İSTANBUL (AA) - ZEYNEP RAKİPOĞLU - Osmanlı döneminde uygulanan ezan, kamet, Kur'an-ı Kerim, ilahiler, kasideler ve duaların okunduğu ramazan ayının kadim saray geleneği "enderun usulü teravih" programı, İstanbul'daki 30 camide uygulanacak.
Osmanlı sarayında alimlerin ve musikişinasların yetiştirildiği Enderun Mektebinde ortaya çıkan ve sonrasında birçok camiye yayılan enderun usulü teravih, 11 ayın sultanı ramazanın hoş ritüelleri arasında yer almaya devam ediyor.
Osmanlı iç teşkilatında, sarayda, Hırka-i Saadet'te, saray camileri ve mescitler ile selatin camileri başta olmak üzere büyük camilerde ve dergahlarda uygulanan ve Anadolu'ya yayılan dini bir gelenek olan enderun teravihe İstanbulluların ilgisi giderek artıyor.
Uzun teravih namazlarını ilahi, salavat ve tekbirlerle güzelleştiren, beş ayrı makam icra edilerek kılınan, 70-80 yıl öncesinin ramazanlarında İstanbul'un bütün camilerinde ve konaklarında uygulanan bir gelenek olan teravihin bu şekli, ramazana ayrı bir güzellik katıyor.
- Türk musikisinin makamları ve ilahilerle süsleniyor
AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, 1831 yılının ramazan ayında, musikişinas padişahlardan Sultan II. Mahmud'un da bulunduğu, müezzinliğini Türk musikisinin dahi ismi Hamamizade İsmail Dede Efendi'nin yaptığı, saray baş imamı Zeynel Abidin Efendi'nin kıldırdığı teravih, enderun usulünün ilk örneğiydi.
Kadim ramazan geleneği enderun usulü teravihin özelliği, namazın her dört rekatının, Türk musikisinin farklı makamlarında kılınması ve bu makamlardaki ilahilerle de süslenmesi.
İmamın takip edeceği makamlardan her dört rekatta bir ramazanın ruhuna uygun, namazın huşu ve coşkusunu artırmak için dinlenme anlamına gelen tervihalarda ise eğitimli ve güzel sesli müezzinler topluluğunca ilahilerin okunması adetine "Cumhur Müezzinliği" ismi veriliyor. Saray dışında en çok Eyüpsultan Camisinde kılınıyor olması sebebiyle de bestekarların "Eyyübi" lakabını taşıdığı belirtiliyor.
- Salavatlarla farklı makamlara geçiliyor
Osmanlı'nın köklü geleneklerinden enderun teravihte, öncelikle müezzinin getirdiği kamet ile yatsı namazının "hicaz" veya "uşşak" makamında kılınacağı belirleniyor.
Namaz kılınırken baş müezzinin makamlar arasındaki geçişi salavat çekerek yaptığı enderun teravihte, imam baş müezzinin makamından 4 rekat kıldırıyor, yine aynı makamdan ilahi okunuyor. Tekrar baş müezzin diğer makamdan salavat getirerek, imamın o makamdan namazı kıldırmasını sağlıyor.
Makamları klasik Türk musikisinin en önemli ismi olan Itri'ye dayanan enderun usulü teravihte en çok "hicaz", "segah", "isfahan", "uşşak" ve "acemaşiran" makamları kullanılırken, vitir namazı "segah" makamında kılınıyor.
- Enderun geleneği 30 camide sürdürülecek
Yakın yıllara kadar kentin sayılı birkaç camisinde yaşatılan enderun usulü teravih namazı, İstanbul Müftülüğünce bu yıl kentin 11 ilçesindeki 30 camide, ramazanın belirli günlerinde eda edilecek.
Buna göre; Bağcılar'da Yeşilbağ Ulu Camisinde, Bahçelievler'de Yenibosna Merkez Camisinde, Başakşehir'de İmam Azam Camisi, Tunahan Camisi, Hz. Hüseyin Camisi, Bahçeşehir Camisi ve Hoca Ahmet Yesevi Camisinde, Eyülsultan Camisinde, Fatih'te Fatih Camisi, Sultanahmet Camisi ve Süleymaniye Camisinde, Kağıthane'de Çağlayan Yeni Camisi, Çeliktepe Merkez Camisi, Ortabayır Merkez Camisi, Çeliktepe Aydınlar Camisi ve Cumhuriyet Camisinde, Küçükçekmece'de Yavuz Selim Camisi ve Çamlıkaltı Mehmet Akif Camisinde, Sancaktepe'de Fatma Fitnat Hanım Camisi, Yenidoğan Merkez Camisi, Samandıra Ebubekir Sıddık Camisi ve Abdurrahmangazi Camisinde, Sultanbeyli'de Katipoğlu Camisinde, Şişli'de Mecidiyeköy Merkez Camisi, Fulya Balçık Camisi, Osman Sağnak Camisi, Şişli Camisi ve Kuştepe Camisinde, Zeytinburnu'nda ise Seyitnizam Camisinde enderun usulü teravih namazı kılınacak.
Bunlardan Eyüpsultan Camisi, Sultan Ahmet Camisi ve Fatih Camisinde ise enderun usulü teravih programı, ramazan ayı boyunca sürdürülecek.
- 97 camide hatimle teravih kılınacak
Öte yandan, ramazan boyunca İstanbul'un 35 ilçesindeki 358 camide Sakal-ı Şerif ziyaret edilebilecek. Kentin tüm ilçelerinde 247 camide itikafa girilecek, 97 camide ise hatimle teravih namazı kıldırılacak.
Ayrıca, 23 ilçedeki 42 camide ise güzel sesli seçkin hafızlar tarafından özel ramazan mukabeleleri okunacak, vaizler cüzün özet tefsiri yapılacak. Nerede kimlerin vaaz vereceği ile mukabele okuyacak seçkin hafızların isim listeleri hazırlandı ve bunlara göre planlama yapıldı.
Etkinliklerin yapılacağı ilçe ve camilerin isimlerini listeler halinde yayımlayan İstanbul Müftülüğü, böylece her camide farklı bir ramazan idraki ve algısı oluşmasını amaçlıyor.