ANKARA (AA) - ZUHAL DEMİRCİ/MEHMET ÖZTÜRK - Filipinler hükümeti ile Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MİKC) arasındaki Bangsamoro Barış Antlaşması sürecinin Bağımsız Gözlemci Heyeti üyesi ve İnsan Hak ve Hürriyetleri (İHH) İnsani Yardım Vakfı Mütevelli Heyeti Başkan Vekili Hüseyin Oruç, barış sürecinin sekteye uğraması halinde terör örgütü DEAŞ'ın bölgede aktif rol arayışı içinde olabileceğini söyledi.

Oruç, Filipinler'de 40 yıl süren çatışmaların ardından hükümetle ülkenin güneyindeki MİKC arasında 2014'te imzalanan barış anlaşması ile başlatılan barış süreci, gelinen nokta, terör örgütü DEAŞ'ın bölgedeki etkisi ve gelecekteki yol haritasına ilişkin AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.

Barış anlaşmasının imzalanmasıyla Mindanao'ya kalıcı ve sürdürülebilir barış getirmesi öngörülen Bangsamoro Temel Yasası'na ilişkin ilk çerçeve anlaşmanın 2012 yılında, kapsamlı anlaşmanın da 2014'te imzalandığını hatırlatan Oruç, Filipinler Devlet Başkanı Rodrigo Duterte'nin müzakerelerin amacına ulaşması noktasında istekli olduğunu belirtti. Oruç, terör örgütü DEAŞ'ın bölgedeki durumuna ilişkin uyarılarda bulunarak, "Süreç durursa, DEAŞ bölgede daha etkin bir şekilde büyüyecektir." diye konuştu.

Hüseyin Oruç, Filipinler'in en büyük ikinci adası Mindanao'da faal olmanın yolunu arayan terör örgütü DEAŞ sempatizanlarının, barış sürecindeki yavaşlama sebebiyle kendilerine kolayca üye bulduklarını söyledi.

"Süreç ertelenirse, muhtemelen sadece DEAŞ ve hükümet arasında değil, aynı zamanda DEAŞ ile Moro Ulusal Kurtuluş Cephesi (MUKC) ve Moro İslami Kurtuluş Cephesi arasında da daha fazla çatışma olacaktır." diyen Oruç, hükümet ve iki grubun da bu durumun farkında olduğunun altını çizdi.

Tek çözüm yolunun, hükümet, MİKC ve barış sürecini hızlandıran ve sonuçlandıran diğer ilgili gruplar olduğunu vurgulayan Oruç, aksi takdirde terör örgütü DEAŞ'ın süreci kolayca sürüncemede bırakabileceğini kaydetti.

Hüseyin Oruç, çoğunlukla Müslümanların bulunduğu güneydeki Mindanao bölgesinin en büyük şehri Davao'nun belediye başkanı olduğu dönemde de Duterte'nin, sorunun kaynağını bildiğini ve bunu defalarca dile getirdiğini aktardı.

Duterte'nin geçen hafta Bangsamoro Geçiş Komisyonu'ndaki 21 sandalyenin 11'ini MİKC üyelerinden, 10'unu ise hükümet tarafından doldurduğunu anlatan Oruç, "Şubat 2017'nin sonuna doğru Bangsamoro Temel Yasası'nı yeniden şekillendirecekler, yeni yol haritası çizilecek ve bu yeni Bangsamoro özerk bölgesini, Bangsamoro hükümetini oluşturacak." dedi.

- Barış sürecinde yeni yol haritası

Bangsamoro Geçiş Komisyonunun 2013'te temel yasanın taslağını hazırlamak üzere 15 üyeyle kurulduğunu belirten Oruç, kanun taslağının mayıs ayı sonunda Duterte'ye sunulacağını ve Duterte’nin geçiş komisyonu ve MİKC ile konuşacağını bildirdi. Oruç, senato ve temsilciler meclisinin yeni bir özerk bölge oluşturmak için bu yasayı onaylaması gerektiğinin de altını çizdi.

