Türkiye'de ve dünyada yapılan kök hücre araştırmalarına önemli çıktılar kazandırmayı amaçlayan ‘Uyarılmış Kök Hücrelerin Oluşum ve Başkalaşım Süreçlerinin Sistem Biyolojisi ve Biyomühendislik Yaklaşımlarıyla Modellenerek Geliştirilmesi’ projesi Gebze Teknik Üniversitesi’nde hayata geçti. Üniversite açıklamasına göre TÜBİTAK 1001 Programı kapsamında desteklenen proje ile kök hücrelerinin başkalaşım süreçlerinin matematiksel olarak modellenmesini hedefleyen GTÜ Biyomühendislik Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Pınar Pir ve ekibi kök hücrelerin tıbbi kullanımına yönelik stratejiler belirleyecekler.
“Kan, börek, deri hücresi yapılabiliyor”
Kök hücrelerin başkalaşım süreçlerini matematiksel olarak inceleyecek olan Yrd. Doç. Dr. Pınar Pir projeleri için “Vücutta yaştan dolayı işlevini kaybeden ya da genetik olarak problemli dokuları tamir edecek teknolojiye çok yakınız. Şu an kısmen kullanılan bu teknolojilerin çok küçük bir kısmı başarıya ulaşmış durumda. Biz bu çalışmalara matematiksel bir çerçeveden bakarak destek sunacağız” ifadelerini kullandı.
Kök hücrelerin işlevi ve vücut için öneminden söz eden Pir, “Gelişmekte olan bir organizmada kök hücreler vücut hücrelerine doğru başkalaşır. Önce tek bir hücreden embriyo oluşuyor, ardından yavaş yavaş beyin ve karaciğer gibi tüm diğer organlar oluşuyor. Öte yandan, yeni teknolojilerle derinizden alınan bir hücre ile tekrar kök hücre oluşturulabiliyor. Bu kök hücre ise tekrar başkalaştırılarak ait olduğu kişi için kan hücresi, börek, deri hücresi yapılabiliyor” dedi.
“Daha hızlı nöron oluşturulabilir”
Genetik hastalıklarda bile kök hücrelerin onarılabildiğini belirten Pir, “Sağlıklı hale gelmiş kök hücreler ihtiyaç duyulan doku hücrelerine başkalaştırılabiliyor. Ancak bu dönüşüm haftalar sürebiliyor ve başarı oranı düşük oluyor. Eğer bu süreçleri matematiksel olarak ifade edebilirsek değişik şartlar altında süreçlerin başarısı konusunda tahminlerde bulunabiliriz. Başkalaşımı başarısız kılan herhangi bir aksaklığın hangi noktadan kaynaklandığını ve o aksaklığı nasıl düzeltebileceğimizi tahmin edebiliriz. Kök hücrelerin başkalaşımlarını matematiksel olarak çalışmamızın nedeni tıbbi kullanım amacıyla bu çalışmaları yapan diğer araştırmacılara yardımcı olmak. Örneğin daha hızlı nöron hücresi oluşturmak için stratejiler önermek istiyoruz. Böylece ciddi hastalıklarda daha hızlı iyileşme süreci sağlanabilecek” şeklinde konuştu.
Kök hücre başkalaşım süreçlerinin daha etkin, daha hızlı, hedefe yönelik bir şekilde tasarlanması, matematiksel ön görülerle tıbbi ve laboratuvar ortamında yapılan araştırmalarda yaşanan olumsuzluklarının ortadan kaldırılması gibi amaçlara yönelik olan proje, 3 yıl devam edecek.