ANKARA (AA) - MURAT TEMİZER - Rus ekonomisinde, düşen petrol fiyatları ve Avrupa ülkelerinin uyguladığı yaptırımlar nedeniyle son iki yılda büyük düşüş yaşanıyor. Bu durum, Rusya ile yakın ilişkiler içindeki diğer ülkelerin ekonomilerini de olumsuz etkiliyor.
Avrupa Birliği’nin (AB) Rusya'ya Temmuz 2014’ten bu yana Ukrayna'daki uluslararası hukuka aykırı eylemleri nedeniyle uyguladığı yaptırımlar, Rus ekonomisini oldukça sarstı. 30 dolar seviyesine kadar gerileyen petrol fiyatları ve buna paralel olarak rubledeki değer kaybı, Rus ekonomisi üzerinde neredeyse bir çöküş yaşanmasına neden oldu. Rusya'daki bu durum, dış ticaretlerinin büyük kısmını Rusya ile gerçekleştiren ülkelerin ekonomilerini de olumsuz etkiledi.
Washington merkezli düşünce kuruluşu Brookings Enstitüsü Uzmanı ve ABD'nin eski Bakü Büyükelçisi Richard Kauzlarich AA muhabirine yaptığı açıklamada, Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) üyesi devletlerin Rus ekonomisinin kötü gidişatı ve rublenin değer kaybından olumsuz etkilendiğini ancak bunun her ülke için aynı oranda olmadığını söyledi.
Rusya’nın dış politikada enerjiyi bir politik silah olarak kullandığını vurgulayan Kauzlarich, bunun da Litvanya, Letonya, Estonya ve Türkiye’yi etkilediğini bildirdi.
Orta Asya Kafkasya Enstitüsü Uzmanı Gareth Jenkins de Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bağımsızlığını kazanan birçok ülkenin Rusya’yla ekonomik bağları bulunduğunu anımsatarak, "Bağımsızlığını kazanan birçok ülke Rusya’yla ekonomik bağları nedeniyle olumsuz etkileniyor" diye konuştu.
- Para birimleri dolar karşısında ezildi
Rusya’nın kendi para birimi olan ruble son bir yılda dolar karşısında yaklaşık yüzde 130’luk değer kaybı yaşadı.
Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesiyle Moskova’yla ilişkileri zayıflayan Ukrayna’nın para birimi grivnada, 2014 yılından bugüne dolar karşısında yüzde 224’lük rekor değer kaybı oldu. Kazakistan tengesi yüzde 133, Belarus rublesi yüzde 126, Azerbaycan manatı yüzde 101,2, Kırgızistan somu yüzde 51 ve Ermenistan dramı yüzde 23 değer kaybına uğradı.
Gürcistan para birimi larinin dolar karşısında değer kaybı ise yüzde 43’ü buldu, Moldova leyi yüzde 52,6, Tacikistan somonisi yüzde 65, Özbekistan somu yüzde 29 ve Türkmenistan manatı yüzde 23 değer kaybı yaşadı.
- Enflasyon tavan yaptı
Ekonomik ve politik ilişkileriyle Rusya’ya yakınlığıyla bilinen bu devletlerin 2014 yılına kıyasla 2015 enflasyon oranları da arttı.
Moskova’nın enflasyonu 2014’te yüzde 7,8 iken 2015’te yüzde 15,4’e yükseldi.
Önceki yıl yüzde 12,1 olan Ukrayna’nın enflasyon oranı 2015’te yüzde 49’a yükseldi. Bu oran Türkmenistan’da yüzde 11’den yüzde 16’ya, Tacikistan’da yüzde 6,1’den yüzde 8,9’a, Ermenistan’da yüzde 3’ten yüzde 5,6’ya, Gürcistan’da yüzde 3,1’den yüzde 4,1’e ve Azerbaycan’da yüzde 1,5’ten yüzde 3,9’a çıktı.
Kazakistan ve Belarus’un enflasyon oranları ise düşüş gösterdi. Kazakistan’ın 2014’te yüzde 6,6 olan enflasyon oranı geçen yıl yüzde 5,3’e, Belarus’un yüzde 18,3 olan enflasyon oranı ise yüzde 15’e geriledi.
Gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) oranlarının değişimi de dikkati çeken diğer veriler oldu. Rusya’da GSYH son iki yılda yaklaşık yüzde 4 azaldı.
Kazakistan’da 2013 yılında yüzde 6’lık büyüme gösteren GSYH 2015 itibarıyla yüzde 1,5’e, Gürcistan’da yüzde 3,3’ten yüzde 2’ye, Ermenistan’da yüzde 3,5’den yüzde 2,5’e, Tacikistan’da yüzde 7,4’ten yüzde 3’e, Azerbaycan’da yüzde 5,8’den yüzde 4’e geriledi.
Belarus’ta 2015’te GSYH yüzde 3,6 azalırken, Moldova’da yüzde 1 ve Ukrayna’da yüzde ise 11 düştü.
- İhracat rakamları çöküşe geçti
Brüksel'deki Carnegie Enstitüsü'nde Enerji Uzmanı David Livingston da Rusya’nın AEB ve Orta Asya ülkeleriyle dış ticaretinin büyük ortaklıklara rağmen öngörülemeyecek şekilde düştüğünü söyledi.
Livingston, ancak bu ülkelerin en önemli ihracat partnerinin hala Rusya olduğunu bildirdi.
Toplam ihracatında Rusya’nın payı yüzde 42,2 olan Belarus’un toplam ihracatı 2014’te 35 milyar dolarken 2015’te 28 milyar dolara geriledi. Kazakistan’ın toplam ihracatında Rusya’nın payı yüzde 12,1 iken ülkenin 2014’te 80 milyar dolar olan ihracat geliri 2015’te 45 milyar dolara indi. Rusya’nın yüzde 18,2 toplam paya sahip olduğu Ukrayna ihracatı ise 2014’te toplam 54 milyar dolarken 2015’te 37 milyar dolara düştü.
- Ekonomik gidişat ithalatı da vurdu
Söz konusu ülkeler, en fazla ithalatı yine Rusya ile yapıyor. İthalatında yüzde 32,2’lik Rusya payı bulunan Kazakistan’ın 2014’te 43 milyar dolar olan ithalatı geçen yıl 31 milyar dolara geriledi.
Moskova’nın yüzde 23 marj sahibi olduğu Ukrayna ithalatı da 2014’te 54,3 milyar dolardan 2015’te 37 milyar dolara düşüş sergiledi.
Rusya’nın, ithalatında yüzde 54,6’lık paya sahip olduğu Belarus’un ithalatı da 38 milyar dolardan 29 milyar dolara düştü. İthalatında yüzde 13,5 Rus payı bulunan Moldova’nın ithalatı da 5 milyar dolardan 4 milyar dolara geriledi.
AA