Söz konusu sürece ilişkin federalizm dahil olmak üzere bazı belirsizliklerin olduğuna işaret eden Oruç, "Sanırım önümüzdeki günlerde süreç hızlanacak." diye konuştu.

Oruç, şunları kaydetti:

"Filipinler federal bir cumhuriyet olduğunda, Bangsamoro da bölgedeki federal devletlerden biri olacak ve sorun çözülecek, ancak federalizm devlet başkanın uzun vadeli bir projesi ve kolay olmayacak. Fakat hükümet tarafıyla konuştuğumuzda her iki rotanın da birlikte devam edeceğini belirttiler. Bangsamoro Temel Yasası ve federalizm, hiçbirini dışarıda bırakmayacaklar ve devam edecekler."

Bağımsız Gözlemci Heyeti üyesi Oruç, öte yandan, barış sürecindeki bir diğer zorlu noktanın, kongre tarafı olan Duterte yönetiminden geldiğine dikkati çekerek, bu kişilerin daha önce temel yasada bulunan bazı hususların anayasaya aykırı olduğunu düşündüklerini kaydetti. MİKC'in anayasaya aykırı herhangi bir husus olmadığını savunduğunu aktaran Oruç, "Belki bu meseleyi biraz daha tartışacaklar fakat ben bunun uzun süreceğini sanmıyorum." dedi.

Oruç, hükümetin yol haritasına göre, Bangsamoro Temel Yasası'nın Ocak 2018'de meclisten geçmesine ilişkin senato ve temsilciler meclisinin oy kullanacağını belirterek, bölgede yasanın onaylanması için referandum yapılacağını kaydetti.

"Yasa onaylandıktan sonra da 2019-2022 yıllarında Bangsamoro Geçiş Hükümeti kurulacak." diyen Hüseyin Oruç, 2022 yılında yapılacak seçimle de Bangsamoro halkının parlamentosunu seçerek sürecin o yıl tamamlanmış olacağını ifade etti.

Filipinler'deki birçok topluluk lideri, ilgili kişi ve taraflarla bir araya geldiğini belirten Oruç, "Filipinler'de görüştüğüm kişilerin tamamı Duterte'nin kongrede yeterli güce sahip olduğunu söylüyor. Duterte bunu isterse, Bangsamoro Temel Yasası'nı meclisten geçirmek sorun olmayacaktır." diye konuştu.

Oruç, kendisinin de aynı düşünceye sahip olduğunu ve Duterte'nin kabul etmesi halinde yasanın kolayca geçeceğine inandığını anlatarak, “Herkesin bu bölgede barışa ihtiyacı var, tek ihtiyacımızın olan iyimser olmak." dedi.

Oruç ayrıca tarafların önceki başarısız barış sürecinden çok şey öğrendiğini ve olası gizli tuzakların farkında olduklarını kaydederek, tarafların neredeyse tamamının öncekinden daha iyimser olduğunu belirtti.

Devlet Başkanı Duterte'nin barış sürecini tamamlamak için güçlü bir pozisyonda olduğunu vurgulayan Oruç, "Herhangi bir politikacının barış sürecini sulandırabileceğine inanmıyorum." şeklinde konuştu.

Filipinler Devleti ve Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MIKC) arasında 27 Mart 2014 tarihinde imzalanan barış anlaşmasının ardından Bangsamoro Temel Yasası adı verilen taslağın Senato tarafından onayı gerekiyordu. Geçen yıl 10 Eylül’de Senatoya sunulan taslak tüm ısrarlara rağmen ele alınmadı. Barış ortamının korunabilmesi için mayıs ayında yapılan seçimlerden önce Bangsamoro Geçiş Komisyonu kurularak, barış sürecinin yürütülmesi sağlandı. Yasa, Mindanao ve çevre adalara özerk yönetim hakkı tanıyor.

AA