ISTANBUL (AA) - İDRİS OKUDUCU - Türkiye ve Irak ilişkileri, Berhem Salih'ın cumhurbaşkanı ve Adil Abdulmehdi'nin başbakan seçilmesiyle birlikte yeni bir döneme girdi. İkili ilişkiler, Kerkük petrolünün yeniden Türkiye üzerinden ihraç edilmeye başlaması gibi bazı gelişmeler sayesinde önemli ilerlemeler kaydetti.

Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nin (IKBY) 25 Eylül 2017'de düzenlediği gayrimeşru referandum sonrası Ankara-Bağdat ilişkileri daha güçlü bir seviyeye ulaştı. Her iki tarafın da referandum konusunda sergilediği ortak tavır, yakınlaşmaya vesile oldu.

Irak'ta 12 Mayıs'ta yapılan genel seçimler sonrası Abdulmehdi'nin başbakanlık koltuğuna oturması ve Salih'in cumhurbaşkanı seçilmesi, Türkiye-Irak ilişkilerinde yeni bir döneme geçilmesinin önünü açtı.

Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi döneminde ikili ilişkilerde kaydedilen olumlu gelişmeler, Abdulmehdi'nin iş başına gelmesiyle devam etti.

IKBY'nin sözde "bağımsızlık" referandumu sonrası ikili ilişkiler, Irak'ta terör örgütü DEAŞ'ın büyük oranda ortadan kaldırılması, Türkiye'nin bu ülkenin yeniden inşası için 5 milyar dolarlık kredi sunması ve karşılıklı ticaret hacminin artırılması kapsamında Ovaköy Sınır Kapısı'nın açılması girişimi ve Kerkük petrolünün 1 yıl aradan sonra yeniden Türkiye üzerinden ihraç edilmeye başlanması sayesinde güçlü ilerlemeler kaydetti.

İki ülke arasındaki ilişkiler son dönemlerde olumlu seyretse de, Irak merkezi hükümetinin özellikle terör örgütü PKK ile mücadele konusunda sergilediği tutum Ankara'yı tatmin etmiş değil. Türkiye, güçlü ilişkilere sahip olduğu Irak'tan PKK'nın ortadan kaldırılması için daha ciddi adımlar atmasını bekliyor.

- Terör örgütü PKK ile mücadele

Ankara ile Bağdat arasında güvenlik meselesi uzun yıllardır görüşme konularının en başında yer alıyor. Türkiye, başta Irak'ın kuzeyi olmak üzere Musul'un Sincar ve diğer kırsal bölgelerinde terör örgütü PKK'ya ait kampların ortadan kaldırılmasını ve bunun için etkin bir mücadele yapılmasını istiyor.

Türkiye, PKK'nın faaliyetlerine göz yumulması ve örgütün sözde siyasi kanadı Tevgera Azadi'nin faaliyetlerde bulunmasına tepki olarak Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (KYB) Ankara'daki ofisine kilit vurdu ve Süleymaniye'ye yönelik uçuşlarda hava sahasını kapattı.

KYB'li Cumhurbaşkanı Salih'in, Ankara ile KYB arasındaki ilişkilerin normalleşmesinde etkin olması bekleniyor. KYB'nin 2'nci Genel Sekreter Yardımcılığı görevinde bulunup etkili bir siyasetçi olan Salih'in parti yönetimini Türkiye'nin beklentileri konusunda ikna edebileceği düşünülüyor.

- Ovaköy Sınır Kapısı'nın inşası

Türkiye'nin ticari ilişkileri güçlü olduğu Irak ile aktif bir sınır kapısı olarak sadece "Habur" bulunuyor. Ankara ticari ilişkilerin geliştirilmesi, Musul, Telafer, Kerkük ve Bağdat ile kara yolu üzerinden direkt bağlantının sağlanması için yeni bir sınır kapısı açılmasında ısrarcı.

Bunun için de Ankara, son 1,5 yıldır, Habur'un yaklaşık 15 kilometre batısında Ovaköy olarak adlandırılan yeni bir sınır kapısının açılmasında kararlı. Türkiye'nin Bağdat Büyükelçiliği sınır kapısının açılması, heyetlerin sınır bölgesini ziyaret etmesi ve teknik çalışmaların başlatılması için hummalı bir çalışma yürütüyor.

