Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu yazdı... Yumurta dondurma işlemi, kadınlardan en verimli çağlarında toplanan yumurta hücrelerinin özel dondurma programı sayesinde ileride kullanılmak üzere dondurulmasıdır. Kadınlarda kariyer planlaması, yaşam koşulları gibi etkenler sebebiyle evlenme yaşının, çocuk yapma planlarının daha ileri yaşlara ertelenmesine neden olmaktadır. Fakat kadınlarda doğal yollarla ya da tüp bebek gibi yardımcı üreme teknikleriyle gebe kalma olasılığı yaşın ilerlemesiyle birlikte düşmektedir. Bu olumsuz etkinin giderilmesi amacıyla, erken dönemde yumurtalıkların uyarılmasıyla toplanan yumurta hücreleri uzun yıllar aynı verimlilikte saklanmak ve ihtiyaç duyulduğunda çözdürülerek kullanılmak için, yumurta dondurma işleminden faydalanılmaktadır. Bu sayede kadınlar hangi yaşta gebe kalmak isterse, yumurtaların kalitesi ve yaşı dondurma işleminin yapıldığı dönemde olacaktır. Bu sayede sağlıklı bir gebelik elde edilecek ve bebeklerde sağlıklı olacaktır.
Yumurta vücutta en büyük ve karmaşık bir yapıya sahip olan hücredir. Düşük ısılara karşı hassas bir yapıdadır. Önceki çalışmalarda olgunlaşmamış yumurtalar dondurulurken, günümüzde olgunlaşmış yumurtaların dondurulması sayesinde, bunların daha dayanıklı olduğu tespit edilmiştir. Yumurta dondurma işlemi kadının üreme yeteneğini koruyan bir uygulamadır.
Yumurta dondurma işlemi nasıl yapılır?
Adet döngüsü içinde kadının yumurtalıkları hormonlu ilaçlarla uyarılır. Yumurtalıklardan ultrasonografi yardımı ve yumurta toplama iğnesiyle yumurtalar toplanır. Toplanan yumurtalar özel kimyasal solüsyonlarda belirli sürelerde bekletilir. Daha sonra -196 derecede sıvı azot içeren tanklarda dondurularak bekletilir. Vitrifikasyon yöntemiyle yapılan yumurta dondurma işlemi, başarılı bir şekilde gerçekleştirilmektedir. Bu yöntem hızlı dondurma prensibine dayanır. Bunun hızlı yapılmasının sebebi, dondurma işlemi sırasında yumurtaların zarar görmesine neden olabilecek buz kristallerinin oluşmasının önlenmesi içindir. Vitrifikasyon yöntemiyle dondurulmuş olan yumurtalar, çözündüğünde % 90-100 oranında canlılık sağlanmaktadır. Canlı olarak çözdürülen yumurtalar, erkekten elde edilen spermlerle mikro enjeksiyonla döllendirilir. Bu embriyolar daha sonra kadının rahmine transfer edilerek, gebelik elde edilir.
Yumurta dondurma işlemi kimlere uygulanmaktadır?
Kanser tedavisi görecek olan kadınlar: Kanser tedavileri olan kemoterapi ve radyoterapi uygulamaları kadının yumurtalıklarının hasar görmesine neden olmaktadır. Bu tedavileri gören kadınlar iyileşmeden sonra gebe kalamamaktadır. Tedaviden önce dondurulan yumurtalar ya da yumurtalık dokusu sayesinde, kadının daha sonradan bebek sahibi olması sağlanmaktadır.
Erken menopoz riski olan kadınlar: Özellikle ailesinde erken yaşta menopoza girmiş akrabaları olan kadınların kendisi de erken yaşta menopoza girme riski taşır. Bu nedenle kadınların doğurganlık özelliklerinin ileri yaşlara taşınmasını sağlamak için yumurta dondurma işlemi yapılabilir.
Yumurtalık rezervi azalan kadınlar: Her kadın doğumuyla birlikte belirli bir yumurta rezerviyle doğmaktadır. Bu rezerv her ay görülen adet dönemlerinde belirli bir oranda azalır. Özellikle 35 yaşla birlikte, kadının doğal yollarla gebe kalma olasılığı giderek düşer. Çünkü yumurtalık rezervleri azalmış ve yumurtaların kalitesi düşmüştür. Bu durumda evliliğini ve gebe kalmayı ertelemiş olan kadınların ileri yaşlarında hamile kalmasını sağlayabilecek yumurta toplama işlemi uygulanabilir.
