ANKARA (AA) - MEHMET ALACA - Irak’ta ABD ve diğer ülkelerin güçlerinin çıkarılmasını öngören yasa tasarısıyla ilgili tartışmalar sürüyor. ABD-İran çekişmesinin sonucu olarak değerlendirilen yasa tasarısının parlamentoda çoğunluğun sağlanamaması ve ABD'nin baskıları nedeniyle onaylanmayacağı belirtiliyor. ABD güçlerinin ülkeden çıkarılması durumunda ise Irak'ın kendi güvenlik kaynaklarıyla terör örgütleri DEAŞ ve PKK gibi tehditlere karşı koyamayacağı iddia ediliyor.
ABD Başkanı Donald Trump, 26 Aralık'ta Iraklı yetkililerden habersiz Anbar'daki Ayn'ül Esed askeri üssüne yaptığı ziyarette Amerikan güçlerinin ülkeden çıkmayacağını açıkladı.
Irak'taki Sünni ve Kürt politikacılar ziyaretle ilgili sessizliğini korurken, Trump'ın ziyaretinden ve ABD'nin Irak'taki varlığından rahatsız olan Şii gruplar ABD güçlerini ülkeden çıkarmak için meclisten yasa çıkarma kararı aldı.
Şii lider Mukteda es-Sadr öncülüğündeki Sairun koalisyonu, İran'a yakınlığıyla bilinen Hadi el-Amiri liderliğindeki Fetih grubu ve eski Başbakan Nuri el-Maliki'nin Kanun Devleti Koalisyonu ocak ayında ülkedeki ABD ve diğer yabancı güçlerin çıkarılmasını öngören yasa tasarısı hazırladı.
Terör örgütü DEAŞ'ın yenilgiye uğratılmasının ardından, ülkede yabancı güçlere ihtiyaç duyulmadığı iddia edilirken yasanın çıktığı tarihten bir yıla kadar, askeri üsler de dahil olmak üzere Irak'taki ABD'li ve diğer yabancı askerlerle danışman ve eğitmenlerin varlığının sonra erdirilmesi gerekiyor.
Trump'ın daha sonra yaptığı açıklamada, Irak'taki Amerikan askerlerini "İran'ı izlemek" için tutacaklarını söylemesi ve ABD'nin Suriye'den askerlerini çekme kararı sonrası güçlerini Irak'ın özellikle kuzeyi ve batısında yer alan askeri üslere yerleştirmeyi planladığı yönündeki iddialar tepkiyi artırdı.
Irak Cumhurbaşkanı Berhem Salih, ABD askerlerinin "İran'ı izleme" görevine ilişkin Trump'ın kendilerinden herhangi bir izin almadığını belirtti. Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi ise "Topraklarımızın herhangi bir ülke tarafından başka ülkelere saldırılması için kullanılmasını kabul etmeyiz." dedi.
Irak'taki en büyük dini otoritelerden Ayetullah Ali Sistani de komşu ülkelere zarar verecek eylemlerde Irak topraklarının kullanılmasını reddettiklerini söyledi.
Öte yandan, Haşdi Şabi milis grubunun parçası Asaib Ehl'il Hak’ın lideri Kays el-Hazali, ABD'nin parlamento ve Irak halkının iradesine uymaması halinde Amerikan varlığının güç kullanılarak çıkarılacağını ifade etti.
- Tasarının nedeni İran baskısı
Yasa tasarısının zamanlamasına dikkat çeken uzmanlar, tasarının İran baskısından kaynaklandığını düşünüyor.
Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mesut Özcan, yasa tasarısını Trump'ın tutumuna yönelik rahatsızlık kaynaklı bir değerlendirme olarak görmek gerektiğini ve grupların farklı saiklerle tasarıyı desteklediklerini vurguladı.
Özcan, "Sairun Irak milliyetçiliği gibi argümanlarla bunu gündeme getiriyor çünkü Sadr grubu geçmişten beri Amerika'nın Irak'ta bulunmasına muhalefet ediyor. Diğerleri ise İran’ın baskıları nedeniyle böyle şeyleri gündeme getiriyor." şeklinde konuştu.
Ortadoğu Araştırmalar Merkezi (ORSAM) Irak Koordinatörü Bilgay Duman ise Irak'ta ABD ile İran arasında ciddi bir çekişme olduğunu belirterek, Başbakan Abdulmehdi’nin iki ülkenin üzerinde uzlaştığı bir aday olmasına rağmen bekleneni veremediğini söyledi. Duman, "Bu yasa tasarısı ABD-İran çekişmesinin de bir sonucu." ifadesini kullandı.
"İran, ABD'yi kendi sınırlarına girmeden Irak’ta karşılamak istiyor." diyen Duman, tasarının Tahran'ın ön alma çabası olduğunu ifade etti.
Eski Irak Maliye Bakanı, Kürdistan Demokrat Partisi'nden (KDP) Hoşyar Zebari, ocak ayında yaptığı açıklamada, İran'ın Iraklı Şii liderlere meclis kararıyla ABD askerlerini Irak'tan çekmeleri için baskı uyguladığını ileri sürmüştü.
- Tasarının geçme ihtimali düşük
Yasa tasarısının parlamentodaki çoğunluğun sağlanamaması ve ABD'nin baskıları nedeniyle onaylanmayacağı düşünülüyor.
