İflah olmaz hastalığımız: Uydurma Kelimeler-1

Ruhsal, parasal, soyut, boyut, yaşam, eğilim;

Ya bunlar Türkçe değil, yahut ben Türk değilim.

Oysa halis Türk benim, bunlar işgalcilerim,

Allah Türk’e acısın, yalnız bunu dilerim.

Necip Fazıl Kısakürek

1970’li yıllardan itibaren bizde kullanılmaya başlanan uydurma kelimeler için dönemin Türk Dil Kurumu tarafından “Öztürkçe Kelimeler Sözlüğü” adlı bir sözlük hazırlanmıştı ve bu sözlükte 3850 tane uydurma kelime bulunuyordu. Yani, 650.000 kelimelik söz varlığına sahip olan dilimiz, 3850 kelimeye mahkûm edilmişti.

Sözde sadeleştirme, aslında uydurma… Türkçenin en büyük ızdıraplarından biri…

Dünyada hiçbir dilin “öz” ile başlayan farklı bir biçimi yoktur; Özingilizce, Özalmanca, Özfransızca… gibi. Sanki bizim kullandığımız Türkçe “üvey”miş de, biz “öz” olanı bilmiyormuşuz…

Hep merak eder dururdum, bu kelimeler acaba diğer Türk lehçelerinde de kullanılıyor muydu? Eski Kültür ve Turizm Bakanlarmızdan Namık Kemal Zeybek’in öncülüğünde hazırlanan “Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü” adlı eser imdadıma yetişti.

İki ciltten oluşan bu eserin birinci cildi sözlük ve gramer, ikinci cildi ise dizin olarak düzenlenmişti. Birinci cildin sözlük kısmında yer alan karşılıklı iki sayfa üzerindeki on adet sütunda Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Başkurt Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Özbek Türkçesi, Tatar Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Uygur Türkçesi ile Rusça bulunuyordu.

Eserdeki kelimeler, Türkiye Türkçesindeki sıraya göre sunulmuştu. Dokuz büyük Türk lehçesinin yanında Rusçaya da yer verilmiş olması, Orta Asya’daki Türk topluluklarının Rusçadan ne kadar etkilendiklerini görmek açısından gayet isabetli bir karardı.

Aklıma takılan kelimelerin tamamını tek tek kontrol ettiğimde vardığım sonuç şuydu: Uydurma kelimelerin bir tanesi bile, -Türkiye Türkçesi hariç- Türk lehçelerinin hiçbirinde kullanılmıyordu.

Yukarıdaki listede yer alan imkân, imla, ihtimal ve cevap kelimelerinde de görüldüğü üzere, Türkiye Türkçesi dışındaki sekiz büyük Türk lehçesinin hiçbirinde; olanak, yazım, olasılık ve yanıt kelimeleri kullanılmamaktadır.