Konya, binlerce yıllık geçmişe sahip, birçok medeniyete ana kucağı olmuş şehir.
Konya, dünyanın en büyük ve meşhur ilim adamlarının toplandığı bir ilim ve kültür merkezi.
Konya, tarihi ipek yolunun , göç ve ticaret yollarının en önemli merkezi.
Ve tüm bunların biraraya gelmesi ile ortaya muhteşem bir kültür birikimi…Dolayısıyla siyasetten, tartışmalara, devletle alakalı görüşme-konuşmalardan, ilmi ve sosyal konuların görüşüldüğü yerlerin en başında…
Peki nerede gerçekleşirdi tüm bu olaylar?.. “Konya’nın Kırk Çarşı ve Pazarı” isimli eseri okumadan önce ben de bilmiyordum. Anadolu Selçukluları ve Osmanlı Dönemi’de çarşı sadece ticaret ya da alışveriş mekanı değil, tüm bu faaliyetlerin de gerçekleştirildiği mekanlarmış meğer. Müslüman ve Müslüman olmayan halkın yaşam alanları ve şekilleri farklı olsa da ortak buluştukları mekanlar da buralarmış.
Şehrimizin tarihi gelişiminde en önemli parçalarından biri olan çarşı ve pazarların tüm bu süreçteki gelişim ve değişimleri, bir bütün olarak, bu çalışmada bize aktarılıyor. Bu kitap ile çarşı ve pazarlarımızın yüzyıllar boyunca nasıl geliştiğini, genişlediğini, örgütlendiğini ve belli bir düzene oturtulduğunu adım adım öğrenme imkanına sahip oluyorsunuz.
Kitap iki kısımdan oluşuyor. Birinci kısımda çarşı ve pazarların tarihi gelişimleri, ana unsurları, plan tipleri ile o dönemdeki esnaf denetimleri hakkında bilgilerden bahsediliyor. İkinci kısımda ise Konya’nın kırk çarşı ve pazarı anlatılmış.
Selçuklular Döneminde, yeni kurulan Konya çarşısının zamanla büyüyüp geliştiğini daha sonraları yeni çarşı ve pazar yerleri oluşturulduğunu, şehrin pek çok yerinde yeni oluşumlar gerçekleşmişse de ağırlık merkezinin değişmediğini; Osmanlı öncesinde, üretimin yapıldığı imalathaneler ile malların satıldığı çarşıların birbirinden bağımsız, farklı alanlarda faaliyet sürdürdüğünü ve bunun da her sanat ehlinin kendine mahsus bir çarşısının oluşmasına neden olduğunu; Selçuklularda biraz daha dağınık olan çarşı düzeninin Osmanlılarla birlikte belirli bir sisteme oturtulup, dükkan açma, kapatma, işletme kurallarının somut hale getirildiğini; denetimlerin belirli zamanlarda, sadrazam, kadı ve ihtisap ağasının maiyetindeki görevliler ve terazicilerden oluşturulan ekiplerle yapıldığını öğreniyorsunuz.
İğneciler çarşısından külahçılar çarsısına; çıkrıkçılar çarsısından çömlekçiler çarsısına oradan semerciler çarsısı ya da mutaflar çarsısına uzanabiliyorsunuz. Çarşıların tek tek tanıtımları, tarihleri, işçilik şekilleri, dükkan çeşitleri…mutyablar adını taşıyan bir esnaf kolunun olduğunu; keçi kılından çeşitli eşya dokuyanların neler neler üretebildiklerini, ayakkabı diken, imal eden kimselere haffaf denildiğini, debbağcılık sanatının inceliklerini kavrayabiliyorsunuz.
1600’lü 1700’lü yılların yazılı belgelerini ,tutanaklarını, esnaf anlaşmazlıklarını o zamanın dilinden okuma ayrıcalığını elde ederken belgelerin orjinallerinin fotoğraflarını da görüyorsunuz.
1672 senesinde Konya’da faaliyet gösteren esnaf grupları ile belki de ilk defa duyacağınız meslek grupları ile tanışıyor, Esnaf teşkilatını resmileştirmek amacıyla yapılmış ve günümüze kadar gelmiş önemli bir bilgi kaynağı olan 1845 senesinde Konya’da faaliyet gösteren esnaf grupları, kethüdası ve yiğitbaşısı’nın olduğu liste ile de karşılaşabiliyorsunuz.
Kitapta, çarşı ve pazarlarımızı, kayıtları, belgeleri, fotoğraflarıyla okumak , bilgilenmek ; eski ve yeni halini, aynı karede karşılaştırabilecek şekilde, görmek mümkün.
Bilgi dağarcığım için yeni öğrendiğim kelimeler;
-Suk-i Tavil : Uzun çarşı
-Suk-i Sultani: Mezat yapılan çarşı
-Bac: Pazarlardan tahsil edilen vergilere verilen ad
-Kola Çıkmak: Esnafın narh fiyatları üzerinden satış yapı yapmadığı ve satılan malın niteliğinin uygun olup olmadığını denetleme işi.
-Arasta: Üzeri tonoz ya da çatıyla örtülü bir sokağın iki yanında karşılıklı sıralanan ve aynı cins malları satan dükkanların oluşturduğu çarşı.
-Kazzaz: İpekçi, ipek işleyen, ipek satan
Bu güzel çalışmada emeği geçen herkese teşekkür ediyor, Alaattin Aköz’ü bu kapsamlı çalışmasından ötürü tebrik ediyorum.
Selametle, ihsanla kalınız.
Kitap ve Yazar Hakkında Bilgiler
Yayın Tarihi: 2015
Yayınevi: Acar Basım ve Cilt mi Kültür A.Ş.
Baskı Sayısı: 1.Baskı
Sayfa Sayısı: 188
Temin Adresi:
Yazar Hakkında
ALAATTİN AKÖZ: 1960 Karaman doğumlu. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yeniçağ tarihi Bilim Dalı’nda doktorasını tamamladı. 2012 yılında profesör oldu. Halen aynı bilim dalında öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Ulusal ve uluslar arası alanda pek çok kitap, makale ve bildirisi bulunmaktadır.