ANKARA (AA) - YEŞİM SERT KARAASLAN - Sigarada "düz paket" uygulamasına ilişkin dünyada Belçika, Malezya gibi politik olarak taahhütte bulunan ülkeler arasında yer alan Türkiye'nin, TBMM Başkanlığına sunduğu kanun teklifiyle Mecliste kanun görüşmeleri süren ülkeler arasına girdiği belirtildi.

Sağlığa Evet Derneği Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı, AA muhabirine yaptığı açıklamada, AK Parti Ankara Milletvekili Arife Polat Düzgün ve Nevşehir Milletvekili Mustafa Açıkgöz imzasıyla TBMM'ye sunulan "Sağlıkla İlgili Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi"nde yer alan "düz paket" uygulamasına ilişkin açıklamalarda bulundu.

Meclis komisyonlarında görüşmeleri süren kanun teklifinin bazı maddelerinin tütün tüketimini yeniden azaltacak ciddi önlemleri içerdiğini belirten Dağlı, kanun teklifinde sigaraların marka alameti taşımayan tek tip düz paketlerde sunulması, paketin yüzde 85'ini kapsayan resimli sağlık uyarısı bulunması ve satış noktalarında sigaraların görünür olmaması gibi temel ilkelerin yer aldığını anımsattı.

Dağlı, Türkiye'nin tütün tüketimini azaltmak için 2009'da başlattığı kampanyada büyük başarı kazandığının altını çizerek "2013 yılından sonra ise yasalara uyumun izlenmesindeki sorunlar nedeniyle tütün tüketimi yeniden artma gösterdi ve 2008 öncesi değerlere dönüştü. Dünyada tütün kontrolü başarı sıralamasında Türkiye, 2013'ten sonra her yıl geriledi." diye konuştu.

Tütün tüketiminin artmasının, toplum sağlığının bozulması, hastalık görülme sıklığının artması, ömrün kısalması ve tedavi bütçesinin yükselmesine yol açtığını vurgulayan Dağlı, "Türkiye'nin tütün kontrolünde yeniden başarı elde edebilmesi için düz paket uygulamasının başlatılması, resimli uyarıların yenilenmesi, satış noktasında sigara görünürlüğünün ve reklamının engellenmesi önemliydi. Yeni kanun teklifinin 25-28'inci maddeleri bu konudaki eksikliği gidermektedir." dedi.

- "Uygulama, tütün ürünlerinin tüketimini azaltır"

Düz paket uygulamasının, tütün ürünlerinin kullanımını azaltmada önemli bir adım olacağını aktaran Dağlı, şöyle devam etti:

"Öldürücü tütün ürünlerini cazip ürünler gibi sunmamak, paketin reklam ve promosyon aracı olması engellemek, resimli ve yazılı uyarılarının daha etkin olmasını sağlamak, bazı markaların daha az zararlı olduğu algısını yaratan görsel simgeleri kaldırmak için düz paket uygulaması şarttır. Mevcut sigara paketleri, sigarayı daha çekici halde sunar, pazarlar ve tüketimi teşvik eder. Halbuki düz paket uygulaması, yalnızca markanın adı ve ürün bilgisinin standart yazı tip ve boyutuyla yazılmasını ve markaya ait logo, renk, resim ve promosyon bilgilerinin kullanılmamasını öngörür. Avustralya'da düz paket uygulamasının sigara tüketimini azalttığı ispat edilmiştir."

Prof. Dr. Dağlı, tütün endüstrisinin tüketimi düşüren düz paketi engellemek için birçok ülke yönetimini mahkemeye vermekle tehdit ettiğini öne sürerek "Avustralya örneği, düz paket uygulamasının Anayasaya uygun olduğunu, serbest ticaret ve rekabet kuralları kapsamında değerlendirilmediğini, devletlerarası ikili ticaret anlaşmalarını zedelemediğini göstermiştir." diye konuştu.

Avustralya'nın tüm davalardan haklı, endüstrinin ise haksız çıktığını anlatan Dağlı, şu değerlendirmeyi yaptı:

"Endüstrinin düz paket uygulamasını engelleyici herhangi bir hukuk savaşına artık giremeyeceği, girse de kaybedeceği bilinmektedir. Endüstri, Türkiye'yi 2021 yılına kadar ısıtılmış tütün ürünlerinin satıldığı en büyük üç pazar arasına sokmak istemektedir. Türkiye bu ürüne kapı açmamak için direnmiştir. Yeni ürün grubunu tütün kanunlarından muaf tutup, düz paketi işlevsiz kılmayı hesaplamaktadır. Türkiye, endüstrinin beklentilerine direnmeyi sürdürmeli."

Düz paketle ilgili ilk resmi taahhüdün, Eylül 2012'de Ankara'da Dünya Sağlık Örgütünün Avrupa ve Doğu Akdeniz'den 42 ülkenin katılımı ile gerçekleştirilen "düz paket" konulu toplantısında verildiğine işaret eden Dağlı, Türkiye'nin bu hamleyle düz pakete geçiş taahhüdünde bulunan ilk 10 ülke arasına girdiğini söyledi.

