MOSKOVA (AA) – EMRE GÜRKAN ABAY - Türkiye- Rusya ilişkilerinin normalleşme sürecine girmesi beklenirken iki ülke arasındaki ticaret de gündemin önemli başlıklarından olacak.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e dün gönderdiği mektup sonrasında iki ülke arasında geçtiğimiz kasım ayından bu yana düşüş eğilimi gösteren ticari ilişkilerin normalleşme süreci sonrasında geleceği nokta büyük önem taşıyor.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Rusya Federal İstatistik Servisi (Rosstat) verilerinden derlenen bilgilere göre, geçtiğimiz yıl itibarıyla Rusya, Türkiye’nin ihracatında ikinci sırada bulunurken, ithalatında üçüncü sırada yer alıyordu.

2008 yılında toplam 38 milyar dolar seviyesinde bulunan Türkiye -Rusya dış ticaret hacmi, petrol fiyatlarındaki düşüşle birlikte Rus ekonomisinin resesyona girmesi sonucu 2015’te 23,3 milyar dolara gerilemişti.

Geçtiğimiz kasım ayında yaşanan uçak krizi sonrasında ise Rusya’nın Türkiye’ye yönelik bazı ekonomik yaptırımları devreye almasıyla iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi biraz daha daraldı.

Bu yılın ilk dört ayında Türkiye’nin Rusya’ya ihracatı, geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yüzde 61,5 azalarak 484,6 milyon dolara gerilerken, Türkiye’nin Rusya’ya başlıca ihracat kalemleri olan dokumacılık ürünleri, gıda, otomotiv sanayisi, kimyasallar, hazır giyim, elektrikli cihazlar ve madencilik ürünlerinin birçoğunun ihracat miktarında da önemli düşüşler görüldü.

Rusya, 1 Ocak 2016 tarihi itibarıyla Türkiye'den domates, portakal, elma, kayısı, lahana, tuz, brokoli, mandalina, salatalık, armut, kayısı, şeftali, erik, üzüm, çilek, kuru soğan, karanfil, tavuk ve hindi eti ithalatını yasaklama kararı almıştı.

- Türk şirketlerinin yatırımında gerileme

Türk mallarının Rus gümrüklerinde yaşadığı sıkıntı, Türk vatandaşlarının istihdam edilmelerine getirilen kısıtlamalar ve Türk vatandaşlarına yönelik vize muafiyet anlaşmasının fesh edilmesi neticesinde Türk şirketlerinin bu ülkedeki yatırımları da düşmeye başladı.

Rusya’da yaklaşık 12 milyar dolarlık toplam yatırımı bulunduğu tahmin edilen Türk şirketlerinin sayısının da kriz sonrasında, özellikle şirketlerde Türk hissedar bulundurulmasına yönelik kısıtlamalar nedeniyle, önemli düşüş yaşadığı tahmin ediliyor.

Rusya’nın, Türkiye’de ağırlıklı olarak enerji ve turizm olmak üzere yaklaşık 10 milyar dolarlık yatırımının bulunduğu tahmin ediliyor. Krizden önceki dönemde Ruslar yaklaşık 7 bin 500 gayrimenkul satın almıştı.

Türk müteahhitlik şirketlerinin yurt dışında üstlendiği inşaat projelerinin yüzde 20’si Rusya’da bulunurken, daha önce açıklanan verilere göre, Türk şirketleri bugüne kadar Rusya’da değeri toplamda 64 milyar dolara ulaşan projeyi üstlenmiş durumda.

- Enerjinin kritik rolü

Enerji ticareti ise iki ülke arasında en kritik konulardan biri olarak ön plana çıkıyor. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun (EPDK) verilerine göre, Türkiye 2015'te Rusya'dan 27 milyar metreküp doğalgaz ithal etti. Geçtiğimiz şubat ayında Rus enerji şirketi Gazprom, Türk şirketlerine yaptığı yüzde 10,25'lik fiyat indirimini geri çekmiş, şubatta Türkiye'ye Batı Hattından gönderdiği doğalgazda yüzde 50'ye varan kısıtlamalara gitmişti.

Özel sektör tedarikçileri Bosphorus Gaz, Enerco Enerji, Batı Hattı, Kibar Enerji, Avrasya Gaz ve Shell Enerji Rusya ile 2013'te yapılan anlaşma doğrultusunda yılda yaklaşık 10 milyar metreküp doğalgaz ithal ederken, Gazprom Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Aleksandr Medvedev geçtiğimiz ay yaptığı açıklamada, BOTAŞ ve Türkiye'deki özel şirketlere gönderilen doğalgaz miktarının eski seviyelere döndüğünü belirtmişti.

Türkiye’nin ilk nükleer santrali olacak Akkuyu NGS projesi de yaklaşık 25 milyar dolar bütçeyle Rusya tarafından gerçekleştiriliyor.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, geçtiğimiz ay yaptığı açıklamada, Rus gazını Karadeniz ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşıması planlanan Türk Akımı projesinden vazgeçmediklerini açıklamıştı.

Gazprom’un,Türkiye’ye sattığı doğalgazda daha önce anlaşmaya varılan yüzde 10,25’lik indirimi sözleşmeye yansıtmaması nedeniyle Türk Akımı Projesinde ilerleme kaydedilememiş, Türk hava sahasını ihlal eden Rus savaş uçağının düşürülmesinin ardından da iki ülke yetkilileri projedeki görüşmelerin durdurulduğuna dair açıklamalarda bulunmuştu.

- Turizm sektörüne de yansıdı

Geçtiğimiz yıl ekonomisi yaklaşık yüzde 3,7 daralan Rusya’da krizin etkisi turizme de yansıdı. Türkiye'ye gelen turist sayısı 2015’te, bir önceki yıla göre yaklaşık 1 milyon kişi azalarak 3,6 milyona kadar geriledi. Ancak iki ülke arasında yaşanan gerginlik sonrası, Rusya’dan Türkiye’ye yönelik charter uçuşlarının ve tur paketi satışlarının yasaklanmasıyla, bu yılın mayıs ayına kadar ki dönemde Antalya’ya gelen Rus turist sayısında bir önceki yıla göre yüzde 96’lık düşüş görüldü.

AA