Adalet Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanı Mesut Orta, Resmi Gazete'de dün yayımlanarak yürürlüğe giren duruşma nedeniyle sevk ve nakillerin en aza indirilmesini amaçlayan Ceza Muhakemesinde Ses ve Görüntü Bilişim Sisteminin Kullanılması Hakkında Yönetmelik hakkında AA muhabirine bilgi verdi. 

 

Yönetmeliğin, soruşturma ve kovuşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı, hakim veya mahkemece dinlenilmesine gerek görülen kişilerin ses ve görüntü, bilişim sistemi kullanılarak dinlenilmesi, kayda alınması, saklanması ile bunun için gerekli teknik altyapının kurulmasına ilişkin esas ve usulleri düzenlediğini belirten Orta, 2005 yılında yürürlüğe giren 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 52, 58, 180, 196 ve 219. maddelerinde sesli görüntülü iletişim tekniğiyle ifade alma, duruşmanın kayda alınması gibi bazı düzenlemeler yapıldığı, bu düzenlemelerin ayrıntılarının yönetmeliğe bırakıldığını hatırlattı.

 

Bu yasada öngörülen yönetmelik çalışmalarını tamamlamış olduklarını ifade eden Orta, yönetmelikle ilgili çalışmalara 2 yıl önce başladıklarını anlattı. 

 

Mesut Orta, şunları söyledi: 

 

''Yönetmelik olmadan sıkıntılar çıkacağını gördük ve 2009 yılı içerisinde onaylarımızı aldık. Yönetmelik komisyonu oluşturduk. Yönetmelikler yapılırken komisyonlarda tartışmalar oluyor, arkasından genel müdürlüklere, diğer kurumlara görüşe gönderildi, daha sonra da 43 kişinin katıldığı bir toplantıda yönetmelik tartışıldı. Ne getirir, ne götürür, daha iyi ne yapılabilir, oradaki değerlendirmeleri de aldık, bu yönetmeliği 5 Eylül'de Başbakanlığa gönderdik ve dün yayımlandı. 2 yıla varan bir süreçti bu. Cezaevi aracının yanması olayından sonraki bir çalışma gibi aksettiriliyor, ama hiçbir yönetmelik 1 ayda yapılamaz.''

 

 

Mesut Orta, Türkiye genelindeki 134 Ağır Ceza Merkezi bünyesinde 225 ağır ceza ve çocuk ağır ceza mahkemesi duruşma salonlarına, duruşmaları kayıt altına almak ve farklı yerlerdeki ilgili duruşma salonları arasında eş zamanlı iletişim ve canlı görüşme imkanı sağlamak amacıyla sistemin kurulumunun tamamlandığını bildirdi. 

 

Böylelikle duruşmaların kayıt altına alınmasının sağlanacağını, bunların kayıt altına alındıktan sonra elektronik imzayla imzalanacağını anlatan Orta, aynı mahkeme zabıtları gibi bunların da delil olarak kullanılacağını kaydetti.

 

Yönetmelikle bunu genişletmeye çalıştıklarını da dile getiren Orta, şöyle devam etti: 

 

''2005 yılından sonra 'yol tutuklamaları' diye bir müessese ortaya çıktı. Özellikle 5 yıldan fazla olan bir ceza maddesiyle karşıysanız yakalamayı çıkaran mahkemenin önüne götürülmeniz gerekir. Örneğin yakalama Diyarbakır'dan çıkmışsa Afyon'da yakalanan bir kişinin Afyon'daki mahkeme önünden talimatla ifadesini alamazsanız, Diyarbakır'a götürmeniz gerekir. Devletin imkanları, birtakım zorluklar bu süreyi uzatıyor, hak kayıpları, mahrumiyetleri gündeme gelebiliyor. Bu yönetmeliğin uygulanmasıyla birlikte bunlar azalacak belki ortadan kalkacak.

 

Bir diğer konu da talimatlı ifade. İstanbul'daki bir kişiyi Ankara'ya çağırmak yerine talimatla ifadesini alırız. Talimat da istenilen düzeyde olmuyor. Bazen istenen sonuca ulaşmada da birtakım sıkıntılara yol açabiliyor. Örneğin esas mahkemesi, tanığa bazı soruların sorulmasını istiyor. O sorular soruluyor, ama o cevaplara göre belki yönlendirilmesi, başka soruların sorulması gerekiyor. Ceza yargılamasında gerçeğin ortaya çıkarılması için yüz yüze gibi bu sistemle de artık talimatlar alınabilecek. Video konferans yoluyla canlı bağlantı gibi... İstanbul Çağlayan Adliyesi'ndeki bir sanık Ankara'daki esas mahkemede dinleniyor gibi görüşme yapacak, soruları cevaplayacak.''

