Seyahatnamelerde Konya

Gezip görülen yerler hakkında gözlemlerin ve bilgilerin kaleme alınmasıdır “seyahatname”…

Seyahatname aslında bir edebiyat türü. Bu terim, özelde, Türk edebiyatının en meşhur seyahatnamesini yazmış Evliya Çelebi'nin eseri için kullanılsa da yazarların gezip gördükleri yerlerden edindikleri izlenimleri, bilgilerini aktardıkları edebi eserlerin tümüne bu adı veririz.

Bir yer gezilip anlatılırken oranın coğrafi özellikleri, oraya ait toplumun yaşam tarzı, kültürü, sosyal-ekonomik koşulları, gelenek-görenekleri, adetleri v.s. ile ilgili bir çok bilgi de aktarılır okuyucusuna. Bu sebeple tarihi aydınlatan eserler grubuna da dahil edilmektedir seyahatnameler.

Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları arasından geçtiğimiz yıl yayınlanan, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr.Ahmet Çaycı tarafından hazırlanan “Seyahatnamelerde Konya” 426 sayfalık geniş kapsamlı bir eser.

Konya’yı keşfetmek, Konya’yı adımlamak ve Konya’yı dinlemek tabirlerini yazısında kullanan Prof. Dr. Köksal Alver;

“Kent hafızadır. Eserlerle geçmişten günümüze yaşamın kaydını tutar, onu belgeler; kurumları, mekanları, ruhu ve simgeleriyle hayatı terennüm eder, gösterir. An be an olan biteni kaydeder ve kendi yüzünde hayatın çizgilerini aksettirir. Keşif harmanı, kentin hafızasının kilidini açar; kent harmana yayar kendini, bütün maharetini gösterir. Sadece mekanlar değil, insan ve hayatın tüm yönleri bu harmanda gözlemlenir. İnsan halleri ile mekanlar birlikte bu iklimi var eder. Keşif, her iki unsurun ayrıntılı, derinlemesine gözlemini bekler.

Kent bir varlık alanıdır. Karakterdir. Aktördür. Kimlik, ruh, hafıza, iklim kente bir karakter verir ve onu kendi başına bir varlık haline getirir. Göz, kente bakarken bir karaktere; belli davranışları, hayatı, bakışı, hissiyatı, arzusu, hırsı, coşkusu olan bir varlığa bakar.” Derken ne de güzel ifade etmiş yaşanılan toprağın insan ruhuna nakşolmasını.

Eser, Konya’yı Keşfetmek,Tanpınar’ın Konya’sı, A. Süheyl Ünver ve Konya, Abdullah Cevdet’in Konya Seyahati, Mehmed Ziya’nın Konya Seyahati, Konya Bölgesi’ndeki Hitit Anıtlarını Ziyaret Eden Bazı Seyyahlar Üzerine Genel Bir Değerlendirme,Osmanlı Seyyahlarının Hatıralarındaki Konya Şehri, Osmanlıya Esir Düşen Johannes Schıltberger’in “Türkler ve Tatarlar Arasında (1394-1427)” Adlı Eserinde Konya Üzerine Düşünceler, Osmanlı’nın Son Dönemlerinde Bazı Alman Seyyahlara Göre Konya, İngiliz Seyahatnamelerinde Konya, Mevlevîlik Tarihinin Kaynaklarından Seyahatnameler, Seyahatnamelerde Akşehir adlı bölümlerinden oluşuyor.

