Bilgisayar mühendisi Yılmaz Sönmez: Cep telefonu operatörleri dinleme kayıtlarını silmiyor, saklıyor. Operatörlerin bilgisayar sisteminden istihbarat kurumuna hat var, herkesi dinliyorlar..

Bu haftaki Haftanın Sohbeti'nin konuğu Türkiye Bilgisayar Mühendisleri ve Programcıları Derneği Başkanı Yılmaz Sönmez. Telefon dinlemeyi konuştuk. Malum son dönemde nasıl kaydedildiği belli olmayan ama Türkiye gündemiyle ilgili ses kayıtları internet sitelerinde dolaşıyor. Ergenekon sanıkları arasında yer alan bazı isimlerin, daha önce çok sayıda insanı dinledikleri ortaya çıktı. Bir de yargılanan kişilerin ve yakınlarının, ses dosyaları internet sitelerinde dolanıyor. Bunlar kim tarafından ve nasıl kaydedildiği bilinmiyor. Ama içeriklerinin de önemli olduğunun altını çizmek gerekiyor. En son Ergenekon tutuklusu, emekli orgeneral Şener Eruygur'un eşi Mukaddes Eruygur'a ait olduğu iddia edilen ses kayıtları yayınlandı. Bu kayıtlarda Eruygur'un nasıl "sahte" yollarla tahliye edilmeye çalışıldığı yer alıyor. Peki, gerçekten herkes dinleniyor mu? Bizi nasıl dinliyorlar? Bu soruları Yılmaz Sönmez'e sorduk. Sönmez, telefon dinlemeleriyle ilgili davalarda bilirkişi olarak da görev yapıyor.

* "Dinleniyoruz" kaygısı paranoya mı yoksa gerçekten dinleniyor muyuz?

Dinleniyoruz. Herkes dinleniyor. Cep telefonuyla sadece dinlenmiyoruz. En önemlisi fişleniyoruz. Cep telefonu sürekli sinyal verdiği için sahibi 24 saat fişleniyor. Bu dinleme hukuk tanımaz, kötü niyetli istihbaratçılar tarafından yapılıyorsa, mesela 10 yıl bo ve yunca nokta nokta nereye gittiğiniz ve kimlerle görüştüğünüz biliniyor.

* Cep telefonu operatörleri yaptığımız tüm görüşmeleri dinliyor mu?

Her şeyden haberdarlar. Çünkü cep telefonunun sinyal kayıtları operatör tarafından serverlara kaydediliyor. Konuşmalar depolanıyor. Aslında operatör şirketinin onları hemen silmesi lazım.

* Silmiyorlar mı?

Hayır. Saklayıp, depoluyorlar. O konuşmalar bizim özel hayatımız, onu tutmasının manası yok. Ama sorun sadece bu değil. Artık dışarıdaki herkes herkesi dinleyebiliyor.

* Nasıl dinleniyoruz?

Yaygın dört yöntem var; program yükleme, havadan frekans yakalama, uydudan ve operatör yani santral bazında dinleme. Program yükleme yoluyla dinleme en yaygını.

* Nasıl başarıyorlar bunu?

Cep telefonunuza mesajla bir yazılım atıyorlar. Bu dinlemeyi yapabilmeleri için cep telefonun IP numarasını bilmeleri lazım. Telefonda bu numaraya IMEI deniyor. Bu numarayı yazılımın üzerine yazarak cep telefonunuza SMS olarak gönderiliyor.

* Nasıl bir SMS?

Herhangi bir konuda. Sevgililer gününüz kutlu olsun veya müzik melodisi şeklinde. Özellikle müzik programlarının içine gömerler.

* SMS geldikten sonra dinleme başlıyor mu?

Gelen yazılım kendi kendini kurar. Cep telefonun tuşlarının arkasında bir çip seti var. Program bunun içine yerleşir. Sizin normal yaptığınız her işlemi, yazılımın içine yerleştirilen telefon numarasına yönlendirir. Yazılımın içinde "Bütün görüşmeleri şu numaraya yönlendir" komutu var. Aynen bütün görüşmelerini aktarır. Karşı taraf kaydeder.

* Cep telefonu sahibi hiç hissetmez mi?

Hayır. Cep telefonu artık bir nevi cebinizde taşıdığınız dinleme cihazı. Pili takılı olduğu süre kaydeder. Ekranda herhangi bir işaret vermez. Kapalıysa da dinlenir. Bu yazılım sadece konuşmaları kaydedip, istenen yere ulaştırmakla yetinmiyor. Gelen ve giden SMS'lerin birer kopyasını da dinleyen kişinin cep telefonuna veya elektronik postasına gönderiyor. Talimatlara göre. "Rehberi getir" dersin gelir, "mesajları getir" dersin aynen gelir.

