Eylül ayında gökyüzü ve ay küçülüyor

NASA’nın Ay Yörünge Keşif Aracından alınan yeni görüntülerin analizinden Ay kabuğunda yeni uçurumlar keşfedildi.

Güneş, 23 Eylül sabah saat 06:09’da Gök Mekaniği için kullanılan sanal omega (Yunan harfi Ω,sonbahar) noktasında (resimde belirtildi); Ekinoks ya da gün tün eşitliği, Güneş ışınlarının ekvatora dik vurması sonucunda aydınlanma çemberinin kutuplardan geçtiği an. Gündüz ile gece sürelerinin eşit olması durumu.

AY EVRELERİ

AY OLAYLARI

Ay–Yer Uzaklığı

Ay Yer’e En Yakın Ay Yer’e En Uzak

Gün Saat Uzaklık (km) Gün Saat Uzaklık (km)

8 07 357190 21 11 406135

AY KÜÇÜLÜYOR

NASA’nın Ay Yörünge Keşif Aracından alınan yeni görüntülerin analizinden Ay kabuğunda yeni uçurumlar keşfedildi. Bu bulgu, en son jeolojik geçmişinde Ay’ın küresel olarak küçüldüğünü göstermekte ve küçülme halen sürüyor da olabilir. Ay, asteroitler ve meteorlar tarafından yoğun bombardımanın kaotik ortamında oluşmuş. Bu çarpışmalar, radyoaktif elementlerin bozunumu boyunca Ay’ı ısıttı. Ay yaşlanmasıyla beraber soğudu ve zamanla küçüleceği düşünüldü. Bu küçülme yeni keşfedilebildi (Science, 29 Ağustos 2010). Yeni araştırma nispeten yeni tektonik aktiviteyi açığa çıkardı. Önümüzdeki birkaç yıl içinde, Ay’ın son derece ayrıntılı haritası çıkartılacakAyrıntı:(astronomi.org/?page_id=399).

kullan

Resimde söz konusu uçurumun keşfedildiği bölge verildi. Geçmişte Apollo 17 aracının indiği yerin hemen batısında kalıyor (ok) ve burası dünyadışı fay hattının insanlar tarafından keşfedildiği ilk yerdir (alıntı: nasa.gov/mission_pages/LRO/news/shrinking-moon.html). Venüs ay tarafından örtülüyor: 11 Eylül saat 16’da Venüs Ay tarafından örtülecek. Olay, Brezilya’nın doğusundan, Atlantik Okyanusu’nun güneyinden, Afrika’nın güneybatısından ve Hint Okyanusu’nun güneyinden görülebilecek.

YER’DEN BAKILDIĞINDA GEZEGENLER

Yer–Merkür–Güneş dizilişi Gün Saat 3 16

Merkür U dönüşünde (stationary) 12 06

Merkür–Güneş açıklığı en büyük (18 derece) 19 20

Jüpiter–Yer–Güneş dizilişi ile karşı konumda 21 15

Uranüs–Yer–Güneş dizilişi ile karşı konumda 21 20

Venüs en parlak (–4.8 kadir) 23 23

1 Eylül’de Küçük Gezegenlerin Parlaklıkları (Kadir)

Ceres Pallas Juno Vesta

8.7 10.1 10.1 8.0

EYLÜL’DE GÖK OLAYLARI GÜNLÜĞÜ

GÖK ATLASI: 15 Eylül 2010 akşam saat 22:00 için verildi. Baskıya en uygun sadelikte ve kolay görülebileceği +1.5 kadire kadar parlak yıldızı olan ve gezegenlerin içinde bulunduğu takım yıldızlar özetlenerek belirtildi. Gözlemlerde kullanılan bazı parlak yıldızlar da verildi. Gök atlasına gökyüzüne bakar şekilde doğru yönlerde yukarıya kaldırarak eşleştirmek yeterli. Ay boyunca takım yıldızlar–burçlar buradan izlenebilir

günsaat

8 07 Ay Yer’e en yakın

8 13 YENİ AY

10 01 Satürn Ay’ın 8 derece kuzeyinde

11 11 Mars Ay’ın 5 derece kuzeyinde

11 16 Venüs Ay’ın 0.6 derece kuzeyinde ve örtülme

12 06 Merkür sabit görünümde

15 09 İLK DÖRDÜN

19 20 Merkür–Güneş açıklığı en büyük, 18 derece batı

20 19 Neptün Ay’ın 5 derece güneyinde (resimde verildi)

21 11 Ay Yer’e en uzak

21 15 Jüpiter–Yer–Güneş dizilişi ile karşı konumda

21 20 Uranüs–Yer–Güneş dizilişi ile karşı konumda

22 22 Jüpiter Uranüs’ün 0.9 derece güneyinde (resim)

23 06 Gece – gündüz eşitliği

23 12 DOLUNAY

23 14 Jüpiter Ay’ın 7 derece güneyinde

23 14 Uranüs Ay’ın 6 derece güneyinde

23 23 Venüs en parlak, – 4.8 kadir

29 09 Venüs Mars’ın 6 derece güneyinde

Kaynakça: The Astronomical Almanac 2010. Gökbilim haberleri “Kuş Göçü” bölümü 12. sayfada

