Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın geçen ay Brüksel'e yaptığı ziyaretin ardından Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasında hız kazanan görüşme trafiği yarın yapılacak "Bakanlar Düzeyinde Siyasi Diyalog Toplantısı"yla sürecek.

Brüksel'de yapılacak toplantıya Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile AB Bakanı ve Başmüzakereci Ömer Çelik katılacak.

Toplantıya AB tarafından ise Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi/AB Komisyonu Başkan Yardımcısı Federica Mogherini ve Komşuluk Politikası ve Genişleme Müzakerelerinden sorumlu AB Komiseri Johannes Hahn ev sahipliği yapacak.

Toplantıda, müzakere sürecinin yanı sıra enerji, ekonomi, ticaret ve terörle mücadele alanlarında işbirliği ile göç ve vize serbestisi konularında son durum, ayrıca bölgesel konularda güncel gelişmeler ele alınacak. Türkiye, AB tarafına beklentilerini aktaracak.

- 18 Mart mutabakatı ve sonrası

Ege Denizi'nde ölümlerin kontrol altına alınması ve düzensiz göçün önlenmesi amacıyla Türkiye ile AB arasında geçen yıl 18 Mart'ta imzalanan mutabakatın ardından Türkiye göçmenlerin geri alınması konusunda yükümlülüklerini yerine getirmiş ve mutabakat amacına ulaşmıştı.

Ancak, AB, vize serbestisi, mali yardım, yeniden yerleştirme, Gümrük Birliği konularında taahhüt ettiği yükümlülüklerine sadık kalmadı. Böylelikle, aradan geçen bir yıldan fazla sürede imza altına alınan konularda mesafe alınamadı.

Son olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 24 Mayıs’ta NATO Devlet ve Hükümet Başkanları Toplantısına katılmak üzere gittiği Brüksel’de AB Konseyi Başkanı Donald Tusk ve AB Komisyonu Başkanı Jean-Claude Juncker ile bir araya gelirken, oldukça olumlu geçen görüşmede, ilişkilerin yeniden canlandırılmasının önemine ve ayrıca terörle mücadelede iş birliğini güçlendirmenin gerekliliğine değinildi.

Erdoğan, Brüksel dönüşünde uçakta yaptığı açıklamada, AB’nin 12 aylık bir takvim üzerinde çalıştığını, Dışişleri ve AB Bakanlıklarının da söz konusu takvim üzerinde çalışma yaparak adım atacağını söyledi. Erdoğan, vize meselesinin yanı sıra para yardımı konusunun da gündeme geldiğini ve bu konularda çalışmaları karşılıklı yürüteceklerini bildirdi.

Takvim, "AB ile Türkiye arasında imzalanan 18 Mart mutabakatı kapsamındaki maddelerin karşılanmasını ve tarafların fon ve diğer konularda üzerlerine düşeni yerine getirmesini; Türkiye-AB arasındaki vize serbestisi konusunda yol alınmasını; Gümrük Birliği Anlaşması’nın güncellenmesinin ve modernizasyonunun hızlandırılmasını ve Türkiye-AB müzakerelerinde yeni fasılların açılmasını" içeriyor.

Söz konusu görüşmeler çerçevesinde karşılıklı teknik ve siyasi düzeyde temaslar yoğunlaştı. AB Komisyonunun Genişleme Müzakerelerinden Sorumlu Üyesi Johannes Hahn, Temmuz başında, 25 Mayıs'ta başlayan ve daha sonra süren görüşmelerin devamı niteliğinde bir ziyaret gerçekleştirdi.

Ziyarette, hem Türkiye-AB ilişkileri ele alınırken, aynı zamanda yarın yapılacak üst düzey siyasi diyalog toplantısının hazırlıkları yapıldı. 5 Temmuz'da Avrupa Komisyonu'nun ulaşımdan sorumlu komiseri, 11-12 Temmuz tarihlerinde ise tarımdan sorumlu komiseri Türkiye'yi ziyaret ederek, bir yıllık çalışma takvimi kapsamında ekonomi, enerji ve ulaştırma alanlarında üst düzey diyalog toplantıları yapılması için çalışmalar yürüttü.

- Müzakere sürecini canlandırma

18 Mart mutabakatıyla tarafların müzakere sürecini yeniden canlandırmaya yönelik kararlılıkları teyit edilmişti ancak, Türkiye'nin AB katılım müzakerelerinde 23'üncü fasıl olan "Yargı ve Temel Haklar" ile "Adalet, Özgürlük ve Güvenlik" konulu 24. fasılın AB tarafından yapılan teknik hazırlıkları tamamlanamadı.

