I-İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILAR SAĞLIK YARDIMINDAN YARARLANABİLECEK-İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILARIN GENEL SAĞLIK SİGORTASI PRİMİ ÖDEMESİ ZORUNLU
Sosyal Güvenlik Reformundan önce (5510 sayılı Kanun yürürlüğe girmeden önce) isteğe bağlı sigortalıların sağlık yardımından yararlanma hakları yoktu. İsteğe bağlı sigortalılar prim ödedikleri dönemde yararlanamadıkları sağlık yardımından emekli olduktan sonra yararlanabiliyorlardı. Bu durum isteğe bağlı sigortalılarda çok büyük sıkıntılara neden oluyordu. Ayrıca isteğe bağlı sigortalılardan sağlık sigortası primi almayıp emekliliklerinde sağlık yardımı yapmak Kurumun aktüer dengesi açısından da olumsuzluklara yol açıyordu.
5510 sayılı Kanunla, isteğe bağlı sigortalılara sağlık yardımından yararlanma imkanı getirildi. Kanun isteğe bağlı sigortalıların sağlık yardımı almasına imkan sağlarken aynı zamanda isteğe bağlı sigortalılar için genel sağlık sigortası primini zorunlu hale getirdi. Her ne kadar isteğe bağlı sigortalı olup olmamak kişinin iradesine bağlı olsa da isteğe bağlı sigortalı olduktan sonra genel sağlık sigortası primi ödemek zorunlu.
II-İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIKTA PRİM MİKTARI ARTACAK
Önceki dönemde isteğe bağlı sigortalıdan sağlık sigortası primi alınmadığı için ve primin hesaplanma yöntemi nedeni ile prim miktarı biraz daha düşüktü. Yeni dönemde sağlık sigortası priminin eklenmesi ve yöntem değişikliği prim miktarlarının artmasına yol açtı. Buna göre, isteğe bağlı sigortalılıkta kişi, EN ALT DÜZEYDEN aylık 172,06 YTL prim öderken yeni sistemde en az 204,38 YTL prim ödemeye başlayacak.
III- TÜRKİYE’DE İKAMET ETMEYENLER İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI OLAMAYACAK
5510 sayılı Kanunla isteğe bağlı sigortalılık için Türkiye'de yasal olarak ikamet etmek şartı geldi. Bundan sonra, kişi devamlı olarak Türkiye dışında yaşıyorsa isteğe bağlı sigortalı olamayacak. 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren, "...Türkiye'de yasal olarak ikamet edenler ile Türkiye'de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde bulunan Türk vatandaşları..." isteğe bağlı sigortalı olabilecekler. Ancak, 5510 sayılı kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce SSK'nın, Bağ-Kur'un ve Tarım Bağ-Kur'un isteğe bağlı sigortalılığına devam edenlerin sigortalılığı, yeni bir yazılı talep alınmaksızın ve Türkiye'de ikamet şartı aranmaksızın 5510 sayılı kanunun isteğe bağlı sigortalılığına ilişkin hükümlerine göre devam ettirilecektir.
IV-ASKERLİK HİZMETİNİ YAPMAK ÜZERE İŞTEN AYRILAN İŞÇİYE KIDEM TAZMİNATI ÖDENİR
Kural olarak işçi haklı neden olmaksızın iş sözleşmesini feshederse (istifa) kıdem tazminatına hak kazanmaz. Ancak Kanunda, işçinin haklı neden yokken işten ayrılması halinde bile kıdem tazminatına hak kazanacağı haller vardır. Bunlardan birisi de işçinin askerlik nedeniyle işten ayrılmasıdır. Buna göre, askere gitmek için işten ayrılan işçi kıdem tazminatına hak kazanır. İşçinin askerlik nedeniyle kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için, kıdem tazminatının temel şartı olan “en az bir yıl çalışmış olma” şartını yerine getirmiş olması gerekir.
V-İŞ SÖZLEŞMESİ SONA ERDİRİLEN İŞÇİYE HAKLI NEDEN YOKSA EN AZ İKİ HAFTA ÖNCE BİLDİRİMDE BULUNMAK GEREKİR. YOKSA İŞÇİ İHBAR TAZMİNATINA HAK KAZANIR
İş Kanununa göre, sözleşmeyi feshetmek için haklı neden yoksa, tarafların fesih yaparken bildirim önellerine uyması gerekir. Başka bir ifade ile iş sözleşmesini sona erdirmeden önce karşı tarafa bilgi vermesi gerekir. Kanundaki bildirim süreleri işçinin kıdemine göre düzenlenmiştir. Buna göre, işçinin kıdemi 6 aydan az ise 2 hafta önceden bildirimde bulunmak gerekir. İşçinin kıdemi 6 ay ile 1.5 yıl arasında ise 4 hafta önceden; 1.5 yıl ile 3 yıl arasında ise 6 hafta önceden; 3 yıldan fazla ise 8 hafta önceden bildirimde bulunmak gerekir. Bahsedilen bildirim sürelerine uyulmazsa, süreye uymayan taraf bildirim süresi kadar ücret tutarında tazminat ödemek zorunda kalır. Buna “ihbar tazminatı” denir. Sözleşmeyi fesheden taraf işveren ise işverenin; işçi ise işçinin bu bildirim süresine uyması gerekir. İhbar tazminatını, kıdem tazminatından farklı olarak işveren de isteyebilir. Bu konuda hem işçilerin hem işverenlerin dikkatli olması gerekir.
VI- İŞÇİYE FAZLA ÇALIŞMA YAPTIRMAK İÇİN İŞÇİNİN RIZASINI ALMAK GEREKİR
İşverenlerin, işçilere işin gereklerinden dolayı fazla çalışma yaptırabilmesi için işçinin rızasını almaları gerekir. Aksi halde fazla çalışma yaptırılamaz. İşçilerin rızası, işe başlarken yapılan iş sözleşmesi ile alınabilir. Ancak konuyla ilgili Yönetmelik gereğince, fazla çalışmaya ilişkin rızanın bir defa alınmış olması yeterli değildir. Yargı kararları da bu yöndedir. İş sözleşmesi ile alınan rıza ilk bir yıl için geçerlidir. Buna göre işçinin fazla çalışmaya rıza gösterdiğini belirten belgenin her yıl başında işçiden alınarak işçi özlük dosyasına konması gerekir. İşçinin rızasının alınmadan fazla çalışma yaptırılmış olması işçinin fazla çalışma ücreti almasına engel olmaz.
SORU: Merhaba, kızımın daha önceden 3 aylık sigortası var. Geçen yıl isteğe bağlı sigortalı olmak için başvurduğunda reddedildi. Şu anda bu konuda bir değişiklik var mı? Kızım için isteğe bağlı sigortaya başvurabilir miyiz. Ayşe A.
CEVAP: Merhaba, öncelikle, kızınızın daha önce sigortalı olması bilgisine dayanarak 18 yaşını doldurmuş olduğunu kabul ediyorum. 5510 sayılı Kanundan önce isteğe bağlı SSK sigortalılığı için 1080 gün prim şartı vardı. Dolayısıyla, Kurumun önceki dönemde başvuruyu reddetmesi hukuka uygun. Şu anda ise, isteğe bağlı sigortalılık için önceden belirli bir süre prim gün sayısı aranmamaktadır. Sonuç olarak Konya Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne isteğe bağlı sigortalılık talep formu ile başvurarak sigortalılığınızı başlatabilirsiniz.