“PANCAR ŞENLİĞİ” İLE DOĞAN DEV: KONYA ŞEKER

Şu geçtiğimiz Perşembe günü; yani 19 Eylül 1954 günü Konya Konya olalı en büyük “şenlik”lerinden birini yaşadı.

Şehir bir devin doğum şenliğindeydi, Konya Şeker Fabrikası, Konya köylüsünün nasırlı ellerine nur topu gibi doğmuştu.

“PANCAR” NEHİR OLMUŞ KONYA’YA AKIYORDU

Köylünün yaşam kaynağı arpaya, buğdaya bir kardeş daha ekleniyordu, Konya bozkırlarında… Pancar da üretilecekti artık, yeni bir gelir kaynağına da kavuşulmuştu artık.

19 Eylül 1954 Pazar gününe rastlıyordu… Şafak söktükten sonra tekmil şehirde davullar zurnalar çalmaya başlar. Konya o gün şafakta uyanmıştır.

Halk üç kol halinde akmaktadır. Birinci kol Alaeddin Tepisi’nin önünden meydanda yapılacak “Pancar Şenliği” için “resmigeçit”e hazırlanmakta. İkinci kol, Şeker Fabrikası’nda yapılacak töreni izlemek için, Şeker Fabrikası’na doğru, batıya doğru akmakta. Üçüncü kol, atlı yaya; traktörlerle kağnılarla Hava Alanı’na inecek olan “Başvekil Menderes”i karşılamak için Ankara Yolu’nda.

Konya ova köylerinde, Konya “dağ  köleri”nde yürüyen ne varsa; kağnı, araba, yaylı, römork “Pancar” yüklenmiş geceden. Çiçeklerle, ağaç dallarıyla süslenmiş. Köylüler sandıklarda saklanan bayramlık elbiselerini giymişler, şehir traşı olmuşlar. Pancara emeği geçmiş kadınlar da çocuklar da Alaeddin meydanında.

Konya, kelimenin tam anlamı ile “müstesna bir gün” yaşıyor.

On iki yaşındaydım, ilkokulu yeni bitirmiştim. Babam köyde, Sarıcalar’a bir dergiyle geldi, şehirden… “-Al iyi oku, sonra sakla” dedi. Kapağında “Pancar-Aylık Çiftçi Dergisi” yazıyordu. Yeni yayınlanmıştı, 37. Sayısıydı, Şeker Şirketi köylülere dağıtıyordu. Konya Şeker Fabrikası’nın açılışında yapılan tekmil konuşmalarla doluydu; “Başvekil Adnan Menderes”in açılış resimlerini veriyordu.

-Şimdi, masamın üstünde “Pancar-Aylık Çiftçi Dergisi”nin 37. Sayısı.

-59 yıl saklamışım, korumuşum, kaybetmemişim; babamın “Al, oku, sakla” talimatına uymuşum.

“ Armağan yazı” sayalım bu yazımı. Konya Şeker Fabrikası’nı “doğum günü”ne, 59. Doğum gününe armağan.

-Düşünüyorum. Konya Şeker Fabrikası’nın bir arşivi var mı, başlangıcından bugüne kadar? Varsa, 19 Eylül 1954 açılışının özel sayısı Pancar Dergisi’nin 37. Sayısı  bu arşivde bulunuyor mu?

-Bu dergiyi değerlendirmek isterlerse ben sevinerek veririm. Zaten, yüz yıllık süreç içinde yayınlanan kamyonla Konya Gazetesi’ni korurken nefesim kesiliyor.

 

Cehdi Şahingiray yazıyor:

“19 Eylül 1954 ten 24 Eylül 1954 tarihine kadar 6 gün Türkiye'nin (Şeker sanayi bayramı) olmuştur. 19 Eylül 1954 Pazar günü Konya Şeker Fabrikası’nın ve 21 Eylül 1954 Salı günü Amasya Şeker Fabrikası’nın açılış törenleri olmuş, 22 Eylül 1954 Çarşamba günü Erzurum Şeker Fabrikası’nın temeli atılmış ve 24 Eylül 1954 Cuma günü de Elâzığ ve Malatya Şeker Fabrikaları’nın çekirdeğini teşkil edecek olan iki Pancar Ekicileri Kooperatifi kurulmuştur”.

“Bu yeni şeker fabrikalarının tesiri yalnız kuruldukları vilâyet dâhilinde kalmamakta bütün yurda yayılmaktadır”

Konya şehri civardan gelenlerle birkaç gündür daha da kalabalıklaşmakta ve bir bayram hazırlığı havası içinde yaşamakta idi.

Oteller dolmuş, evlerde civardan gelenler misafir edilmişti.