* Bir kişi bu yöntemle kaç kişiyi dinleyebilir?

Binlerce. Hatta milyonlarca kişi de dinlenebilir. Bilgisayarın gücüyle ilgili.

* Bu yazılımın maliyeti ne?

600 YTL ile 2 bin YTL arasında değişiyor. Bilgisayar mühendislerine daha özel programlar da yaptırıyorlar.

Bilgisayardan ortam dinlemesine dikkat

Bir de araçla dinleme iddiaları var son dönemde... İstihbarat kurumlarının böyle araçları var. Ama bunların maliyeti fazla. Pahalı cihazlar. Cep telefonları olduğu sürece bu yöntem çok tercih edilmiyor. Hatta yapılmıyor bile.

* Dinlemenin önüne geçmenin yolu yok mu?

Var. Bu program yükleme yoluyla dinlemede casus virüs önce operatöre sonra bizim cebimize geliyor. Burada operatöre sorumluluk düşüyor. Ama kanunlarımızda bu yok. Bu cep telefonu dinmelerine karşı anti virüs yazılımlar var. Bunu yüklediğiniz zaman cep telefonunu otomatik olarak kişisel dinlemelere kapalı olacak. Üçüncüsü operatörlerin her görüşmeyi kaydetmesinin önüne geçilmeli. Havadan dinlemeler içinde şifreli konuşma yazılımları var. Belli tuşlar girerek şifre giriyorsunuz. Karşı taraf da girdiği zaman iki telefon arasındaki konuşma şifreleniyor. Ortam dinlemesinde ise cep telefonunda mikrofonunu kapattığınız zaman dinleme yapılamaz.

* Dinlendiğinden şüphelenen kişi ne yapmalı?

Hemen SIM kartı ve pili çıkarıp, makineyle birlikte savcılığa gitmeli.

* Dinleyen kişi tespit edilebilir mi?

Yazılım yoluyla dinleniyorsa tespit edebiliyoruz. Makinenin gelmesi lazım. Tabii mahkeme yoluyla. Telefonun içine bakarak dinleyen numarayı tespit edebiliyoruz.

OPERATÖRDEN İSTİHBARAT TEŞKİLATINA ÖZEL HAT

* Bu programlar her yerde satılıyor mu?

İnternet üzerinde satılıyor. Hatta gazete ilanları verenler de var. Bu casus yazılıma trojan adı verilir. Basitten zora doğru giden 18-19 modeli var. Bu yöntemle cep telefonunuz dünyanın herhangi bir yerinde dinlenebilir. Türkiye sınırlarında olması şart değil.

* Bu yöntemi daha çok kimler kullanıyor? İstihbarat örgütleri yapıyor mu?

İstihbarat örgütleri bu yöntemi tercih etmiyor.Bunu bugün pazarlama şirketleri bile kullanıyor. Dışarıya gönderdiği çalışanın, satış yapıyor mu yapmıyor mu diye kontrol amaçlı olarak. Bugün 600YTL'si olan 17-18 yaşındaki gençler kız arkadaşlarını bu yöntemle dinliyor.

* İkinci yöntem, havadan dinleme nasıl yapılıyor?

Başka bir anten kurarak havadaki cep frekansını indirme metodudur. Daha çok yabancı büyükelçilikler yapıyor. Frekansı yakalayınca, konuşmaları dinliyor. Bu cihazın fiyatı 40-60 bin dolar arasında değişiyor. 100 kilometre çevredeki bütün cep telefonu konuşmalarını indirebiliyor bilgisayara. Orada IMEI yani kimlik numarasını bulma derdin de yok. Doğrudan numarayı görüyor.

* Santral dinlemeleri cep telefonu operatörlerinden abonelerin dinlemesi mi?

Evet. Bunu daha çok istihbarat örgütleri tercih ediyor. Resmi adı altında illegal dinlemeler yapılıyor.

* Bu nasıl yapılıyor?

Bütün operatörlerde bir server vardır. Bütün bilgiler, konuşmalar operatörün ana terminalindeki bilgisayara gelir.Burada kaydedilir. İşte oradan istihbarat örgütüne bir lokalnetwork var. Oradan dinliyorlar. Basit dille; operatörlerin bilgisayar sisteminden istihbarat kurumuna hat çekiliyor. Yani kimin ne konuştuğunu aynen biliyorlardı. Şimdi dinleme yetkisi Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı'nda verildi. Şimdi aynı şekilde onlar dinliyor.

