İsveç'teki Nobel Komitesi bu yılki Kimya Ödülü'nün Amerikalı bilim adamları Martin Karplus, Michael Levitt and Arieh Warshel'e verildiğini açıkladı.

İsveç Kraliyet Bilim Akademisi, düzenlediği basın toplantısında Karplus, Levitt ve Warshel'in "karmaşık kimyasal sistemlerin çok ölçekli modellerini geliştirdikleri" için Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldüklerini açıkladı.

Karplus, Levitt ve Warshel, 1970'li yıllarda kimyasal süreçleri anlamak ve öngörmek için güçlü bilgisayar programların altyapısını oluşturdu. Üç bilim adamının geliştirdiği altyapı sayesinde geliştirilen bilgisayar modelleri, kimya dünyasında kaydedilen en önemli gelişmelerde büyük rol oynadı.

Bilim adamlarının öncülüğünü yaptıkları programlar, milisaniyeden daha kısa sürelerde oluşan kimyasal reaksiyonların, bir kimyasal süreçteki her minik adımın izlenmesine olanak tanıdı.

Karplus, Levitt ve Warshel'in altyapısını oluşturduğu modelleri daha da geliştiren bilim adamları, bir katalizörün egzoz dumanını arıtması ya da yeşil yapraklardaki fotosentez gibi kimyasal süreçleri açığa çıkaran ileri bilgisayar programları yazdı.

Üç bilim adamının çığır açan çalışmaları, Sir Isac Newton'un klasik fiziğini, tamamen farklı ilkelere dayanan kuantum fiziği ile bir araya getirmeyi başardı. Daha önce kimyacılar, ikisinden birini tercih etmek zorundaydı. Büyük moleküllerin incelenmesi için kullanılan klasik fizik, kimyasal reaksiyonları canlandırmakta yetersiz kaldığı için kimyacılar, kuantum fiziğinden yararlanıyor. Çok büyük hesaplama gücü gerektiren kuantum fiziği işlemleri, sadece küçük moleküller için kullanılabiliyor.

Bu yılın Nobel Kimya Ödülü sahipleri, her iki fiziğin en iyi özelliklerinin bir arada kullanılmasını sağlayarak kimya dünyasında büyük bir ilerlemeye imza attı. Karplus, Levitt ve Warshel'in çalışmaları sayesinde günümüz kimyacıları için bilgisayarlar, test tüpleri kadar önem kazandı. Bilgisayar programları ile yapılan simülasyonlar, geleneksel deneylerin sonuçlarını öngörebilecek kadar gerçekçi hale geldi.

İsveç Kraliyet Bilim Akademisi, yarın da Nobel Edebiyat Ödülü'nün sahibini açıklayacak.

Bilim dünyasının en prestijli ödülü için adaylar, her bir alan için oluşturulan komite üyeleri tarafından belirleniyor. Akademi üyelerinin yaptığı oylamada da oyların çoğunu alan aday, ödülün sahibi oluyor.

- Martin Karplus

Avusturya'nın başkenti Viyana'da 1930'da doğan Karplus, 1953'te California Teknoloji Enstitüsü'nde doktorasını tamamladı. Hem ABD hem de Avusturya vatandaşı olan Karplus, 1979 yılından bu yana Harvard Üniversitesi'nde görev yapıyor.

- Michael Levitt

Güney Afrika'nın Pretoria kentinde 1947'de doğan Levitt, 1971'de İngiltere'deki Cambridge Üniversitesi'nde doktorasını tamamladıktan sonra ABD'deki Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesi Kanser Araştırmaları Bölümü'nde çalışmaya başladı. Levitt, hem İngiliz hem de ABD vatandaşı.

- Arieh Warshel

İsrail'de 1940 yılında dünyaya gelen Warshel, 1969'da Weizmann Bilim Enstitüsü'nden mezuniyetinden bu yana Los Angeles'taki Güney California Üniversitesi'nde kıdemli profesör olarak çalışıyor. Warshel, hem İsrail hem de ABD vatandaşı.

- Nobel Kimya Ödülü

1901 ve 2012 yılları arasında 104 kez Nobel Kimya Ödülü verildi. Toplam 163 kişiye layık görülen ödüllerden 23'ü 2 kişi, 18'i ise 3 kişi arasında paylaştırıldı.

Nobel Kimya Ödülü'ne şimdiye kadar sadece 4 kadın layık görüldü: Marie Curie (1911) , Curie'nin kızı Irène Joliot-Curie (1935), Dorothy Crowfoot Hodgkin (1964) ve Ada Yonath (2009)

Nobel Kimya Ödülü'nü alan en genç bilim adamı Frédéric Joliot oldu. Joliot, 1935 yılında ödülü aldığında 35 yaşındaydı.