Dağlı, 2015'te yürürlüğe giren ve Resmi Gazete'de yayımlanan 2015-2018 "Ulusal Tütün Kontrolü Eylem Planı Genelgesi"nde düz paket uygulamasına geçileceği taahhüdü olduğunu hatırlatarak "Buna uygun olarak düz paket 2016 yılında torba yasaya girdi ancak son anda torba yasadan çıkartıldı. Basın taramalarından 2015 yılından itibaren karar vericiler tarafından 13 kez düz paket sözü verilmiş olduğu saptanmaktadır. Kanun teklifinin sunulması ile Türkiye politik olarak taahhüt etmiş ülkeler arasında, Mecliste görüşülen ülkeler arasına yükselmiştir." diye konuştu.

Dernek Başkanı Dağlı, düz paket uygulamasının Meclis gündemine alınmasını olumlu karşıladıklarını ve desteklediklerini dile getirerek "Düz paket uygulamasına tütün endüstrisi her zaman şiddetle karşı çıkar. Halkın sağlığı her türlü ticari çıkarın üzerindedir. Sigara endüstrisi eğer tüketimi azaltacak bu uygulamalara karşı çıkmazsa ısıtılmış tütün ürünlerinin pazarlanması gibi bir taviz beklentisinde oldukları düşünülmelidir." iddiasında bulundu.

- "Denetleyerek uygulamasını izlemek de önemli"

Dernek Sekreteri Prof. Dr. Füsun Yıldız da tütün tüketimini azaltacak etkinliği bilimsel olarak ispat edilmiş her önlemi desteklediklerini vurgulayarak "En kısa zamanda sigara paketlerinin üzerindeki uyarı resimlerinin vurucu örneklerle değiştirilmesini bekliyoruz." dedi.

Dernek Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Osman Elbek ise şunları kaydetti:

"Sigara firmaların ürünlerini satış noktalarında görünür şekilde sergiliyor ve reklam yapıyorlar. İstanbul'da yaptığımız çalışma, satış noktalarının yüzde 99'unda kanunun ihlal edildiğini göstermektedir. Kanun yapmak kadar denetleyerek uygulamasını izlemek de önemlidir. Biz sivil toplum olarak uygulamaların geliştirilmesini de bekliyoruz."

- Diğer ülkeler "düz paket" uygulamasında nerede?

Dernekten verilen bilgiye göre, düz paketi kanunlaştırmış ve uygulayan ülkeler, Avustralya, Fransa, Birleşik Krallık, Yeni Zelanda, Norveç, İrlanda ve Macaristan.

Kanunlaştırmış, uygulamayı bekleyen ülkeler ise Kanada, Gürcistan, Romanya, Slovenya ve Tayland.

Mecliste kanun görüşmeleri süren ülkeler, Brezilya, Şili, Ekvator, Panama ve Uruguay.

Hükümet görüşmeleri süren ülkeler, Finlandiya, Guernsey ve Jersey, Singapur, Güney Afrika, Sri Lanka, İsveç, Tayvan.

Politik taahhütte bulunan ülkeler ise Belçika, Botsvana, Kenya, Malezya, Mauritus, Nepal, Gambia, Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri.

- Düzenleme neyi kapsıyor?

Meclis komisyonlarında görüşmeleri süren kanun teklifine göre, televizyonda yayınlanan programlar, filmler, diziler, müzik klipleri, reklam ve tanıtım filmleri, sinema ve tiyatrolarda gösterilen eserlerde, internet, topluma açık olan sosyal medya ve benzeri ortamlarda tütün ürünleri kullanılamayacak, görüntülerine yer verilemeyecek.

Sağlık, eğitim ve öğretim, kültür ve spor hizmeti verilen yerlerde ve üniversite yerleşkelerinde tütün ürünlerinin satışı yapılamayacak. Tütün ürünleri kapalı dolaplarda, kişilerin ulaşamayacağı ve göremeyeceği şekilde satışa sunulacak.

Tütün ürünleri paketleri ile nargile şişelerinin üzerine, zararlarını belirten resimli ve Türkçe yazılı uyarı veya mesajların konulacağı alan, yüzde 65'ten yüzde 85'e çıkarılacak.

Bütün tütün ürünlerinin üzerindeki yazı ve şekiller aynı olacak. Türkiye'de üretilen veya ithal edilen tütün ürünleri markanın yazım şekli, yazı karakteri, punto boyutu, paket üzerindeki konumu, paketlerin rengi, diğer yazı, ibare ve şekiller dahil olmak üzere aynı şekilde tasarlanan düz ve standart paketle piyasaya arz edilecek.

Marka, paketin sadece bir yüzeyine ve bu yüzeyin yüzde 5'ini aşmayacak şekilde yazılacak. Paketlerin üzerine markanın logosu, simgesi veya sair işaretleri konulamayacak. Bu kurallar, birden fazla paketi bir arada bulunduran tütün ürünleri kutuları için de geçerli olacak.

Tek tip olarak tasarlanan sigara paketleri ile ilgili hususlar, Sağlık Bakanlığının uygun görüşü alınarak Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan yönetmelikle düzenlenecek. Bu yasaklara uymayanlar, mahalli mülki amir tarafından 5 bin liradan 20 bin liraya kadar idari para cezası ile cezalandırılacak.

Kapatma cezasından sonra aynı dönem içinde tekrarlayan ihlallerde ise her defasında işletmeye yirmi günden bir aya kadar kapatma cezası verilecek.

Bu düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten önce Türkiye'de üretilen veya ithal edilen tütün ürünleri yedi ay içinde, Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanunun kuralları ve yasakları düzenleyen maddesine uygun hale getirilecek.