* Artık yasal olarak tabii...

Nerede başladığı ve nerede bittiği bilinmeyen bir dinleme yapılıyor. Şöyle ki, dinleme sisteminin bir kontrol merkez kaydı var. Dinlemenin "Şu saatte başladı, şu saatte bitti" diye resmi kaydının yapılması gerekir. Bu sistem yok. Hakimden izin alıyor dinlemeye başlıyor ama bu dinlemenin ne kadar sürdüğü belli değil. En önemlisi dinleme bittikten sonra "Suç unsuru bulunmamıştır" diye tutanak tutulması ve bunun dinlenen kişiye "seni dinledik şu tarihler arasında" diye bildirilmesi gerekir.

* Peki, dinlenen kayıtlar ne oluyor?

Onların silinmesi yani yok edilmesi gerekiyor. Ama maalesef hiç silmiyorlar. Kayıt olarak saklıyorlar. Herkesi dinliyorlar ama adaletin önüne getirilen dinlemeler resmileştiriliyor. Ondan dolayı izin alıyorlar.

* Ortam dinlemesi nasıl yapılıyor?

Cep telefonundan karşıda biri yoksa bile duyduğu bütün sesleri kaydediyor olmasıdır. Cep telefonunu mikrofonu açık bırakılan bir teyp olarak düşünün. Ortam dinlemesi net belli olur. Çünkü ortam dinlemesinde ses, dışarıdaki hışırtıyla aynı volümde oluyor. Ama cep telefonu dinlemesinde ses nettir.

YABANCI HATLARI MİT BİLE DİNLEYEMEZ

* Halk ortaya çıkan dinleme olaylarından nasıl etkileniyor?

Artık cep telefonu taşımayanlar var. Önemli biriyle görüşecekse evde bırakıyor. Başka ülkelerin operatörlerinden SIM kart alıyorlar. Hatta sanal operatörler patlama yapıyor.

* Bu nasıl oluyor?

Dünyada Turkcell, Avea ve Vodafone gibi 176 operatör var. Bunların malzemelerini satan 5 firma var. Bu 5 firma ve 176 operatör arasında data alışverişi var. Avea, Brezilya'da çekmek için o ülkedeki tüm operatörlerle anlaşmıyor. Bu 5 firmanın birinden 10 kiloluk bir ses datası alıyor. Karşılığında da yine ses dosyası veriyor. Böylece Avea, 176 ülkede çekmiş oluyor. 5 firmanın elinde ses datası birikiyor. Satmaları lazım. Bu kez sanal operatör denen kavram çıktı. Yani kişiler artık kendi operatörünü kuruyor.

* Tam anlamadım?

Kişisel kullanıcılar bu 5 firmadan ses paketi alıp operatör sahibi oluyor. Bilgisayar kuruyorsun ve bağlantı oluşturuyorsun, sonra da o 5 firmanın sistemine bağlanıyorsun. Bu sistem Türkcell'in veya Avea'nın anteninden veriyi alıyor senin sistemine bağlıyor. Artık o operatörlerin baz istasyonu senin sistemin oluyor. Türkiye'deki üç operatörün baz istasyonundan dayararlanıyorsun.

* Yabancı hatta numarayı nereden alıyorsun?

İstersen Türk Telekom'dan istersen Amerika'dan. Numarayı alıyor SIM kartın üzerine basıyorsun. Ben Estonya'dan aldım. Orada numara almak ücretsiz.

* Konuşma ücreti?

Sesi kaynağından aldığın için daha ucuz. Dünyanın her yerinde de aynı ücret.

* Türkiye'deki üç operatör bundan rahatsızlık duyuyor mu?

Hayır. Aksine. Çünkü bu operatörlerden ses paketi satın alınıyor. Yani kârdalar.

* Bu yabancı hatlar dinlenebiliyor mu?

Dinleyemezler.

* Telekomünikasyon yetkilileri, "dinleriz" diyor. Bu hatları MİT bile dinleyemez mi?

Kesinlikle dinleyemezler. Çünkü ana bilgisayardaki servera girmesine imkân yok.

* Türkiye'de yabancı hat kullanıcısı kaç?

20 bin civarında.

* Bilgisayardan ortam dinlemesi yapılabilir mi?

Mikrofonu olduğu sürece evet.