Nobel Kimya Ödülü verilen en yaşlı bilim adamı ise 2002'de 85 yaşındayken ödüle layık görülen John B. Fenn oldu.

1911'de Nobel Kimya Ödülü'ne layık görülen Marie Curie, 1903'te de Nobel Fizik Ödülünü kazanmıştı. 1954'te Nobel Kimya Ödülü'nü alan Linus Pauling, 1962'de de Nobel Barış Ödülü'ne layık görülmüştü. Frederick Sanger ise 1958 ve 1980 yıllarında iki kez Nobel Kimya Ödülü'nün sahibi oldu.

-Curie ailesinin Nobel başarısı

Curie ailesi, evlerine 6 Nobel Ödülü götürerek Nobel tarihindeki en başarılı aile oldu. Marie ve Pierre Curie çifti, ilk ödüllerini 1903'te fizik alanında kazandı. Marie Curie, 1911'de bu kez Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü. Çiftin tıpkı kendilerini gibi bilim alanında kariyer yapan büyük kızları, Irène Joliot-Curie, 1935'te eşi Frédéric Joliot ile Nobel Kimya Ödülü'nün sahibi oldu. Curie çiftinin UNICEF için çalışan küçük kızları Ève Curie'nin eşi Henry R. Labouisse ize 1965'te UNICEF adına Nobel Barış Ödülü'nü aldı.

- Ödülünü alamayanlar

Nobel Kimya Ödülü'nü kazanan iki Alman bilim adamı, ödüllerini alamadı. Nobel Komitesi, Kimya Ödülü'nü 1938 yılında Richard Kuhn ve 1939'da da Adolf Butenandt'a verdi. Kuhn ve Butenandt, Nazi lideri Adolf Hitler'in yasak getirmesi sonucu ödüllerini alamadılar. 1939'da Nobel Tıp Ödülü'ne layık görülen Gerhard Domagk da aynı yasak nedeniyle ödül törenine katılamadı. Üç bilim adamı, sonraki yıllarda diploma ve madalyalarına kavuştu ancak para ödüllerini alamadılar.

- Madalya

Nobel Kimya Ödülü'nü kazananlara ödüllerinin takdim edildiği akşam bir de İsveçli heykeltıraş ve gravürcü Erik Lindberg tarafından tasarlanan madalya veriliyor.

İsveç Kraliyet Bilim Akademisi'nin fizik ve kimya alanlarında ödül kazananlara takdim ettiği madalyasına Mısır'ın en büyük tanrıçası İsis'e benzeyen bir doğa tanrıçası işlenmiş. Bulutların arasından çıkan tanrıça, kolları arasında bereketi simgeleyen bir boynuz tutuyor. Madalyada tanrıçanın yüzünü örten peçeyi ise "Bilim'in Dahisi" açıyor.

Madalyaya aynı zamanda Vergilius'un Aeneid adlı eserinden "Inventas vitam juvat excoluisse per artes" ifadesi kazınmış. Latince ifade, "Yeni buluşlar, sanatla güzelleşen hayatı daha da zengin kılar" anlamına geliyor.

- Defneden taç

Nobel ödülünü kazananlar için İngilizce "Nobel Laureates" ifadesi kullanılıyor. "Laureate" sözcüğü, defne dalları ve yapraklarından yapılan taç anlamına geliyor. Antik Yunan'da müziğin, güzel sanatların, güneşin, ateşin ve şiirin tanrısı olan Apollon tarafından takılan defne taç, spor müsabakalarının ve şiir yarışmalarının kazananlarına "gurur sembolü" olarak armağan ediliyordu.

- 2001'den bu yana Nobel Kimya Ödülü'nü kazananlar

2001: William Knowles (ABD), Ryoji Noyori (Japonya), Barry Sharpless (ABD)

2002: John Fenn (ABD), Koichi Tanaka (Japonya) ve Kurt Wüthrich (İsviçre)

2003: Peter Agre (ABD), Roderick MacKinnon (ABD)

2004: Aaron Ciechanover (İsrail), Avram Hershko (İsrail), Irwin Rose (ABD)

2005: Yves Chauvin (Fransa), Robert H. Grubbs ve Richard R. Schrock (ABD)

2006: Roger D. Kornberg (ABD)

2007: Gerhard Ertl (Almanya)

2008: Roger Tsien (ABD), Martin Chalfie (ABD) ve Osamu Shimomura (Japon)

2009: Venkatraman Ramakrishnan ve Thomas Steitzile (ABD) ile Ada Yonath (İsrail)

2010 :Richard Heck, Ei-ichi Negishi (ABD) ve Akira Suzuki (Japon)

2011: Dan Shechtman (İsrail)

2012: Robert J. Lefkowitz ve Brian K. Kobilka (ABD)

Muhabir: Umur Koçak Semiz
Yayınlayan: Şermin Coşkun