ADDIS ABABA (AA) - YEŞİM SERT KARAASLAN - Türkiye'den Etiyopya'ya gelerek sağlık sistemine ilişkin incelemelerde bulunan bilim insanları, hastanelerde hijyen, kalite, organizasyon, insan kaynakları, yoğun bakım yatak sayısı ve altyapı yetersizliği bulunduğunu ve ülkede şu an için sadece böbrek nakli yapılabildiğini belirtti.

Türk bilim insanları, Türkiye Organ Nakli Vakfının koordine ettiği, Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Tıp Hukuku Derneği, Ankara Üniversitesi, Organ Nakli Koordinatörleri Derneği, Sağlık Diplomasisi Derneği ile Türk Yoğun Bakım Derneğinin iş birliğinde yürütülen ve İstanbul Kalkınma Ajansınca desteklenen "Uluslararası Organ Nakli Ağı" projesi kapsamında, Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'da, Sağlık Bakanlığı, devlet ve üniversite hastanelerine ziyaretlerde bulunarak, sağlık sistemine ilişkin bilgi aldı.

Ziyaretlerde, özellikle organ bağışı ve nakil sistemine ilişkin incelemelerde bulunan Türk heyeti, gözlemlerine ilişkin AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.

- "Hastalar, hemodiyaliz tedavisine erişemediğinden hayatını kaybediyor"

Türkiye Organ Nakli Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi Gamze Yıldırım, Etiyopya'da özellikle hastaneler seviyesinde sağlık hizmetlerinin yönetimi konusuna değinerek, "Sağlık yönetimi ve hastane işletmeciliği konusunda bilgi ve deneyim eksikliği nedeniyle hizmet sunumu ve hizmete erişimde sıkıntılar yaşandığını gözlemledik." dedi.

Yıldırım, paydaş kuruluş olan Sağlık Diplomasi Derneği, Ankara Üniversitesi ve Sağlık Bilimleri Üniversitesi ile iş birliğinde düzenlenecek "Sağlık Yönetimi ve Hastane İşletmeciliği" kursuna Etiyopyalı sağlık yöneticilerinin de davet edileceğini söyledi.

Heyette yer alan hekimlerden Organ Nakli Koordinatörleri Derneği Başkanı Dr. Yavuz Çınar, ülkede özellikle kronik böbrek yetmezliğine sahip hastaların çok ciddi bir sorun olduğunu, maliyetlerden dolayı hastaların tedaviye erişimde sıkıntı yaşadığını belirtti.

Özellikle bu sebeple böbrek naklinin, söz konusu hastaların tedavisinde tek seçenek durumuna geldiğini ifade eden Çınar, "Mutlaka ülkede böbrek nakli kapasitesinin artırılması gerekiyor. Çünkü çok sayıda genç hasta, hemodiyaliz tedavisine erişemediğinden hayatını kaybediyor." diye konuştu.

Çınar, heyette yer alan uzmanlarla Etiyopya'da böbrek nakli hizmetlerinin kapasitesinin artırılabilmesi amacıyla iş birliği içinde çalışılması için karar alındığını belirterek, en kısa sürede iki ülke arasında kapsamlı çalışmaların hayata geçirileceğini vurguladı.

- "Tedavisi mümkün hastalıklar nedeniyle insanlar yaşamını yitiriyor"

Organ Nakli Koordinatörleri Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Deniz Heppekcan, Etiyopya'nın sağlık sisteminin, gelişmiş olan ülkelere göre çok geride kaldığını gözlemlediklerini belirterek, şunları söyledi:

"Hastane ziyaretlerimizde başhekimler ve servis sorumlu hekimleriyle yaptığımız görüşmelerde, sağlık profesyonellerinin eğitimlerinin, hasta bakım ve tedavilerinin ve hijyenik koşulların insan sağlığını tehdit edecek düzeyde yetersiz olduğunu gördük. Mevcut sağlık sistemi, hastalık nedenlerini araştırmak, doğru ve yeterli tedavi uygulamak konusunda çok geride. Sağlık giderlerinin tamamı devlet tarafından karşılanmıyor. Bu nedenle aslında tüm dünyada tedavisi mümkün olan hastalıklar nedeniyle insanlar yaşamını yitiriyor."