Son olarak geçen yılın haziran ayında "Mali ve Bütçesel Hükümler" başlıklı 33. fasıl açıldı. Böylelikle, Türkiye’nin AB ile 2005 yılından bu yana yürüttüğü katılım müzakerelerinde 35 fasıldan şimdiye kadar 16’sı açılırken, 8 fasıl ek protokol gerekçesiyle askıya alındı. Fasıllardan 7’si ise açılış kriterleri resmi olarak Ankara'ya bildirilse de AB üyelerinin mutabakat sağlayamaması nedeniyle müzakerelere açılmadı.

- Vize serbestisi süreci sonuçsuz kaldı

Mutabakatın en önemli unsurlarından biri, vize serbestisi için tarihin 2016 haziranının sonuna çekilmesiydi. Geri Kabul Anlaşması için belirlenen 1 Haziran tarihi ise muhafaza ediliyordu.

Vize serbestisinin 2016 haziranı sonunda başlayabilmesi için AB Komisyonunun aynı yıl en geç mayıs başında AB Konseyine ve Avrupa Parlamentosuna üçüncü ve son vize ilerleme raporu ile vize serbestisi önerisini sunması gerekiyordu. Dolayısıyla Yol Haritası’nda kayıtlı maddelerin nisan sonuna kadar Türkiye tarafından karşılanması gerekecekti. Bu doğrultuda gerekli çalışmalar yürütüldü. Ancak ilgili konuda hiçbir ilerleme sağlanamadı.

Brüksel yönetimi, vize serbestisinin sağlanması için Türkiye'nin 72 kriteri karşılaması gerektiğini belirtiyor. Türkiye, bu kriterlerin çoğunu yerine getirse de Terörle Mücadele Kanunu'nda değişiklik yapılmasını öngören şart taraflar arasında tartışma konusu olmaya devam ediyor.

Ankara, bu konuda, ülkedeki mevcut durum göz önünde bulundurularak esneklik istiyor. Brüksel ve Ankara arasında görüşmeler devam etse de ortaya iki tarafın da üzerinde uzlaştığı bir metin henüz çıkmadı.

- 72 bin yerine 3 bin 565 yerleştirme

Mutabakat, üye ülkelerin gönüllülük esası çerçevesinde Türkiye'den sığınmacı almasını öngören Gönüllü İnsani Yeniden Yerleştirme Programının başlatılarak 72 bin kişilik kota belirlemek suretiyle Türkiye’den Suriyelilerin üye ülkelere yeniden yerleştirilmesi sürecinin devamını da öngörüyordu.

Öte yandan, “1’e 1” formülü kapsamında Türkiye'den Suriyeli almaya niyeti bulunan üye ülkelerle ikili bazda anlaşmalar da yapılacaktı.

AB Komisyonu'nun Mart ayı rakamlarına göre, Türkiye'den 72 bin yerine sadece 3 bin 565 Suriyeli sığınmacı AB ülkelerine yerleştirildi. Anlaşma uyarınca AB tarafından Türkiye'ye gönderilen sığınmacı sayısı ise bin 487 oldu. Günlük geçişler "ciddi ve sürdürülebilir şekilde" azalmasına rağmen, Gönüllü İnsani Yeniden Yerleştirme Programı devreye sokulmadı.

- AB’nin Suriyeliler için Türkiye’ye taahhüt ettiği fon

18 Mart mutabakatına göre, AB’nin Türkiye-AB Göç Eylem Planı çerçevesinde Türkiye'de bulunan Suriyelilerin ihtiyaçlarına yönelik olarak proje bazlı taahhüt ettiği 3 milyar avroluk ilk kısım mali kaynağın tahsisi sürecinin hızlandırılması ve bu ilk kısım kaynak tamamen kullanıldıktan sonra 2018 yılı sonuna kadar tahsis edilmesi öngörülen ilave 3 milyar Avro kaynakla çalışmalara hız kesmeden devam edilecekti.

Ancak bugüne kadar ilk 3 milyar avroluk tutardan 811 milyon avronun ödemesi gerçekleştirildi. AB yetkilileri, 3 milyarın tamamı kullanıldığı zaman, AB-Türkiye anlaşması kapsamında yapılan taahhütlerin de karşılanması halinde ilave finansman seferber edilmesi hususunu değerlendireceklerini açıkladı.

- Gümrük Birliği'nin güncelleştirilmesi

Mutabakat uyarınca, Gümrük Birliği'nin güncellenmesi müzakereleri 2016 yılı bitimine kadar başlaması gerekirken henüz resmi müzakereler başlamadı. AB Komisyonunun müzakerelerin başlaması için 2016'nın son günlerinde AB Konseyinden yetki talep etmesine rağmen, henüz üye ülkeler buna onay vermedi.