Yumurtalıkların alınmasını gerektirecek ameliyatlardan önce: Kadınlar yumurtalıklarını etkileyecek hastalıklar nedeniyle ameliyat olacaklarsa, ileride bebek sahibi olmalarını sağlayacak yumurta dondurma işlemi yaptırmaları tavsiye edilir. Rahmin alınmadığı, sadece yumurtalıkların alınmasını gerektirecek operasyonlar, bebek sahibi olmaya engel olmamalıdır.
Tüp bebek tedavisi sırasında: Tüp bebek tedavisi sırasında kadından elde edilmiş olan yumurta hücrelerine karşılık, erkekten sperm elde edilemediği durumlarda yumurtalar dondurulabilir. Bunlar daha sonra sperm elde edilince yeniden kullanılabilir.
Yumurta dondurma işlemi hangi yaşlarda yapılmalıdır?
Uzmanlar yumurta dondurma işleminin her zaman yapılabileceğini belirtirler. Ancak bunun için en uygun yaşların 35 yaşından önce olduğunu da vurgularlar. Çünkü bu yaşlara kadar yumurta hücreleri sağlıklı ve istenen kalitede olmaktadır. Bu yaşlardan sonra elde edilen yumurtalar, sağlıklı bir gebelik elde edilmesi için yeterli gelmemektedir. Fakat bazen zorunluluktan dolayı bu yaşlardan sonra da yumurta dondurma işlemi yapılabilir.
Yumurta dondurma işleminden sonra yumurtalar ne kadar süre bekletilebilir?
Dondurulmuş olan yumurtalar için belirli bir bekleme süresi bulunmamaktadır. Yumurtalar ihtiyaç olduğu zamanda çözdürülerek gebelik elde edilmesi için kullanılabilir. Hatta dondurma işlemi sırasında gruplar halinde işlem yapılarak, farklı zamanlarda gebelik elde edilmesi için kullanılabilir.
Yumurta dondurma işleminin başarısız olmasına neden olacak faktörler nelerdir?
Bu uygulamanın başarılı olmasını sağlayacak en önemli etken, çözülmek üzere dondurulan yumurtaların canlılığını yitirmesidir. Yumurta hücresi insan vücudundaki en büyük hücredir. Yapısında fazla miktarda su bulunmaktadır. Dondurma sırasında yumurtanın içindeki suyun buz kristallerine dönüşmesi, yumurtanın zarar görmesine neden olmaktadır. Bu yumurtalar çözdürüldükten sonra döllenme şansı kalmamaktadır. Ancak bu olumsuz etki yumurta dondurma işleminde kullanılmaya başlayan vitrifikasyon yöntemiyle aşılmıştır. Ayrıca döllenme sırasında uygulanan tekniklerde bu başarıya katkı sağlamaktadır. Dondurulan yumurtaların çevresinde bulunan zona pellucida denen kabuğun sertleşmesi spermin döllenme sırasında yumurtaya girişine engel olur. Bu zorluğun aşılması için, spermin yumurtaya direkt olarak enjekte edildiği ICSI tekniği kullanılmaya başlanmıştır. Bu teknikler sayesinde yumurta dondurma işleminden sonra elde edilen gebeliklerde artış meydana gelmiştir. Bu gebeliklerde doğumsal anomali olmadığı gibi, kadınların doğurganlık yaşı daha ileri yaşlara taşınmıştır.
Yumurta dondurma işleminde başarı oranı nedir?
Yumurta dondurma işlemi kadınlarda yumurtalık yumurta rezervi olduğu her yaşta uygulanabilen bir yöntemdir. Bu uygulamanın her geçen daha fazla rağbet görmesi ve ihtiyaç duyanların artması nedeniyle, teknolojik çalışmalar yapılarak geliştirilmesine çalışılmaktadır. Dondurma işleminin vitrifikasyon yöntemiyle yapılmaya başlanmasının ardından, başarı oranları giderek yükselmeye başlamıştır. Bu sayede yumurtalardaki canlılık oranı artmıştır. Yumurtaların mikro enjeksiyon yöntemiyle spermlerle buluşturulması da başarıya katkı yapan uygulamalar içine girmiştir. Günümüzde yumurta toplama işleminin başarı oranları, tüp bebek tedavisinde elde edilen başarı oranlarıyla aynı seviyeye gelmiştir. Elde edilen başarı oranları % 35-50 arasında değişmektedir.