Ancak Irak'ta 12 Mayıs'ta genel seçimlere gidilmesi, Başbakan dahil kabinedeki tüm bakanların değişmesi ve İçişleri Bakanı'nın henüz seçilememesi gibi bürokratik engeller nedeniyle Ovaköy konusunda henüz Ankara'nın istediği seviyeye gelinemedi.

Söz konusu sınır kapısının açılması halinde Ankara ile Bağdat arasındaki ilişkiler tamamen farklı bir evreye geçerek daha güçlü bir hal alacak. Ankara bu vesileyle IKBY'yi es geçerek Türkmenlerin çoğunlukta yaşadığı bölgeler ve Bağdat ile doğrudan irtibata geçme fırsatını yakalayacak.

- Kerkük petrolünün yeninden Türkiye üzerinden ihraç edilmesi

İki taraf arasında son dönemde yaşanan en olumu gelişmeler arasında, Kerkük'teki kuyulardan çıkarılan ham petrolün 1 yıl aradan sonra yeniden IKBY boru hattıyla Türkiye üzerinden ihraç edilmesiydi.

Irak merkezi hükümeti kontrolündeki kuyulardan çıkarılan günlük 50 bin ila 100 bin varil ham petrol, Kasım 2018'den itibaren Ceyhan'a sevk edilmeye başlandı.

Kerkük petrolünün ihracatı, Irak merkezi hükümeti ve IKBY arasında referandum nedeniyle yaşanan gerginlik sonrası 2017'de askıya alınmıştı.

- Türkiye'den Irak'a 5 milyar dolarlık kredi yardımı

Irak'ın, terör örgütü DEAŞ ile yaşadığı 3 yıllık çetin mücadelenin sonunda başta Musul olmak üzere birçok kentinde büyük yıkımlar oluştu. Ülkenin yeniden imarı için Şubat 2018'de Kuveyt'te yapılan konferansta yatırım, bankacılık kolaylığı ve bağış olmak üzere Irak'a sağlanacak mali desteğin miktarı 30 milyar dolar civarında idi.

Türkiye de bu çerçevede Irak merkezi hükümetine, Ovaköy'den başlayarak Basra Körfezi'ne kadar uzanacak hat üzerinde kullanılmak üzere 5 milyar dolarlık kredi imkanı sağladı.

Ankara, bu kredinin başta terör nedeniyle büyük yıkımların oluştuğu Musul ve Telafer gibi bölgelerin yeniden inşası olmak üzere, Ovaköy Sınır Kapısı'nın açılması halinde buradan Basra'ya uzanacak hat üzerinde Irak'ın kalkınmasına kalıcı katkılar sağlayacak projelerde kullanılmasından yana.

- Ticaret hacmi 10,6 milyar dolar

Ticaret Bakanlığı ve Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, Türkiye'nin sosyal, politik ve kültürel bağlarının güçlü olduğu Irak ile derin ticari ve ekonomik ilişkileri bulunuyor. 2011'de Türkiye'nin ihracat pazarları arasında Almanya'nın ardından 2'nci sıraya yükselen Irak'a ihracat 2013'te yaklaşık 12 milyar dolarla en yüksek seviyesine ulaştı.

Türkiye ile Irak arasındaki dış ticaret hacmi, 2017'de 10,6 milyar dolar civarındaydı. 2017'de Türkiye'nin ihracat pazarları arasında yüzde 5,8 payla 4'üncü sırada yer alan Irak'a ihracat 9 milyar dolar olurken, ülkeden yapılan ithalat ise 1,5 milyar dolar olarak kayıtlara geçti.

Türkiye'nin Irak'a ihraç ettiği ürünler arasında 2017'de mücevherat, altın, buğday unu, tavuk eti, yumurta, bisküvi, mobilya, ayçiçeği yağı, hijyenik havlu ve bebek bezleri, demir-çelikten inşaat ve aksamı, hazır giyim ürünleri, çikolatalı mamuller ve deterjan başı çekti.

Altın, petrol yağı kalıntıları, hurda plastik ve kağıtla sığır derisi ise Irak'tan en çok ithal edilen kalemler arasında yer aldı.