Arif Bilge, Girvat, İhtiyareddin, Tulasa, Telafer, Sephavan, Ölübekledi(Öylebekledi), Mücellit, Tarhana, Kayı Hüyük, Tahtateper, Arapöldüren, Kanlıgöl… Her biri belki de defalarca gelip geçtiğimiz yerlerdir kimbilir. Ama Ahmet Kuş’un Meram’daki Yer Adları isimli çalışmasını okuyana kadar ben de ilçemizdeki bu yerlerin ilginç isimlerini bilmiyordum. Her birinin ayrı bir tarihi var, hikayesi var…
Toponimi, yer isimlerinin, anlamlarının, kullanımlarının ve tiplendirmesinin bilimsel araştırması olup; verilen bu adların veriliş şeklini, kökenini, anlamını ve geçirmiş olduğu değişimi ve dağılışını ele alan bilim dalıdır.
Yer adları; bu yerin doğal, kültürel, sosyo-kültürel etkisi ile meydana çıkmış ve insanda sürekli ilgi uyandırmış; bilimsel çalışmaların önemli inceleme alanlarından biri olmuştur. Birbirinden ayırmada en önemli şey adlardır. Adlandırma; çağırmak veya anmak için bir canlıya, bir yere, bir şeye ad vermek, ad koymak, ad takmaktır. " İsmini kaybeden cisim, özünü de kaybeder. " diyerek toponiminin önemini vurgulayan Platon toponimi ilmine önem veren ilk şahsiyettir.
Toponimide bu adlar, yerleşim adları ve özellik adları olarak iki genel sınıflama içinde ele alınır. Yerleşim adları insanların yaşadığı ya da yaşamış olduğu köy, kent gibi birimleri gösterir ve genellikle o yerin ilk kurulduğu dönemden kalmadır. Özellik adları ise bir yerin doğal ya da fiziksel özelliklerini gösteren hidronim (su özelliklerine ilişkin adlar), oronim (yeryüzü yükseltilerine ilişkin adlar) ve doğal bitki örtüsü özelliklerine ilişkin adlar olarak ayrılır.
Verilen bu isimler bir vesika veya tarihî kaynak niteliğindedir. Yer adlarına sadece bilimsel bilgi gözüyle bakmak doğru olmayacaktır. Yer adları sadece maddi eserlerin, doğal varlıkların karşılıkları değildir elbette. Onlar, kültürel yapının karşılık bulduğu, ideolojik yapılanmanın tasarlandığı, mevcut yönetimin tasarrufta bulunduğu, dilsel ve bölgesel kimliklerin vücut bulduğu, özel şahsiyetlerin adlarının geleceğe kalması için araç olarak kullanıldığı özel anlam taşıyan kelimelerdir.
Yer adları, kültürel coğrafya çalışmalarında önemli araştırma konularından biridir. Özellikle yer adları sayesinde incelenen bölgenin geçmişi hakkında fikirler yürütmek mümkün olabilmektedir. Bu amaçla yapılan çalışmalar sayesinde, tamamen yok olmuş olsalar bile çok eski dönemlerden itibaren hangi medeniyetlerin bölgede hâkimiyet kurduğu, hangi ulusların yaşadığı ve isim verirken neye göre hareket ettiği hakkında çeşitli fikirler toponomik çalışmaları sayesinde elde edilebilmektedir.
Gelelim eserimize;
“ Ve şehrin, çoğu zaman isminin önüne geçen Meram ve onun meşhur bağları, ansızın bir serap gibi yolunuza düşüverir. Bülbülleri aşkı terennüm ederken Sultan Cem’in hatırası bağları yakıp kavurur ve içinizde bir ney üflenir; Meram, hakikat âşıklarının gerçek yurdudur. Suyun ve yeşilin ahenkle dansını ilk burada görürsünüz. Meram Çayı, şehrin üzerine atılan bir gerdanlık gibi savrulurken, Kızlar Kayası’nda işittiğiniz ‘ah’lar, Gedavet rüzgârının şehre pay ettiği dimnit üzümlerinin pekmeze olan çağrısından başka bir şey değildir.
Menkıbelerde Eflatun-u İlahi’nin bu şehirde meftun olduğu yazılıdır. İnsanlığın var oluşundan bu yana aydınlık ve bereket saçan bu toprakların isimleri de elbette ki, geçmişimizi anlatırken geleceğimize de ışık saçacaktır. Ve mekânları şereflendiren insanların, zamanın altın sunağında onları nasıl harmanlayarak geleceğe iz düşürdükleri görülecektir.
