Değerli okuyucularım, bugün iki farklı konu üzerinde duracağım.
1. KÖTÜ ALIŞKANLIKLARIMIZ…(Güzellikleri anlatmak için, çirkin ve olumsuz sözler kullanmak; çirkinlikleri, istenmeyen durumları ve olumsuzlukları anlatmak için de güzel sözleri tercih etmek…)
Bu bölümde yer verilen örnek cümlelerde koyu renkle yazılan ve yanlış olarak kullanılan isim, sıfat, zarf ve fiillerin yerine kullanılması gerekenler; hemen yanı başlarında, parantez içinde sunulmuştur.
Bu hastalıkta ölüm şansı (riski / oranı / ihtimali) çok fazladır.
[ Ölümü “şans” olarak değerlendirmek, ancak ölüm gününü “Şeb-i arus” (düğün gecesi) olarak gören Hz. Mevlâna’ya has bir durum. Bizim o seviyeye gelmemiz, elbette ki imkânsız…
Bu konuya, bir de şifa bulmaz hastalığa düçar olanlar için ölümün bir nimet olduğu cephesinden de bakmak lazımdır. Hani deriz ya: “Ört ki, ölem.” ya da “Ya Rabbî, iki iyilikten birini ver.” ]
Bu manzara aşırı derecede (çok) güzel.
Bu yıl babamın yüzünden (sayesinde) sınıfı geçtim.
Darülaceze sakinleriyle bayramlaşmak inanılmaz (çok) güzel bir şey.
“Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü” isimli müthiş (mükemmel / muhteşem) eser, Eski Kültür ve Turizm Bakanlarından Namık Kemal Zeybek’in döneminde yayımlanmıştı.
[ “müthiş”in anlamını bilsek, her hâlde bu şekilde hiç kullanmazdık. “Müthiş”; Arapçada dehşet verici, ürkütücü, korkutucu demektir. ]
“Gelsin de görüşelim.” dedim. Korkunç derecede (Çok) güzel ve alımlı bir kadın, kapıdan içeri girdi.
Kocaeli ve Düzce depremlerinin bütçemize katkısı (zararı) epeyce fazla oldu.
[ Bu cümle, bize İstanbul İkitelli’de Basın Ekspres Yolunda meydana gelen sel afetinden nemalanmak için minibüs kiralayarak olay mahalline gelen yağmacıları hatırlattı. Demek ki, bazı soysuzlar için de tabii afetler birer katkı vesilesi. Ne diyelim; böyle kişilere; yağmaladıklarını kullanmak ya da yemek nasip olmasın. ]
Kuraklık, çiftçilerin zarar görmesini sağladı (görmesine yol açtı. / görmesine sebep oldu. / görmesine neden oldu).
Lezzet Lokantası’nın etli ekmeğini şiddetle (ısrarla / hararetle) tavsiye ederim.
[ Ne olur, böyle demeyin, bilen bilmeyen Konya’da zorla ve dayakla etli ekmek yediriyoruz zannedecek. Elbette, tescillenen ve İmla Kılavuzu’na da giren etli ekmeğimizi herkes yesin, ama kendi rızasıyla. ]
Petrol fiyatlarının ucuzlamasına, halk olumlu tepki gösterdi (sevindi / ucuzlamasını, halk memnuniyetle karşıladı).
[ “eleştiri” nin olumlu ve olumsuz şekilleri vardır, ama “tepki” daima olumsuz biçimde gerçekleşir.]
Son dakika içerisinde attığı golle, takımının galip gelmesine neden oldu (galip gelmesini sağladı).
[ Keşke o golü hiç atmasaydı, “neden” olacağını bilse, hiç atar mıydı? Garibim, o günden beri yorgan döşek yatıyor. (!) ]
Son yıllarda, bazı televizyon programları sayesinde (yüzünden), cinsî sapıklık hâdiselerinde çoğalma görülmüştür.
Türk Dili sınavı korkunç güzel / manyak güzel / dehşet güzel / müthiş (gayet güzel / oldukça iyi / mükemmel) geçti.
Yıllardır biriken dış borçlar, ülkemizin ekonomik yönden dışa bağımlılığını sağladı (dışa bağımlılığına yol açtı / dışa bağımlılığına sebep oldu / dışa bağımlılığına zemin hazırladı / dışa bağımlılığına neden oldu).
2. “İLE”NİN HÂL-İ PÜR MELÂLİ…
Bu bölümde de; başta verilen ve koyu renkte yazılan “ile”li şekiller kesinlikle yanlıştır ve bunların yerine kullanılması gerekenler de yine yanı başlarında ve parantez içinde verilmiştir.
arkadaşımlan (arkadaşımla)…
benle, benlen, benimlen (benimle)…
bizle, bizlen, bizimlen (bizimle)…
dolayısıyle, dolayısiyle, dolayısıylen, dolayısiylen (dolayısıyla)…
itibarıyle, itibariyle, itibarıylen, itibariylen (itibarıyla)…
kimle, kimlen, kiminlen (kiminle)…
onla, onlan, onunlan (onunla)...
tamamıyle, tamamiyle, tamamıylen, tamamiylen (tamamıyla)...
Ah! Ne delilik ettim de o gün sizlen (sizinle)gelmedim.
Hayvanlar ipleriylen (ipleriyle), insanlar sözleriylen (sözleriyle) birbirine bağlanırlar.
Okula annesiylen (annesiyle) gitti.
Limon kolonyasıyle (kolonyasıyla) ellerini, yüzünü, boynunu ovdular.
Mekânı cennet olası sevgili Âşık Veysel’in “Kara Toprak” türküsünde geçen “Garnın yardım, gazmayınan belinen, / Yine beni garşıladı gülünen...” güzelliğini bu grubun istisnası olarak kabul etmek lazımdır.
stuyaroglu@selcuk.edu.tr