GÜNCEL GÖKBİLİM HABERLERİ

İstanbul Boğazı’ndan kıtalararası göçmen kuşların geçişlerini duyuralım. İstanbul’un az bilinen bu doğal kültürü, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı projelerinden biri olarak çalışmalarını sürdürmekteyiz. Konunun önemi şuradan gelmekte: her sene dünyada 50 milyar kuş göç eder, bunlardan 5 milyarı Avrupa ile Afrika arasındadır. Türkiye, bu iki kıta arasında göç eden kuşlar için bir köprü oluşturması ve 400’ü aşkın göçmen türü barındırması bakımından özel bir uluslararası öneme sahip. İstanbul Boğazı da dünyanın en iyi göçmen kuş gözlem yerlerinden biri. 2010 yılının Eylül–Ekim–Kasım aylarında kuzeye göç eden kuşların ailelerine kattıkları yenigenç bireyleri ile birlikte güneye göçüşünü İstanbul’dan özellikle Çamlıca tepesinden izleyebileceğiz. İlk leylek kafilesinin İstanbul Boğaz’ından güneyden kuzeye geçişini duyurmuştuk. Şimdi de kuzeyden güneye ilk geri dönüş kafilesi leylekler İstanbul Kınalıada’dan görüntülendi (18 Ağustos 2010, iki resim Selçuk Bilir’den izinli, Selen Papur fotoğrafladı). Kuşların toplu haldeki geçişleri, “termale giriş” leri, “ şekilli delta uçuşları dikkat çekicidir. Kuş göçleri herkes tarafından görülmeye değer büyük bir şovdur

Astronomik hareket

Kuşlar yönlerini Güneş’e göre ayarlamakta. Bu yüzden kuşların çoğu gündüz Güneş’e göre hareket eder. Ancak birçok kuş da gece göç eder. Kuşlar gündüz Güneş’e, geceleyin ise Ay ve yıldızlara göre uçuş yönlerini bulabiliyor. Güneş, Ay ve yıldızların görülmediği durumlarda ise yönlerini birçok hayvanın vücutlarındaki var olan biyolojik pusulalara göre bulmaktalar. Boyun kısımlarındaki ferromanyetik tanecikler yardımıyla Yer’in manyetik alan kuvvet çizgilerine göre kendi durumlarını tesbit ederek doğru yönü bulur. Bulutlu–kapalı havalar yön bulmalarını engellemez.

Kuşlar ayrıca yönlerini koku alarak da bulabilmekte. Çok iyi hava tahmincileridir. Havadaki çok hafif barometrik basınç değişimini fark edebilirler. Fırtına çıkacağını önceden keşfederler. Keskin bir görme gücüne sahipler ve polarize ile ultraviole ışınları da görebilirler. Bu ışıklardan denizlerden uçarken faydalanırlar.

Ayrıca, frekansı çok düşükuzun dalga alt sesleri de duyarlar. İnsan kulağı saniyede 10-20 titreşimin altındaki sesleri duyamaz. Kuşlar ise çok daha düşük sesleri işitebilirler. Bunun sayesinde göç eden bir kuş kendisinden çok uzakta patlayan bir fırtınayı veya 1000 km uzaktaki gök gürültüsünü işitebilmektedir.

Binlerce kilometre ötedeki atmosfer basıncı değişikliklerinin meydana getirdiği çok düşük frekanslı elektromanyetik dalgaları fark edebilmektedir. Kuşlar insanlardan çok daha geniş bir dünyayı görür, duyar ve hissederler. Bizler onların doğal sahip olduklarına daha şimdilerde geliştirdiğimiz teknolojilerle sahip olabiliyoruz... evreni geniş ölçekte görmeyi atmosfer dışına gönderdiğimiz uydu teleskoplar ile ve duymayı da dev çanak antenleri kullanarak gidermekteyiz...

Milyonlarca göçmen kuşun uzun mesafeler katederek yaptığı yolculuk insanlar için hayati değer taşır. Kuşlar zararlı böceklerin baş düşmanıdır. Karaların çoğunun bulunduğu kuzey bölgelerine göç etmeselerdi ve yılın dörtte üçünü burada geçirmeselerdi, haşereler buralarda bitki katliamı yapardı. Baharda milyonlarca böcek, bitkiler üzerine yumurta bırakır. Bunlardan çıkan tırtıllar, kuşlar tarafından yenilerek kontrol altında tutulur. Çeşitli kurt, böcek ve çekirge yumurtalarını yiyerek mutlak bir kıtlığın önüne geçerler (alıntı: tr.wikipedia.org).

2010’UN OLAYLARI

Parlak Gezegenlerin Güneş’ten Açısal Uzaklıkları ve Parlaklıkları (gece saat 03 için)

(D: doğu, B: batı; Uzaklık: yay derecesi biriminde, Par.: kadir)

Tarih Merkür Venüs Mars Jüpiter Satürn

(Eylül) Uzaklık Par. Uzaklık Par. Uzaklık Par. Uzaklık Par. Uzaklık Par.

1 D 6 +4.6 D 45 –4.6 D 42 +1.5 B 157 – 2.9 D 26 +1.0

11 B 13 +2.0 D 44 –4.7 D 39 +1.5 B 168 –2.9 D 17 +1.0

21 B 18 –0.6 D 41 –4.8 D 36 +1.5 B 147 – 2.8 D 34 +1.1

***

Gök Cisimlerin Doğuş–Yükseliş–Batış Saatleri (saat:dakika)

İsim 1 Eylül 15 Eylül 30 Eylül

Doğuş En yüksekte Batış Doğuş En yüksekte Batış Doğuş En yüksekte Batış