Tasarıya 3 Şii grup destek veriyor. Irak Kürt Bölgesel Yönetimi Başbakanı Neçirvan Barzani, DEAŞ tehdidi devam edene kadar ABD güçlerinin ülkede kalması gerektiğini söyledi. Sünniler ise henüz destek konusunda açıklama yapmadı.
Irak parlamentosunda 329 sandalye bulunuyor. Mecliste Sairun 54, Fetih 47, Kanun Devleti Koalisyonu 25 sandalyeye sahip. Sairun, Fetih ve Kanun Devleti Koalisyonu'nun yasayı çıkartmak için sayısı yetmiyor çünkü tasarının geçmesi için milletvekillerinin yarısından bir fazlasının oyu gerekiyor.
ORSAM Irak Koordinatörü Duman, "Kürtler ve Sünnilerin tasarıya destek konusunda şu ana kadar bir açıklama yapmaması dikkate alınırsa bu yasanın geçmesi için gerekli çoğunluğun oluşmadığını söylemek gerekir." dedi. Duman, parlamentodaki diğer grupların tavrı netleşmeden bu girişimin başarılı olmayacağını dile getirdi.
Irak'ın ABD'ye ihtiyacı olduğunu belirten Özcan ise "Irak'ın genel siyasi ve iktisadi dinamiklerini dikkate alırsak Amerika olmadan yeniden yapılanma ve istikrarı sağlamak çok kolay olmayacaktır." diye konuştu. Özcan, ABD’nin baskı yaparak tasarının yasalaşmasını engelleyeceğini savundu.
- Irak'ın DEAŞ’le mücadele kapasitesi yetersiz
DEAŞ'ın 2014'te Musul'u ele geçirmesinin ardından Irak ordusu, örgütle mücadele etmede başarısız oldu. ABD'nin başını çektiği DEAŞ karşıtı uluslararası koalisyonun hava saldırıları kullanılarak örgütle mücadele edildi.
Uzmanlar, Amerikan güçlerinin çıkarılması halinde Irak’ın kendi güvenlik kaynaklarının olası DEAŞ ve diğer tehditlere karşı yeterli olmayacağını düşünüyor.
"Irak'ın şu anda özellikle hava kuvvetleri çok yeterli değil." vurgusunu yapan Mesut Özcan, DEAŞ'a karşı alan operasyonlarından önce DEAŞ karşıtı koalisyonun hava saldırılarıyla örgütü önemli ölçüde zayıflattığının altını çizdi. Özcan, "Irak'ın sahada milis ve asker gücü yeterli olabilir ancak hava kuvvetleri ve istihbarat gibi konularda ciddi sorunlarla karşı karşıya kalırlar." şeklinde konuştu.
DEAŞ karşıtı uluslararası koalisyon, Irak'ta 5 askeri üste Irak güvenlik güçlerine eğitim veriyor. Duman, yasanın onaylanması halinde uluslararası koalisyon ve NATO’nun ülkedeki varlığının tartışma konusu olacağına vurgu yaptı.
"Irak güvenlik güçlerinin içerisinde operasyonel, yetenek ve mevcut sayı bakımdan çok ayrışmış bir düzen var. Bu nedenle zor duruma düşebilirler." diye konuşan Duman, DEAŞ’la mücadelede ABD’nin desteği olmadan çok büyük bir başarı sağlanamadığının altını çizdi.
Duman, DEAŞ'la mücadele sürecinde Haşdi Şabi ve Irak ordusu arasında çok ciddi bir ayrışma yaşandığını hatırlattı.
Bununla birlikte, ABD askerlerinin ayrılma ihtimalinin güç boşlukları yaratacağını belirten Duman, "DEAŞ'tan PKK'ya kadar her türlü terör örgütüne zemin hazırlayacak. Ben halen Irak'ın buna hazır olmadığını düşünüyorum." dedi.
Özcan da ABD askerlerinin Irak'tan çıkartılması yönünde tasarının meclisten geçeceğini düşünmediğini söyledi.
Yabancı güçlerin varlığının Irak'ta yol açtığı "egemenlik" tartışmaları konusunda da taraflar arasında anlaşma olursa bir egemenlik ihlalinin söz konusu olmayacağının altını çizen Özcan, "Anlaşma olduğu müddetçe davet eden taraf bu konuyu, özellikle terörle mücadele konusunda bunu meşrulaştırır." değerlendirmesinde bulundu.
- ABD'nin Irak'taki askeri varlığı
ABD, 2003'te işgal ettiği Irak'ta yaklaşık 166 bin askeriyle Aralık 2011'e kadar varlık göstermiş, bu tarihten sonra dönemin ABD Başkanı Barack Obama'nın talimatı üzerine, tüm askerini Irak'tan çekmişti.
Ancak terör örgütü DEAŞ'ın, 10 Haziran 2014'te ortaya çıkmasından sonra dönemin Irak Başbakanı Nuri el-Maliki'nin çağrısı üzerine, ABD yeniden askerlerini Irak'a gönderdi.
ABD Dışişleri Bakanlığının yayımladığı son verilere göre, iki ülke arasında 2014'te imzalanan askeri stratejik anlaşma uyarınca Irak'ta 5 bini aşkın ABD askeri bulunuyor.