Geçtiğimiz Şubat ayında Büyükşehir Belediyesi ile Konya Fikir ve Sanat Adamları Derneği’nin ortaklaşa düzenlediği Yaşayan Konya Hafızası İkindi Sohbetlerinde konuk olan Prof. Dr. Ahmet Çaycı Seyahatnâmelerin bilinmeyen şehirleri bilinir hâle getirdiğini ifade etmiş; Seyahatnamelerde Konya adlı eseri içinse, “Bu kitap, Konya şehriyle ilgili kaleme alınmış seyahatnâmelerden oluşan muhtasar bir örnektir. ‘Konyayı Keşfetmek’le giriş yaptık. ‘Tanpınar’ın Konyası’yla medeniyetin inşasındaki parametreler arasında Konya’nın yerini belirlemeye çalıştık. ‘A. Süheyl Ünver ve Konya’ ile Süheyl Ünver’in Konya aşkını ifşa etmeyi denedik. ‘Abdullah Cevdet’in Konya Seyahati’ ile Osmanlı’nın son dönemindeki Konya panoramasını yakalamaya gayret ettik. ‘Mehmet Ziya’nın Konya Seyehati’ ile Bursa’dan başlayan heyecanın Konya’da nihayet bulmasına tanık olduk. Konya bölgesindeki Hitit anıtlarını ziyaret eden bazı seyyahlar…’ ile Hititler döneminin Konya’sını tanımaya çalıştık. ‘Osmanlı Seyyahlarının Hatıralarındaki Konya Şehri’ ile Osmanlı münevverlerinden Konya’yı algıladık. ‘Osmanlı’ya Esir Düşen Schiltberger…’ yazısından erken tarihlerdeki Konya’yı keşfettik. ‘Osmanlı’nın son dönemlerinde Bazı Alman Seyyahlarına Göre Konya’ ile Almanlar’ın Anadolu’daki emellerini daha iyi anladık. ‘İngiliz Seyahatnâmelerinde Konya’ başlıklı makale sayesinde Konya’daki oryantalist zihniyeti tespit ettik. ‘Mevlevîlik Tarihinin Kaynaklarından Seyahatnâmeler’ isimli araştırma ile seyyahların Mevlevîlere bakışını sorguladık. ‘Seyahatnâmelerde Akşehir’ ile Konya’nın taşrasıyla alakalı izlenimleri aldık.”demişti.

Eserin takdim yazısında Konya Valisi Yakup CANBOLAT; “Konya, kendisiyle özdeşleşen ‘Bir başkent daima başkenttir.’ Sözünü haklı çıkartacak bir özende seyahatnamelerde gözlemlenmişbir şehirdir. Anadolu’nun ortasında, geçiş noktalarının göbeğinde, her zaman varlığına güven duyulan bir şehir olmuştur. Mesela Haçlıların saldırısıyla yaşanan İznik bozgunu, Konya’nın geçmişteki güvenli konumunu Selçuklu hükümdarları tarafından hatırlanmış, Konya başkent yapılmıştır. Şehrin bozulmayan, kendini muhafaza eden ve dış etkilere karşı savunmaya geçen korumacı refleksleri hep sürmüştür. Bu sebepten Konya’da en eski devirlere kadar muntazaman gidebilen tarihî katmanlara sahip ender şehirlerdendir. Şehrin tarih ve kültür kaynakları sorulabilecek sorulara cevap verebilir.

Kendi sorularının peşinde ilerlerken yolu Anadolu’dan geçen seyyahların pek çoğu Konya’yı görmüş, anlatmışlardır. Yazılanlara bakarak şehrin günümüzdeki durumu mukayese edildiğinde ilginç veriler mutlaka ortaya çıkacaktır. Hâlihazırda her yıl milyonlarca yerli yabancı turistin ziyaret ettiği şehir cazibesini kaybetmiş değil, bilakis artırmaktadır. Geleceğin Konya’sında çağdaşımız seyyahların izlenimleri belirleyici olacak. Konya Valiliği olarak, şehrimizi Büyükşehir Belediyemiz, diğer kurumlarımız, sivil toplum kuruluşlarımız ve değerli halkımızla birlikte medeniyet yarışında en ileriye taşımaya gayret gösteriyoruz. Elinizdeki kitap, bu duygu ve düşünceler çerçevesinde bir araya gelen kıymetli akademisyenlerimiz, Konya sevdalısı yazarlarımız tarafından oluşturuldu. Emeği geçen herkese teşekkür ediyorum.” Diyor.

Böyle kapsamlı ve değerli bir eserin ortaya konmasında emeği geçen, başta Prof. Dr. Ahmet Çaycı olmak üzere diğer tüm ilim adamlarımıza, bu çalışmanın yayın hayatına kazanımını sağlayan Konya Büyükşehir Belediyesi’ne ayrı ayrı teşekkür eder, insanlık tarihi adına hayırlara vesile olmasını dilerim.

Selametle, ihsanla kalınız.

Kitap ve Yazar Hakkında Bilgiler