Karamanoğlu Mehmet Bey’in hazin sonu

Konya’nın Mehmet Bey’in eline geçmesinden hoşnut kalmayan Moğollar harekete geçtiler. Moğol ordusu karşısında tutunamayan Karamanoğlu Mehmet Bey, sarp Ermenek civarlarına çekildi. Bu bölgede bir çatışma esnasında kardeşleri ile beraber öldürüldü.

Karamanoğlu Mehmet Bey Konya’yı ele geçirdikten sonra 13 Mayıs 1277 tarihinde Anadolu’da Türkçeyi resmi dil ilan eden ilk devlet adamı olmuş ve bu yönü ile Türk Tarihinin unutulmayan şahsiyetleri arasında yerini almıştı. Peki kimdi bu Karamanoğlu Mehmet Bey?

Karamanoğulları Kimdir?

Karaman aşireti bir çok Oğuz boyu gibi Moğollardan kaçarak Anadolu’ya gelmiş ve Sultan Alaaddin Keykubad tarafından Ermenek taraflarına yerleştirilmişlerdir.(1228) Bu sırada başlarında Mehmet Bey’in dedesi Nure Sofi vardır. Karamanoğullarının hangi Oğuz boyundan olduğu tartışmalıdır. Araştırmacılar Afşar, Salur ve Bayındır iddialarında bulunmaktadırlar.

Alaaddin Keykubad’dan sonra Karamanoğullarının devlet ile aralarının pek iyi olmadığını görüyoruz. İlk vukuatları Babai isyanına destek vermeleridir. Kösedağ savaşı ile Moğol tahakkümüne giren Anadolu Selçuklu Devleti’nin giderek güç kaybetmesinden yararlanarak nüfuz alanlarını genişletmeye ve bağımsız harekete başlamışlardır. Mehmet Bey’in babası Karaman Bey son harekatında Selçuklu ordusu karşısında ağır kayıp verdi ve bu olayda kısa süre sonra 1262 yılında vefat etti.

Karamanoğlu Mehmet Bey Sahnede ‘’İntikam mı, bağımsızlık mücadelesi mi?’’

Karaman Bey’in vefatı sonrası beyliğin başına büyük oğul Şemsüddin Mehmet Bey geçti.  Moğol yönetimi altına girmiş olan ve siyasi hakimiyeti her geçen gün azalan Selçuklu Devleti ile mücadeleyi şiddetlendirdi. Acaba bu mücadelenin amacı intkam, siyasi hırs  ya da Moğollara karşı bir bağımsızlık mücadelesi miydi? Herhalde bu sorunun cevabını bulabilmemiz için Mehmet Bey hakkında daha fazla bilgi sahibi olmamız gerekiyor.

Karamanoğlu Mehmet Bey Selçuklu-Moğol ordusunu birkaç kez yenmeyi başardı. Moğollara karşı yardıma çağrılan Memluk Sultanı Baybars’ın Moğolları yenerek Kayseri’ye kadar gelmesi onun için büyük bir moral kaynağı oldu.(1277) Hatta kısa süre sonra Sultan Baybars’ın Anadolu’yu terk etmesi bile onun amacından vazgeçirmedi ve Selçuklu ailesinden Siyavuş’u yanına alarak Konya’yı ele geçirdi. (13 Mayıs 1277)

Türkçe Resmi Dil Fermanı ve Tartışmalar

Siyavuş’u Sultan ilan eden kendiside vezir olan Karamanoğlu Mehmet Bey’in Konya’da ki ilk icraatı ‘’-Bugünden sonra divanda, dergahta, bargahta, mecliste ve meydanda Türkçeden başka dil kullanılmayacaktır.’’ fermanı oldu.

Bazı araştırmacılar bu fermanın Karamanoğlu Mehmet Bey’in üyesi olmadığı Selçuklu divanı tarafından alındığını iddia etmektedirler. Böyle bile olsa mevcut hükümdar yani Gıyaseddin Siyavuş’u tahta çıkaran Mehmet Bey’dir. Dolayısı ile onun istemediği bir kararın divandan çıkması da muhtemel değildir. Ayrıca Selçuklu devlet adamlarının Farsça ile bir sorunları yoktur. Farsça’ya tepki gösterebilecek kişi bölgede ki öz Türkçe konuşan Türkmenlerin lideri Karamanoğlu Mehmet Bey’dir.

Karamanoğullarında Farsça’nın etkinlik kazanması Selçuklu devlet merkezine hakim oldukları 14. Yüzyıl’dır.

Mehmet Bey’in Hazin Sonu

Konya’nın Mehmet Bey’in eline geçmesinden hoşnut kalmayan Moğollar  harekete geçtiler. Moğol ordusu karşısında tutunamayan Karamanoğlu Mehmet Bey, sarp Ermenek civarlarına çekildi. Bu bölgede bir çatışma esnasında kardeşleri ile beraber öldürüldü. Moğollar tarafından başları kesilerek Karaman aşireti bölgelerinde teşhir edilerek halka gözdağı verilmeye çalışıldı. (1277)

Nasıl öldüğü konusunda kaynaklarda değişik bilgiler yer almaktadır. En büyük iddia Moğol öncü birliklerine saldırdığı sırada dar bir boğazda pusuya düşürülerek ok yağmuru altında can verdiği şeklindedir. Başka bir iddia ise saklandığı ormanın Moğollar tarafından ateşe verilmesi ile yanarak can verdiği şeklindedir.

Ne dersiniz işgal kuvvetlerine karşı Anadolu’da ilk bağımsızlık mücadelesini gerçekleştiren kişi olarak Karamanoğlu Mehmet Bey’i söyleyebilir miyiz?

Kaynak:

1)Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ord.Prof. İ.H. Uzunçarşılı, TTK 1984

2)Müslüman Türk Devletleri Tarihi, Prof.Dr. Erdoğan Merçil, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi 1985

3)Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, 8.cilt, Çağ Yay.1992

4)İslam Ansiklopedisi, 6.Cilt, MEB 1977

5)Karanoğullarının Kökenleri, Doç. Dr. R.Boyacıoğulları, http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/250.pdf

6)Karanoğullarının Kökeni Meselesi,Yrd.Doç. Y.Başkan http://www.egeweb2.ege.edu.tr/tid/dosyalar/XXVII-1_2012/TIDXXVII-2012-02.pdf

Kaynakça: İsmail Çal

Derleyen; Müjdat GÖKÇE