19 Eylül Pazar sabahı şafak söktükten hemen biraz sonra, davul ve zurna sesleriyle uyandım. Konya erken uyanmış ve sokaklara dökülmüştü.

Daha çok erken saatlerde halk 3 kol halinde Alâeddin Tepesi’nin önündeki meydana, hükümet meydanına, şeker fabrikasının yoluna doğru akıyordu.

Biraz şehirde dolaşmak istedik. Birçok kamyonların, otomobillerin Ankara şosesine doğru yol aldığını gördük. Bunlar hava meydanına kıymetli misafirlerini karşılamaya, kucaklamaya gidiyorlardı. Konyalıların gayret ve itimatla sarıldıkları şeker fabrikasının tahakkukunda hiçbir yardımı esirgemeyen Başvekil Adnan Menderes mesai arkadaşları, Devlet Vekili Dr. Mükerrem Sarol, Hariciye Vekili Profesör Fuat Köprülü, Maliye Vekili Hasan Polatkan, Nafıa Vekili Kemal Zeytinoğlu ile bazı mebuslar ve gazeteciler olduğu halde uçakla Eskişehir’den geliyorlardı.

Büyük kafile şehire doğru yol aldı. Şehrin giriş yerinde büyük bir tak yapılmıştı. Bu ancak sevilen kimselere yapılan bir gösteridir.

Bütün yol boyunca evlerden, dükkânlardan kaldırımları dolduran halk tarafından    "yaşa,

Varol” diye bağırıyoryorlar ve candan   tezahürat yapılıyordu. Bu hükümet meydanına kadar devam etti. Açık bir otomobilde bulunan Başvekil Menderes burada tarifi imkânsız bir sevgi tezahüratı ile karşılandı. Ayağa kalkan Başvekil halkın bu coşkun muhabbetine samimî tebessümü ve eliyle selâmlar vererek mukabelede bulunuyordu. Aynı manzara, aynı coşkunluk Alâeddin Tepesi’nin önündeki meydanlığa kadar fasılasız devam etti. Halk, bu halk adamının etrafını çevirmişti. Kafile etraftan katılan binlerce Konyalı ile bir sel halinde fabrika sahasına aktı.

Fabrikanın önündeki meydan iğne atılsa yere düşmeyecek kadar kalabalıktı. Ellerinde tabelâlar, vecizeler yazılı on binlerce insan.. 'Hepsi neşeli, hepsinde adeta Başvekili kucaklamak onu evlât gibi' bağrına basmak arzusu vardı. Kadın, erkek bu muazzam insan kütlesi' Türk tekniğinin ve çalışkanlığının, bilgisinin eseri olan şeker fabrikasının önünde "İşte benim eserim, işte benim evlâdımın azminin makineleşen aksi ve nihayet, bu vatan için yorulmak bilmez

 

“Konya Şeker Fabrikası 10 milyon lira sermayeli bir şirketin malıdır. Şirket sermayesi tamamen hususîdir. Bu sermaye, çiftçinin alın terinin kazancından arttırdığı para ile halk parasının artık toprağa gömülmeyip kârlı hizmete girmesi için yatırmasının neticesiyle birleşerek meydana gelmiştir”.

“ 6 milyon lira çiftçi sermayesinden 4 milyon lirası (Konya ve Civarı Pancar Ekicileri istihsal Kooperatifi) nin, 1 milyon lirası (Akşehir - Ilgın Pancar Ekicileri İstihsal Kooperatifi)’nin, 1 milyon lirası (Eskişehir ve Civarı Pancar Ekicileri istihsal Kooperatifi) nin dir. Konya halkının bu sermayeye iştiraki (Konya Sanayi Kalkınma A. Ş.) ile 3 milyon liradır. Türkiye Şeker Fabrikaları A. Ş. de l milyon lira ile ortaktır. "

 

19 Eylül 1954 de üretime başlayan, tahıldan sonra Konya çiftçisinin  “garantili ikinci ekmek kapısı” olan; 10 milyon lira sermaye ile kurulan KONYA ŞEKER ŞİRKETİ Türkiye’nin “ilk 500 şirketi” arasında 49. “dev”.

59 yıl önce, atlı-yaya taşınan şeker pancarları ile doğurulan “Dev”in doğum günü kutlu olsun. Yüzbinlerce köylünün “can simidi” olan KONYA ŞEKER, YAŞIN UZUN OLSUN.

Bugünkü KONYA ŞEKER’in muhteşem gücünü sayıp dökmek için yerim kalmadı. İnternetteki sitesinde onlarca kuruluşu hakkında bilgiye ulaşmak mümkün.