Hayatının ilk yılları ve Anadolu Selçuklu sultanlarının hizmetine nasıl girdiği hakkında bilgi bulunmamaktadır. Yaptırmış olduğu kervansarayın kitâbesinden adının Köpek b. Muhammed, lakabının Sadeddin olduğu anlaşılmaktadır.
Hayatının ilk yıllarına dair yeterli bilgi yoktur; zira Selçuklu Sultanlarının hizmetine nasıl girdiği de bilinmemektedir. I. Alaeddin Keykubat döneminde Eyyubiler’e karşı düzenlenen seferde sol kanat kuvvetlerinin komutanı olup aynı zamanda emir-i şikar, nakkaş ve mimar da olduğu bilinmektedir. Yapmış olduğu en ünlü yapı Kubadabad Sarayı’dır.
Alaeddin Keykubat hayatını kaybedince yerine geçen II. Gıyaseddin Keyhusrev’in en sadık adamlarından biri oldu.
Harizmliler ile yapılan mücadele sonunda yenilgiye uğradılar ve Sadeddin Köpek bu durumdan mesul tuttuğu atabegi Şemseddin Altunaba’yı öldürttü. Altunaba, II. Kılıçarslan döneminden beri devlete hizmet eden biriydi.
ACIMASIZ BİR DEVLET ADAMI
Sultandan aldığı bir ferman ile İzzeddin Kılıçarslan’ın annesini boğduran Sadeddin Köpek, sultanın henüz erkek çocuğu olmadığı için kardeşleri Kılıçarslan ile Rükneddin’in hayatlarına dokunmadı ancak kalede hapsedildi. Sultanın erkek çocuğu olduğunda ise öldürmesi için görevlendirilen Armağanşah, kardeşlerini öldürmedi ve bunu sultandan ve Sadeddin Köpek’ten gizledi.
Sadeddin Köpek, Ankara’ya giderken Akşehir’de bir muganniye ile gayri meşru ilişkide bulunmakla itham edilen Taceddin Pervane’nin Ankara’da recmedilerek öldürülmesini sağladıktan sonra yönetime tamamen hakim oldu. Diğer devlet adamlarını da korkutan Köpek’in gücü günden güne artmakla birlikte siyasi ve askeri alanda bizzat başarı elde edememiştir. Eyyubiler’in hakimiyeti altındaki Samsat Kalesi’ni kuşatan Köpek, 1238 yılında kaleyi teslim eden hristiyanlardan aldı.
TAHT HESAPLARI YAPMAYA BAŞLADI
Sümeysat’ın ele geçirilmesinin ardından nüfuzu bir kat daha artan Köpek, başarılı bir kumandan ve tecrübeli bir devlet adamı olan Kemaleddin Kamyar’ı Konya yakınlarında öldürttü. Bu olaydan sonra II. Gıyaseddin Keyhusrev’i de saf dışı bırakıp Selçuklu tahtına oturmanın hesaplarını yapmaya başladı.
Selçuklu tahtına oturması için öncellikle Selçuklu hanedanına mensup olduğunu ispatlaması gerekiyordu ve bunun için Köpek bu konuda da bir çözüm yolu buldu. Annesi Şehnaz Hatun’un Sultan I. Gıyaseddin Keyhusrev ile gayri meşru ilişkisi olduğunu, I. Gıyaseddin’den iki aylık hamile iken bir başkasıyla evlendiğini, kendisinin bu nikahtan yedi ay sonra dünyaya geldiğini, yani I. Gıyaseddin Keyhusrev’in gayri meşru çocuğu olduğunu iddia etti.
İBRETLİK SON
Öte yandan devletin kötü gidişinden sultanı sorumlu tuttu ve onun Abbasi halifelerinin sancağını değiştireceği, Abbasiler’i tanımayacağı söylentisini yaymaya başladı. Bu iddialara hiddetlenen sultan, Köpek’i bertaraf etmek için en sağlam adamlarını gönderdi. Emir-i Alem Togan tarafından bir kılıç darbesi ile ciddi bir yara aldıktan sonra öldü. Cesedi demir bir kafes içine konularak Kubadabad Sarayı’nın kale burcuna asıldı.
(Kaynak: Muharrem Kesik, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 35, 2008)