Kıdem tazminatı, Kanunda belirtilen asgari bir çalışma süresini dolduran işçinin iş sözleşmesinin yine Kanunda belirtilen sebeplerden biriyle son bulması halinde, işçiye (veya kanuni mirasçılarına) kıdemi ve ücreti dikkate alınarak işverence ödenmesi gereken bir tazminattır.
KIDEM TAZMİNATI HAK KAZANMAK İÇİN İŞÇİNİN EN AZ BİR YIL ÇALIŞMIŞ OLMASI GEREKİR.
Bir işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için aynı işverene bağlı olarak en az bir yıl çalışmış olması gerekir. İşçilerin kıdemleri, iş sözleşmesinin devam etmiş veya aralıklarla yenilenmiş olmasına bakılmaksızın, aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştığı süreler göz önüne alınarak hesaplanır (1475 sayılı İşK.14/2). Bu işyerlerinin farklı işkollarında faaliyet gösteriyor olmasının veya işçinin bu işyerlerinde farklı işler yapmış olmasının bir önemi yoktur. Yine aralıklarla yapılan iş sözleşmeleri arasında geçen sürenin uzun olması da sürelerin toplanmasına engel olmaz. Başka bir ifade ile hizmetlerin toplanması açısından önceki çalışması zamanaşımına uğramaz.
İŞÇİNİN ÖLÜMÜ HALİNDE (EN AZ BİR YIL KIDEMİ VARSA) KIDEM TAZMİNATI MİRASÇILARINA ÖDENİR.
İşçinin ölümü halinde iş sözleşmesi sona erer. Bu halde, işçinin kanundan ve sözleşmelerden doğan tüm hakları mirasçılarına geçer. İşçinin ölümü halinde 1475 sayılı İşK.14 hükmüne göre doğan kıdem tazminatı kanuni mirasçılarına ödenir (İşK.14/14). Hemen belirtmek gerekir ki, kanuni mirasçıların kıdem tazminatına hak kazanabilmeleri için, ölen işçinin en az bir yıl kıdeme sahip olması gerekir. Kanuni mirasçıların kıdem tazminatı talep edebilmeleri için, ölümün doğal nedenler dışında, işçinin kusurlu davranışlarıyla ve hatta intiharı dolayısıyla meydana gelmiş olması farklılık yaratmaz. Bu açıdan salt ölüm olayının gerçekleşmiş olması yeterlidir.
İŞ KANUNU, İŞVERENİN DEĞİŞMESİ HALİNDE, İŞÇİLERİN KIDEM TAZMİNATLARINDAN HER İKİ İŞVERENİN DE SORUMLU OLDUĞUNU HÜKME BAĞLAMIŞTIR.
İşyerinin devredilmesi halinde devralan işverenle aynen devam eden iş sözleşmesi, devirden sonra kıdem tazminatı ödenmesini gerektiren koşullarda sona ererse kıdem tazminatının hesabında her iki işveren yanındaki hizmet sürelerinin toplamı göz önünde tutulur. İş Kanununun 6/2. maddesi uyarınca “Devralan işveren, işçinin hizmet süresinin esas alındığı haklarda, işçinin devreden işverenin yanında işe başladığı tarihe göre işlem yapmakla yükümlüdür”. Bunun yanında 1475 sayılı İş Kanununun 14/2. maddesine göre “İşyerlerinin devir veya intikali yahut herhangi bir suretle bir işverenden başka bir işverene geçmesi veya başka bir yere nakli halinde işçinin kıdemi, işyeri veya işyerlerindeki hizmet akitleri sürelerinin toplamı üzerinden hesaplanır”.
İş Kanunu, işverenin değişmesi halinde, işçilerin kıdem tazminatlarından her iki işverenin de sorumlu olduğunu hükme bağlamıştır. İşyerini devreden işveren, işyerini devrettiği esnada iş sözleşmesi devam eden işçiler karşısında, sadece çalıştırdıkları süre ve devir esnasındaki ücretle sınırlı olarak kıdem tazminatından sorumlu iken; devralan işverenin sorumluğu, işçinin tüm çalışma süresi için ve son ücreti üzerinden hesaplanır.
KIDEM TAZMİNATI, İŞÇİYE “HER, BİR YILLIK KIDEMİ İÇİN” OTUZ GÜNLÜK ÜCRETİ TUTARINCA ÖDENİR. BİR YILDAN ARTAN SÜRELER İÇİN DE AYNI ORAN ÜZERİNDEN ÖDEME YAPILIR.
Kıdem tazminatı, işçiye otuz günlük ücreti tutarınca ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır. Söz konusu otuz günlük süre, iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmesiyle artırılabilir. İşçinin, kıdem tazminatının hesaplanmasında son ücreti esas alınır. Söz konusu ücret işçinin net ücreti değil; brüt ücretidir. Bir diğer ifade ile, kıdem tazminatı hesaplanırken, sigorta primi, vergi, sendika aidatı gibi kesintiler yapılmadan önceki ücret esas alınır.
KIDEM TAZMİNATI TAVANI BUGÜN İÇİN 2.260,05 TL’DİR.
Kıdem tazminatı hesaplanırken işçinin son brüt ücreti dikkate alınır. Ancak işçinin son brüt ücreti altı aylık dönemler için belirlenen kıdem tazminatı tavanından fazla ise, burada hesaplama kıdem tazminatının tavan miktarı üzerinden yapılacaktır. Örneğin brüt ücreti 3000,00 TL olan bir işçinin, kıdem tazminatı hesaplanırken bu ücret üzerinden değil yukarıda ifade edilen tavan üzerinden (2.260,05 TL) hesaplama yoluna gidilir. 1.1.2009-30.6.2009 dönemi için belirlenen kıdem tazminatı tavanı 2.260,05 TL’dir.
KIDEM TAZMİNATI ON YILLIK ZAMANAŞIMI SÜRESİNE TABİDİR.
İşçi, hak ettiği kıdem tazminatını zamanaşımı süresi içerisinde olmak kaydıyla istediği zaman talep edebilecektir. Kıdem tazminatı on yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Zamanaşımı süresi, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.