Ürünlerin, ilaçların saklama koşulları düzenli yapılan stabilite testleri ile belirlenir. Ambalaj malzemesi üzerinde de belirtilmesi zorunludur.
Saklama koşul ve ortamları 4 gruptan oluşur. Bu ortamlar, oda sıcaklığı, serin yer, buzdolabı ve derin dondurucu olarak adlandırılır.
Türkiye uluslararası standartlara göre ılıman kuşağında sayılır. Sıcaklık değeri yıllık ortalamaya göre +25/-2 derece, rutubet olarak da %65 RH/-5 olarak kabul edilir.
Oda sıcaklığı ise 25 derece ve altı sıcaklıktadır. Bu da 15-25 derece arasıdır. Bir çok ürün bu sıcaklıkta saklanır. Bu ürün grupları, tablet, kapsül, mikropellet, draje, şurup, ampül, gargaralar, pomat, krem v.s. Evlerimizde oda sıcaklığı 25 derecenin üzerine çıktığı zamanlar olduğundan, ilaçların serin odalarda bulundurmalarını önermeliyiz.
Serin yer olarak tanımlanan sıcaklık ise 8-15 derece arasıdır. Bu ortam ülkemizde genellikle doğal olarak bulunmaz. Ancak güneş görmeyen alanlarda, gölgede ve loş alanlar serin yer olarak değerlendirilir. Serin ortamı devamlı sağlamada devamlılık oluşturulamadığı için, ilaçların raf ömrü düşürülerek oda sıcaklığında saklanması koşulları tercih edilmektedir. Kontrolsüz bir ortamı önermek yerine raf ömrünü düşürmek daha akıllı bulunmaktadır.
Buzdolabı şartları 2-8 derece arasıdır. Buzdolabının. gövde içi sıcaklığı şayet doğru dağılımlı ise bu sıcaklıkta var sayılır. Bu sıcaklık tüm ürünler için geçerli değildir. Ancak bir çok biyoteknolojik ürün, birçok yarı katı ürünler ve çok az katı formlar ve özel efervesan formlar bu sıcaklıkta saklanır. Şurupların bu sıcaklıkta saklanması genellikle doğru olmaz. Şeker veren formların bir çoğunda 2-8 derece arasında saklandığında 6-8 ay gibi bir sürenin sonunda kristallenme başlar. Bu nedenle bir çok üründe şeker yerine gliserin ve propilenglikol ile hazırlanmaktadır. Kristallenme bir bakıma kimyasal bozulmayı tetikler.
Soğuk zincir, buzdolabı şartlarından da soğuk şartlardır. Özel kaplarda nakil olması gerekir. Ancak ilaç taşınması ve nakli hızlı yapıldığı varsayılırsa donmuş su kaplarının eşliğinde yapılmaktadır. Oysa soğuk zincir dendiğinde soğuk (2 derecenin altı bir sıcaklık) ve doğal ortamla hiç temas etmeyecek bir ambalaj içinde taşınması gerekir. Organ nakilleri gibi.
Derin dondurucu şartları -25 derece ve altı sıcaklıklardır. Genellikle referans maddelerin saklanması için kullanılır. Bu sıcaklık değeri kimyasal reaksiyonların yürümediği ya da çok düşük hızda sürdüğü varsayıldığı içindir.
Esas konumuz ilacın saklanma koşulları olduğundan bu konu üzerinde yoğunlaşmalıyız. Bir ilaç üretim yapıldığı yerde rafa konulmasından dağıtım kanalına, oradan eczaneye ulaşımı, eczaneden hastaya ulaşması ve kullanımının tamamlandığı süreç ve şartlar bizleri ilgilendirmektedir.
İlaç firmasından ecza deposuna, ecza deposundan eczaneye, eczaneden hastaya ulaşıncaya kadar, hastanın da kullanıp bitirinceye kadar ki aşamalarda gerekli koşul ve şartlar sağlanmalı, kurallara uyulmalıdır.
İlaçların son kullanma tarihlerine kadar etkilerini kaybetmemeleri için uygun şartlarda muhafaza edilmesi gerekir.
Ecza depolarında, eczanenin deposunda ve eczanede nem, ısı ve buzdolabı kontrolleri düzenli olarak yapılmalı ve kayıtları tutulmalıdır.
Oda sıcaklığında saklanan ilaçlar da, depo, eczane ve evlerde sıcaklık 25 derecenin altında, uygun nem 60 ın altında olmalıdır.
Buzdolabın da 2-8 derece arasında saklanacak ilaçlar minimum 2, maksimum 8 derecede bulundurulmalıdır.
Depo ve eczanelerde, miyadı uzun olanlar arka, yakın olanlar önde bulundurulmalı. Depo ve eczaneler de kullanılan programlarda, miadının bitimine 3 ay kalan ilaçlar için erken uyarı sistemi bulunmalıdır.
İlaçların taşınması ve bulundurulması aşamasında zorunlu saklama ve taşıma şartları sağlanmıyorsa ilacın stabilitesi değişir. Uygun olmayan şartlar etkileşmeye ve kimyasal reaksiyonun başlamasına neden olur. Her farmatolojik şekil için gerekli saklama koşulu dışında ilacın ömrü kısalır, etkisi azalır veya tamamen ilaç olmaktan çıkmış olabilir.