 

 

Sistemin yalnızca mahkemelerde değil, ceza infaz kurumlarından da duruşmalara katılımın sağlanması yönünde geliştirileceğini söyleyen Orta, şöyle dedi:

 

''Sanığın duruşmalara getirilmesi, götürülmesi birtakım sıkıntılara sebep oluyor. Bu nedenle cezaevlerinde de sistem kurulacak. Tamamında kurmak hem zaman hem maliyet demek. Ama biz sonuca ulaşmak için, örneğin Diyarbakır kişiyi dinlemek istiyor, şahıs Afyon'da yakalandı. Afyon cezaevinden Afyon Adliyesi'ne götürerek ifadesini alabiliriz. Afyon'dan Diyarbakır'a gitmek yerine Afyon içinde adliyeye götürürsünüz.''

 

Mesut Orta, sistemin UYAP'la birlikte çalıştığını, bütün sistemin zaten UYAP altyapısıyla elektronik ortama geçtiğini, görüntü, ses, iletişim tekniği kullanılarak sistemi daha verimli hale getirmeyi amaçladıklarını anlattı.

 

UYAP'ta yaşanan arızaların büyük oranda çözüldüğünü, 1.5-2 yıldır sistemin güçlendirilmesi için çalıştıklarını bildiren Orta, ''UYAP'ta şu anda herhangi bir kesinti, sıkıntı olursa zaten yargının işleyişi duruyor. Ama bunlar elektronik sistemler evimizde elektriğin kesilebildiği, arabamızın yolda bozulabildiği gibi bunda da sıkıntılar olabilir. Bizim alternatiflerimiz var'' dedi.

 

Orta, video konferans sisteminin özelikle Kuzey Avrupa ülkelerine çok yaygın olduğunu, o ülkelerde incelemelerde bulunduklarını ifade etti. 

 

 

Hastanede yatan bir kişinin de istenmesi halinde tedavi olduğu kurumda ifadesinin alınmasının sağlanacağını dile getiren Orta, şu bilgiyi verdi:

 

''Tanık ifadesi de hasta yatağında alınabilecek. Teknoloji bize neyi sunuyorsa onu sağlayacağız. Şu an yasal olarak sistemin iki durumda kullanılması zorunlu, diğerleri tamamen yargı makamlarının takdirinde. Örneğin İstanbul'daki bir mahkeme yurt dışındaki bir tanığı dinledi, yaslarımız bunu engellemiyor, ama şu anda her durumda video konferans sistemine başvurulmalı diye zorlayıcı bir hüküm de yok. Bu biraz daha hakimin takdirinde. Yönetmelik de bunun usul ve esaslarını düzenliyor. Hakim karar verdiğinde bir hastanedeki, bir cezaevindeki kişi nasıl dinlenir bunu düzenliyor.''

 

Bölge adliye mahkemelerinin kurulmasının ardından veya Yargıtaydaki yargılamalarda da kayıt altına alınan ifadelerin kullanılabileceğini belirten Orta, şöyle dedi:

 

''İlk derece mahkemesi sanığı, tanığı dinledikten sonra bölge adliye mahkemelerine ya da Yargıtaya gittiğinde, tanık ve sanıkların yeniden dinlenmemesi için elektronik imza ile kayıt altına alınan, güvenli şekilde saklanan bu kayıtların izlenmesi yeterli olacak. İncelediğimiz ülke örneklerinde bunu kullanıyorlar. Aynı şeyi tekrar tekrar dinlemeye gerek yok. Şu an için dosya içinde CD'lerle göndereceğiz ve UYAP üzerinde sistemde bunu muhafaza edeceğiz.''

 

Mahkemelerde kurulan kamera ve ses sistemleri sayesinde mahkeme başkanının talimatları doğrultusunda söz verilen kişinin kayıt altına alınacağını anlatan Orta, mevzuata göre kayıt altına alınan görüntülerin metne geçirilmesi gerektiğini, bu konuyu da TÜBİTAK ile çalıştıklarını ifade etti.

 

Mesut Orta, ''Şu anda bir hakim isterse yarın hemen bu sistemi kullanabilir, çünkü 3 yıldır zaten sistem var, çalışıyor. Bunları iyileştirme çalışmaları yapıyoruz. Yönetmelikte yaptığımız bir yol gösterme'' diye konuştu.

 

Yönetmeliğin yalnızca ceza alanında düzenleme yaptığını, hukuk alanında da bu sistemin kullanılabileceğini ifade eden Orta, 1 Ekim'de yeni Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunun yürürlüğe gireceğini, böylelikle 1 Ekim'den sonra da hukuk mahkemelerinin bu yapıyı kullanabileceğini kaydetti.

 

Mesut Orta, sözlerini şöyle tamamladı:

 

''Yönetmeliğin çıkmasıyla cezaevi nakil aracının yanması olayı arasında irtibat kurmak çok makul görünmüyor. Çünkü biz çalışmalara başlayalı 2 yıl oldu. 5 Eylül'de de çalışmaları tamamlayarak yayımlanmak üzere Başbakanlığa gönderdik ve dün yayımlandı.''