kaldı.
- Çin Depremi – 1976
Çin'in Tangşan bölgesi, 27 Temmuz 1976'da 7,5 büyüklüğündeki depremle harabeye döndü. Başkent Pekin'i de etkileyen depremde 243 bin kişi yaşamını yitirdi. Ölenlerin sayısının açıklanandan çok daha fazla olduğu ileri sürüldü. Depremde yaklaşık 800 bin kişi de yaralandı.
- Haiyuan Depremi – 1920
Çin, binlerce insanın yaşamını yitirdiği başka bir depremi de 16 Aralık 1920'de yaşadı. Haiyuan bölgesini yerle bir eden 7,8 büyüklüğündeki depremde 200 bin kişi öldü. Depremin tetiklediği heyelanlar sonucu da bazı köyler haritadan silindi, bazı nehirlerin yataklarının yönü değişti.
- Aşkabat Depremi – 1948
O dönemde Sovyetler Birliği sınırları içinde yer alan Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat'ta 5 Ekim 1948'de meydana gelen 7,3 büyüklüğündeki depremde 110 bin kişi hayatını kaybetti.
- Nepal Depremi - 2015
Nepal'de 25 Nisan 2015’te meydana gelen 7,8 büyüklüğündeki depremde yaklaşık 8 bin kişi yaşamını yitirdi, 19 binden fazla kişi yaralandı. Depremde Katmandu Vadisi'ndeki binlerce yıllık kültür mirası da hasar gördü.
- Türkiye'deki depremler
Dünyanın aktif deprem kuşaklarından Alp-Himalaya kuşağı üzerinde yer alan Türkiye'de de yıkıcı depremler yaşandı.
Bunlardan en büyüğü, 26 Aralık 1939'da Erzincan'da meydana geldi. 7,8 büyüklüğündeki depremde 33 bin kişi yaşamını yitirdi. Yerin 20 kilometre derinliğinde meydana gelen ve 52 saniye süren depremde okul, hastane gibi kamu binaları da dahil 100 binden fazla yapı yerle bir oldu.
Türkiye'deki bir diğer yıkıcı büyük deprem, 17 Ağustos 1999'da yaşandı. Ülkenin kuzeybatısında etkili olan 7,6 şiddetindeki deprem, özellikle İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Yalova şehirlerinde büyük yıkımlara neden oldu. Depremde 17 binden fazla insan hayatını kaybederken, 500 bin kişi evsiz kaldı.
AA