Ve hoşgörünün mesajını, toprağından bir gül sunarcasına tüm dünyaya ileten bu şehir aslında anlatmak için değildir; çünkü bu şehrin var olan yüzlerinden birine tanıklık etmek isterseniz bu şehri, meram’ı yaşamalısınız.
Ve Meram’daki yer adları, sizi büyülü bir dünyayı keşfe çıkarırken, adları yeniden siz koyacaksınız ve Meram artık merâmınız olacak…”
Ne de güzel ifade etmiş Meram Belediye Başkanı Fatma Toru Meram’daki Yer Adları adlı eserin Takdim yazısında.
Fotoğraf sanatçısı- yazar Ahmet Kuş kaleme aldığı bu eserinde; “ Meram ilçe sınırları içerisinde bulunan kasaba, köy, semt, mahalle, cadde, meydan, yöre ve sokak adları üzerine yaptığımız bu araştırmanın amacı günlük hayatta sıkça kullandığımız yer adlarının nereden geldiğini ortaya çıkarmaktı. Çalışmamızın ilk aşamasında daha önce yer adları üzerine yapılan araştırmaları inceledik. Çoğunluğu yüzlerce yıldır kullanıla gelen bu yer adlarının anlamlarını ve neye istinaden verildiklerini tespit etmeye çalıştık. Tüm Konya il sınırlarını kapsayan ve ileride bir kitap haline dönüştürmeyi düşündüğümüz projenin sadece Meram ilçesiyle ilgili olan bölümlerini bu araştırmamıza dâhil ettik.”derken Konya için emek ve eser vermiş olan, istifade ettiği Mehmet Ali Uz, Saim Sakaoğlu, M. Mesud Koman, S. Sırrı Üçer ve diğer birçok akademisyenden de bahsetmiş.
Eserinde eski ve yeni fotoğraflara da yer vererek güzel ilçemizi ölümsüzleştiren Ahmet Kuş’a teşekkür ediyor, başarılarının devamını diliyorum.
Selametle, ihsanla kalınız.
Kitap ve Yazar Hakkında Bilgiler
Yayın Yeri ve Tarihi: Konya, 2017
Yayımlayan: Meram Belediyesi
Baskı Sayısı: 1.Baskı
Sayfa Sayısı: 125
Temin Adresi: Meram Belediyesi
Yazar Hakkında
1968 yılında Konya’da doğdu. 1990’da Dumlupınar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü’nü bitirdi. Yüksek lisans eğitimini yarım bırakarak ticaretle uğraşmaya başladı.
Konya ve çevresine ait eski fotoğraf, dia ve negatif arşivi oluşturdu. Konya’da amatör fotoğrafçılığın gelişmesi için birçok etkinlikte görev aldı. Farklı şehirlerde karma fotoğraf sergilerine katıldı; çeşitli fotoğraf yarışmaları seçici kurullarında yer aldı. Fotoğrafları Konya Büyükşehir Belediyesi, Selçuklu Belediyesi, Meram Belediyesi ile Konya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nün yayımladığı kimi kitap, broşür, afiş ve kartpostallarda kullanıldı. Konya ve Sille fotoğraflarından oluşan ilk sanal fotoğraf sergisini Selçuklu Belediyesi’nin internet sayfasında açtı.
Konya Yeni Gazete’de kültür-sanat yazıları ve fotoğrafları yayımlandı. Meram, Çalı, Yeni İpekyolu, Cönk dergilerinde ve Merhaba Gazetesi Akademik Sayfalar ekinde fotoğraf ve gezi yazıları yazdı. Katıldığı ulusal ve uluslar arası fotoğraf yarışmalarında başarılar elde etti. Yerel televizyon kanallarında fotoğrafla ilgig programlara katıldı.
Halen Hakimiyet Gazetesi Kültür-sanat sayfasında yazılarına devam etmektedir.
Yazarın Diğer Eserleri:
Sille Fotoğraf Albümü,
Konya ve İlçelerindeki Selçuklu Eserleri Fotoğraf Albümü,
Konya’daki Beylikler Dönemi Eserleri Fotoğraf Albümü
Konya’da Osmanlı Dönemi Eserleri Fotoğraf Albümü,
Türkiye Mevlevihaneleri Fotoğraf Albümü,
Büyük Selçuklu Seyahatnamesi,
Türkiye Mevlevîhaneleri Fotoğraf Sergisi Katalogu,
Hama Fotoğraf Sergisi Katalogu (2006),
Hz. Mevlâna İstifli Hat Levhaları Albümü
Rumeli’de Osmanlı Mirası
Anadolu Selçuklu Eserleri Fotoğraf Albümü (2 Cilt)
Konya’daki Selçuklu Çini Örnekleri