- "Nitelikli sağlık insan gücü yetersiz"

Türk Yoğun Bakım Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Oktay Demirkıran ise "Tıbbi teknoloji yeterli olmasına karşın bunu kullanabilecek nitelikli sağlık insan gücü yetersiz. Dezenfeksiyon çok ciddi bir sorun ve enfeksiyon kontrolü yok. Her hastaya bir hemşire düşüyor. Bu oran çok iyi. Bunların yanı sıra mesleki gelişim için eğitim desteğine ihtiyaç var." ifadelerini kullandı.

Yoğun Bakım Uzmanı Dr. Süha Bozbay da özellikle enfeksiyon ve sepsis (kan zehirlenmesi) hakkında farkındalığın artırılması gerektiğinin altını çizerek, "Veri kayıtları ve takip skor sistemleri yok. Uzmanların, yoğun bakım eğitim sürelerinin kısa olduğunu ve standart bir eğitim programlarının olmadığını öğrendik. Bu eksikliklerin tamamlanması gerekiyor." diye konuştu.

Yoğun Bakım Uzmanı Dr. Erdem Yalçınkaya, ziyaret edilen hastanelerin yoğun bakım ünitelerinde ekipman açısından eksikliklerin bulunduğunu belirterek, "Ancak oldukça da gelişmiş teknolojileri mevcut. Meslektaşlarımızdan aldığımız bilgiye göre yoğun bakım yatak sayısı ülke nüfusuna göre yetersiz. Özellikle hijyen koşullarına daha fazla dikkat etmeleri ve sahip oldukları yoğun bakım cihazlarını daha efektif kullanmaları gerekiyor." değerlendirmesinde bulundu.

- "Karaciğer nakli ile ilgili devam eden bir program bulunmuyor"

Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dr. Öğretim Üyesi ve Genel Cerrahi Uzmanı Tevfik Kıvılcım Uprak, ülkede şu an için sadece böbrek nakli yapılabildiğine işaret ederek, şunları kaydetti:

"Etiyopya'da böbrek nakli ile ilgili çalışmalar son 5 senede giderek artmış. Ancak henüz karaciğer nakli ile ilgili devam eden bir program bulunmuyor. Konuştuğumuz doktorlar, altyapı ve hastane yetersizliği dolayısı ile hastalara tanı koymada problem yaşadıklarını belirttiler. Karaciğer nakli ihtiyacı olan hastaların çoğu, hizmete erişemeden hayatını kaybediyor.

Özellikle başkent dışındaki bölgelerde, ekonomik olarak hastaların hastane hizmetlerine ulaşmada sorunları olduğunu ifade ettiler. Komplike prosedürleri için gerekli eğitimli personel sayılarının azlığına vurgu yaptılar. Bu arada inşaatı devam eden hastaneleri mevcut ve önümüzdeki 3 sene içerisinde karaciğer nakli ile ilgili çalışmalarını hızlandıracakları bilgisini edindik."

Bayındır Söğütözü Hastanesi Hematoloji ve Kemik İliği Nakil Ünitesi Sorumlu Yardımcısı Doç. Dr. Mehmet Özen de, Etiyopya'daki hematologlardan aldıkları bilgiye göre, bu bölümdeki hastaların çoğunluğunun akut lösemi hastaları olduğunu söyledi.

Özen, "Burada ne yazık ki kemik iliği nakli yapılamıyor. Bunun için gerekli ekipman ve insan gücünden yoksunlar. Kemik iliği naklinin çoğunlukla standart tedavi olduğu multipl miyelom, tekrar eden lenfoma ve lösemi hastaları ne yazık ki ölüyor." diye konuştu.